Erken çocukluk yılları birey yaşamının sonraki dönemlerinin temelini oluşturan ve aynı zamanda bu dönemler için olumlu ya da olumsuz olarak etkili olan bir özelliğe sahiptir. Gelişimsel olarak birey, bilişsel, dil, sosyal-duygusal, fiziksel ve psikomotor olmak üzere beş temel gelişim alanı ve öz bakım becerileri alanlarında gelişim göstermektedir. Her gelişim alanı birey için ayrı bir öneme sahip olmakla beraber bir bütünü oluşturmaktadır (Özer ve Özer, 2016). Eğitimin temel amacı da bireyi yaşam için hazır hale getirmektir. Bu amaçla eğitim çocuklara hayatı mümkün olduğunca olduğu gibi ve çocukça yaşatmalıdır (Yavuzer,1999).
Motor hareketlerin gelişimi, bireyin bedeninin birkaç kısmının birlikte ve uyum içerisinde çalışmasını gerektirmektedir. Söz konusu koordinasyon gelişimi bedensel olgunluğa ve yapılan alıştırmalara göre yetkin hale gelmektedir. Yaşam boyu devam eden psiko-motor gelişimi; fiziksel yapıda, sinir kas işlevlerinde meydana gelen değişiklikleri, motor becerilerin kazanılması, azalması ve dengeye kavuşma sürecini kapsarken; motor beceriler hız, denge, koordinasyon ve kuvvet gibi çeşitli hareket kategorilerinin sınıflandırılması anlamına gelmektedir. Psiko-motor gelişim, fiziksel gelişimi içermekte ve fiziksel gelişimden farklı olarak bilişsel süreçleri de kullanmaktadır (Guillaume, 1999; Mengütay 2005).
Bireyin, çevresindeki dünyayı anlamasını ve öğrenmesini sağlayan aktif zihinsel faaliyetlerin gelişimine bilişsel gelişim denir. Bilişsel gelişim; bebeklikten yetişkinliğe kadar bireyin çevreyi ve dünyayı anlaması ve düşünme yollarının daha karmaşık ve etkili hale gelme sürecidir. Bilişsel gelişim sürecini Piaget 4 ana başlığa ayırmıştır. Bu dönemler Duyu – Motor dönem, İşlem Öncesi dönem, Somut İşlemler dönemi, Soyut İşlemler dönemi olarak yaşlara göre ayrılmaktadır. Piaget’e göre tüm çocukların bu gelişim aşamalarından sırasıyla geçerek ilerlemesi gerekmektedir. Çocuklar bir gelişim dönemini atlayarak diğerine geçemezler. Çocukların gelişim dönemlerine girme ve tamamlama yaşları bireysel farklılıklar gösterebilmektedir. Ancak bazı insanlar, yetişkin olmalarına rağmen ihtiyaç duymadıkları veya kullanmaları gerekmediği için soyut düşünme becerisi geliştiremezler, somut düşünme döneminde kalırlar.
Bireyin fiziksel değişimlerini ve bilişsel değişimlerini tamamlamaları bir süre almaktadır. Bilişsel değişim süreci somut düşünmeden soyut düşünmeye geçişi kapsamaktadır. Bu gelişimsel süreç tüm bireyler için tek bir kural olmadığı için her birey “soyut düşünebilme” becerisini farklı yaşlarda ve farklı sürede kazanabilmektedir. Bu durum bireylerin soyut düşünmeyi gerektiren bazı derslerde zorlanmalarına ve başarısız olmalarına sebep olmaktadır. Aslında öğrenci, dersi sevmediği için, öğretmen ile yaşadığı sorun nedeni ile ya da zeki olmadığı için değil, henüz soyut düşünemediği için o dersi anlamakta zorlanmaktadır. Meşhur “1 kilo pamuk mu ağırdır, 1 kilo demir mi?” sorusunu hatırlayalım. Somut düşünme döneminde kalan kişiler bu soruya “pamuk” diye cevap verirler. Çünkü pamukla ilgili kafalarındaki kavram “hafif” olduğudur. Soyut düşünmeye geçtiklerinde ise konuyu farklı açılardan ele alır, eldeki verileri sentezler ve her ikisinin de eşit olduğunu bilecek bilinç seviyesine gelir. Bireyin soyut düşünme becerisi kazanması sadece beyinsel gelişimi ile ilgili değildir. İçinde yaşadığı toplum ve kültürel çevre de çocuğun bilişsel gelişimini etkilemektedir. Soyut düşünme becerisi kazandırmada anne-babalara, eğitimcilere çok iş düşmektedir. Okullarda daha fazla soyut içeriğe yer vermek, beyin fırtınası yapmak, felsefi tartışma ortamları yaratmak, bir olayı farklı açılardan ele aldırmak yeni geliştirmeye başladıkları bu düşünce sistemini kullanma ve geliştirme fırsatı verecektir.
Kaynakça
Özer, D. S. ve Özer, M. K. (2016). Çocuklarda motor gelişim. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Yavuzer, H. (1999). Anne-baba ve çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Guillaume, M. (1999). Socioeconomic and psychosocial conditions of parents and cardiovascular risk factors in their children. Luxemburg: Acta Pediatri
Mengütay, S. (2005). Çocuklarda hareket gelişimi ve spor. İstanbul: Morpa Yayıncılık.
