Yaşamda seçenekler sonsuzdur ancak sonuçlar belirsizdir. Belirsizlik, yani geleceğin ve gelecek ile ilgili beklentilerin net olmaması hali insan psikolojisi üzerinde olumsuz etkiler bırakabilen bir kavram olarak tanımlanmaktadır. Birey kendi geleceğinden emin olmadığında kaygı ve korku duyguları ortaya çıkmaktadır. Özellikle pandemi sürecinde kaygı, korku ve belirsizlik çok yönlü etkileşim halindedir. Belirsiz durum ve olaylara karşı bireyde duygusal, bilişsel ve davranışsal olarak tahammülsüzlük şeklinde kendini göstermektedir.
Belirsizliğin ortaya çıkmasına neden olan çeşitli durumlar olduğu gibi ortadan kalkması için küçük bir umut yeterli olabilir. Belirsizliğin kişiye olan etkisi özgüven duygusunda zedelenmeler ve toplum içerisinde pasif kalması şeklinde kendini gösterebilir. Belirsizlik durumu her birey üzerinde farklı etkilere sahiptir. Kişilerin yaşadıkları şehir, yaşları, cinsiyetleri, kardeş sayısı, psikolojik iyi oluş düzeyleri ve eğitim durumları gibi faktörler kişinin kaygı düzeyini kontrol altında tutmak için oluşturduğu baş etme yollarında öneme sahiptir. Kaygıyla baş edebilmek için uygulanabilecek yollardan bazıları; hoşlandığımız aktivitelerde bulunmak, yeni şeyler öğrenmek, bir şeyler üretmek, sahip olduklarımız için şükran duymak, günlük rutini mümkün olduğunca devam ettirmek, fiziksel olarak aktif olmak, güvenilir kaynaklardan bilgi edinmek, çeşitli gevşeme ve nefes egzersizleri denemek ve sosyal destek mekanizmamızı güçlendirmektir.
İnsanın kendisiyle olumlu, şefkatli, daha az eleştirel bir iletişim biçimine sahip olması psikolojik sağlamlık düzeyini artırır ve genel olarak daha iyi hissetmeyi sağlar. Bu olumlu iletişimi sağlamak için kişi duygu, düşünce ve davranışlarını yazıya aktarıp ihtiyaç duyduğu an okumak üzere saklayabilir. Yazıda kişinin kendisiyle ilgili duygularının neler olduğuna, kendisini nelerin mutlu ettiğine ve memnuniyetini nasıl ifade edeceğine, hoşnut olmadığı durumları nasıl ifade edeceğine, kendisini üzen durumlarda kendini nasıl avutacağına, kendinden neler beklediğine ve son olarak kendine hangi iyi dileklerde bulunacağına yer verebilir. Kaygı hissettiği zamanlarda ise yazdığı bu mektubu okumak bireyin daha iyi hissetmesine ve şimdiye odaklanmasına yardımcı rol oynayacaktır.
Kaygıyla baş etmek için etkili bir diğer yol olan nefes ve gevşeme egzersizleri konusunda bir uygulama örneği vermek gerekirse;
Rahat edebileceğin ve sırtını dik tutabileceğin şekilde otur. Gözlerini kapat ve derin nefes al. Nefesini yavaş yavaş burundan al ve uzun uzun ağızdan ver. Şimdi nefesinin izlediği yolu hayal et. Havanın bedenine girişini, içerde ilerleyişini, bir süre içerde kalışını ve dışarı çıkışını fark et. İyice nefesine odaklan. Bir okyanusun sakin dalgaları gibi nefesin gelip gidiyor. Ve her seferinde kaygını, gerginliğini alıp götürüyor. Nefes alıp vermeye devam ederken kendi kendine sakin ve huzurluyum diyebilirsin. Bir kez daha nefes al ve tamamen ağızdan nefesi ver. Ağzını kapat ve içinden dörde kadar sayarak sessiz bir şekilde burnundan nefes al. Yediye kadar sayarak nefesinizi tut. Tamamen ağzından sekize kadar sayarak nefes ver. Vücudunuzdaki rahatlık ve hafifliği hisset. Şimdi ve buraya odaklan, bedenindeki rahatlamayı hisset.
Aslında bu tekinsiz dünyada belirsizlik ile kalabilmek büyümenin ve olgunlaşmanın belirtisidir. Gelecek belirsizdir ve elimizde bulunan en gerçek ve en somut an şimdiki andır. Bu ana yönelik olan güven aslında belirsizliğe dair daha konforlu olabilmeyi sağlamaktadır. Geçmişi veya geleceği düşünmek insanda kaygıya neden olurken şimdiki ana odaklanan insanın kaygı seviyesinin en aza indiği unutulmamalıdır. Belirsizliğe karşı tahammülümüz yok ancak belirsizlikler hep bizimledir. Bu nedenle aslında ortadan kaldırabileceğimiz şey tahammülsüzlüktür.
Psikolojik Danışman Ceren UĞURLU
