Çocuklarla iletişim kurmak yetişkinlerle olduğu kadar kolay olmamaktadır. Çocuklar anlatmak istedikleri şeyleri direkt sözcüklerle anlatmak yerine dolaylı olarak oyun oynayarak ya da resim çizerek anlatmayı tercih eder. Oyun ve resim, çocuklar için bir duygu boşalması olurken biz psikolojik danışmanlar için oldukça fazla ipucu içerir.
Oyun ve resmi iki farklı şekilde ele alacak olursak ilk olarak oyundan başlayabiliriz. Çocuklar doğdukları andan itibaren iletişim kurmak için çeşitli yollar ararlar ve ilk yaşlarından itibaren en etkili iletişim yolları oyun olur. Örneğin sizi sevdiğini ve beraber vakit geçirdiğini göstermek için sizi oyunlarına davet ederler, sizi oyunlarının bir parçası olarak oyuna dahil ederler. Peki çocuklar oyun oynarken hangi duyguları yaşar ve yansıtır? Çok sevdikleri ya da çok üzüldükleri bir durumu oyun esnasında tekrar yaşayarak nötralize etmeye çalışan çocukların doğası oyundur ve oyun oynarken her şey doğaldır. Bir planları yoktur.
Psikolojik danışmanlar açısından duruma baktığımızda ise, çocuk oyun oynarken ailesinde yaşadığı sorun ya da olayları, içerisinde bulunan tüm duygu ve düşünceleri dışa aktarır. Kendi dünyasını oluşturur ve orada yalnızdır, orası saftır. Gizlemesini gerektirecek bir şey yoktur ve çocuklar anlatmak istediklerini en iyi başkaları üzerinden yansıtırlar. Okulda yaşadığı durumlar, ailesinde yaşadığı sıkıntılar, arkadaşlarıyla ilgili problemler bunların hepsinin yansımalarını oyuncaklarda görmek mümkündür. Her oyuncağın çocuk için başka ve farklı bir anlamı olabilir. Psikolojik danışmanlar olarak bizler, oyuna karışmadan sadece izleyerek, çocuğun oyuncakları nasıl kullandığına dikkat etmeliyiz. Saldırı içerikli oyunlar, cinsel içerikli oyunlar ya da herhangi başka bir oyun çeşidi çocuğun yaşadığı durumu ifade edebilir ve bizlerin riskleri anlamamıza yardımcı olabilir. İstismar, saldırı, şiddet gibi konuların dışavurumu yetişkinler için olduğu kadar çocuklar için de zordur. Hatta anlamadıkları bir durumu yaşadıklarından dolayı çocuklar için bu olaylar anlamsız gelir ve çocuk yaşadığı bu trajik olayları oyun ile yeniden oyuncaklara yaşatabilir ve bizim fark etmemize yardımcı olabilir. Savaş oyuncaklarıyla fazla oynama, yabani hayvanları daha çok tercih etme ya da aile oyunlarında ailesini yerleştirerek yorumlar yaparak oynaması çocuğun içindeki duyguları anlamımıza olanak sağlar. Çocuğun oyununa müdahale edilmemeli ve o bizleri oyununa dahil etmedikçe karışmamaya dikkat edilmelidir. Müdahale edilecek nokta sonrasındaki çocuk ve aile görüşmelerinde olmalıdır.
Peki resimler bizlere neler anlatıyor? Çocukların yaşları büyüdükçe oyun oynamaktan başka alternatifler üretebilirler ya da belki de resim ile kendilerini daha iyi ifade ederler. Resimler çocukların başka bir iletişim dilidir ve oyun kadar etkili bir yöntemdir. Kullanılan renkler, çizim şekilleri, şekillerin boyutları bizlere ipucu olabilecek niteliklerdir. Örneğin koyu renklerin fazla kullanımı depresif olarak yorumlanabilirken, kırmızı rengin fazla kullanımı saldırganlık ve duygu yoğunluğu olarak tanımlanabilir. Her çocuk için aynı şeyler söz konusu olmamakla beraber bu tarz bir genelleme yapmak mümkündür. Bir aile çiziminde ebeveynlerin resimdeki yerleri, boyutları, şekilleri, konumları çok önemlidir. Çocuk genellikle öncelikle kendini resme yerleştirir ardından diğer aile üyelerini de ekler. Bu süreçte buradan çıkaracağımız ipuçları, çocuğun hangi aile üyesini kendine yakın-uzak çizdiği olacaktır. Bu yakınlık ve uzaklıklar bizlere aslında çocuğun aile içindeki bağlarını ve iletişim şekillerini de öğrenmemize olanak tanır. Çocuğun kime güven duyduğu, kendini kimin yanında güvenilir hissettiği ile ilgili bilgileri alabiliriz. Oyun içerisinde anladığımız gibi yine çocuğu yaşamış olduğu ya da gözlemlediği istismar, ihmal ve şiddet olaylarını kâğıda dökmesi ile anlamak mümkündür.
Sonuç olarak çocukların dili oyun ve resim tüm öğretmenlerin bilgilenmesi gereken bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Ailesinden sonra bir çocuğun en yakını öğretmenleridir ve yaşanan durumları fark etmeleri için de oyunlardaki ve resimlerdeki ince ayrıntıları fark etmelerini sağlamak önemlidir.
