Herkesin kendi hakkında olumlu ve olumsuz bir düşüncesi vardır. Peki siz kendiniz hakkında genel olarak olumlu bir tutuma sahip misiniz? Kendinizde gurur duyacak çok fazla özelliğe sahip olmadığınızı mı düşünüyorsunuz yoksa kendinizin ne kadar yetenekli ve değerli mi olduğunu düşünüyorsunuz?
Bu sorulara verilen yanıtlar bize kişinin benlik saygısı hakkında birtakım bilgiler verir. Benlik saygısı, kişinin kendi kişisel değeri hakkında olumlu veya olumsuz hissetmesidir. Yörükoğlu (2004), benlik saygısını şöyle tanımlamıştır: Kendini olduğundan aşağı ya da olduğundan üstün görmeksizin kendinden memnun olma halidir. Kendini değerli, beğenilmeye ve sevilmeye layık bulmaktır. Kendini olduğu gibi kabullenmeyi, özüne güvenmeyi sağlayan olumlu bir ruh haline denir.
Benlik saygısı, öğrenilmiş bir kavram olup yaşam boyu devam eden bir süreci kapsar. Gelişmesinde önemli bir takım etkenler vardır ki bunlardan biri de bireyin hayatında önemli bir konumda olan diğer insanlardan gördüğü ilgi, kabul edici ve saygılı muamelenin derecesidir. Bu açıdan aile içi iletişim ve karşılıklı sevgi çocuğun benlik saygısı gelişimi açısından önemli bir rol oynayarak çocuğun kendisine olan saygısını da etkilediği bilinmektedir.
Gelişim psikolojisi alanında yapılmış araştırmalar, özellikle ebeveyn ve çocuk arasındaki ilişkinin benlik saygısının oluşumu için önemli olduğunu göstermiştir. Anne babasının kendisini sevdiğini, güvendiğini, ilgilendiğini gören çocuk kendisini sevgiye, ilgiye ve güvene değer biri olarak görmeye başlayacaktır. Tam tersi olarak, anne babasından sevgi ve kabul görmeyen çocuk düşük benlik saygısı geliştirecektir (Günümüzde İnsan ve İnsanlar, syf 276).
Benlik saygısı genel olarak bir kişinin kendini ne kadar olumlu bir biçimde değerlendirdiğinin bir göstergesi olup aslında içsel bir motivasyonu oluşturur. Benlik saygısının düzeylerini yüksek benlik saygısı ve düşük benlik saygısı olarak ayırabiliriz.
Yüksek benlik saygısına sahip olan bireyler; kendine güven, iyimserlik, başarma isteği, zorluklar karşısında yılmama gibi olumlu nitelikleri vardır. Kendilerini olumlu olarak değerlendirir ve güçlü yönleri hakkında kendini iyi hisseder. Kendine güvenen aynı zamanda kendinde zayıf bulduğu yönlerde kendini geliştirmeye çalışan kişilerdir.
Düşük benlik saygısına sahip olan bireyler; genel olarak kendilerini yetersiz, utangaç, başarısız kişiler olarak görürler. Bu kişiler övgü ve eleştirileri kabul etmede güçlük yaşayan, görevden ve denemeden kaçınan, olumsuz akran davranışlarından etkilenen kişilerdir (Yavuzer, 2003).
Benlik saygısı yaşanan olaylara ya da durumlara göre ani bir değişiklik göstermez. Benlik saygısını bazı yöntemlerle geliştirmek de mümkündür. Fekler (1974), benlik saygısını geliştirmede yararlı olacağına inandığı beş adım önermiştir;
1. Çocuk için önemli olan yetişkinlerin kendi kendilerini övmelidirler çünkü çocuklar model alarak öğrenirler. Eğer çocuğun kendini daha iyi hissetmesi istenirse, bunu yapacak somut yolların gösterilmesi gerekir.
2. Çocuklar, kendi davranışlarını gerçekçi bir şekilde değerlendirmelidirler. Kişinin kendisi hakkındaki duyguları, kendi davranışlarıyla ilgili tutumlarından oluşur. Eğer kişi kendini sürekli gerçekçi olmayan standartlara göre değerlendirirse, çabalarını mutlaka başarısızlık olarak algılar ve bunun sonucunda düşük benlik saygısı oluşturur.
3. Çocukların mantıksal yani yapabilecekleri düzeyde hedefler oluşturmaları gerekir. Araştırmalar sonucunda olumsuz benlik saygısı olan insanların, hedeflerini ya gerçekçi olmayan bir biçimde yüksek ya da düşük olarak belirleme eğilimleri olduğu göstermiştir.
4. Çocukların kendilerini övmeleri gerekir. Çocuğun olumlu benlik saygısına sahip olabilmesi için, kendi kendini değerlendirmesi ve pekiştirmesi gerekmektedir.
5. Çocukların başkalarını övmeleri gerekir. Çocuk için değerli olan yetişkinler, çocuklara diğerlerini övmeleri için cesaret verirken iki süreci dikkat etmelidirler. Çocuğa diğerlerinin nasıl övüleceğini ve diğerleri de kendilerini övdüğünde bu övgüyü nasıl karşılayacağı öğretilmelidir (Örgün, 2000).
