Dil ve konuşma artikülasyonu, yüzün çene ve ağız (özellikle dil, dudaklar ve dişler) kısımlarını kullanarak kelimeler oluşturma sürecidir. Bazı kişiler kelimeleri söylemekte güçlük çekerler bazıları için ise durum bir konuşma terapistinin yardımını gerektirecek kadar şiddetlidir.
Artikülasyon Bozuklukları için Konuşma Terapisi
Artikülasyon bozuklukları, iletişim kurmak için doğru sesi üretememek anlamına gelir. Üç tipi vardır:
- İhmal – hecelerin telaffuzunu atlar
- Yer değiştirme – bir heceyi telaffuz etmemek, onu farklı bir sesle değiştirmek
- Bozulma – bir kelimenin telaffuzu değiştirilir, ancak yine de kelimenin sesine benzer.
Yapısal anomalilere bağlı dudak-damak yarıklığı, ağız-yüz anomalileri, dil bağı, diş bozuklukları nedeniyle konuşma seslerinin doğru üretilememesi, nörolojik bozukluklara bağlı; Serebral Palsi, felç, travmatik beyin yaralanmaları gibi nedenlerden ötürü konuşma kaslarının kontrol edilmesinde yaşanan zorluklar sonucu konuşma seslerinin doğru üretilememesi, zeka geriliği vb.nedenler vardır.
Konuşma bozukluklarının bebeklik döneminin konuşması olarak düşünüldüğü için fark edilmediği durumlar vardır. Yetişkinler bunun sevimli olduğunu düşünürler, bu yüzden fazla önemsemezler. Çocuğun bebek konuşma aşamasını geçmesini beklerler. Onlardan habersiz, çocukta zaten bir artikülasyon bozukluğu olabilir. Çocuklar okul öncesi eğitime başvurduklarında genellikle konuşma ve dil gelişimi değerlendirilir. Genel olarak çocuklar 7-8 yaşlarına geldiklerinde anadilinin tüm seslerini doğru olarak üretebilirler. Bu yaştan sonra devam eden konuşma bozukluğunun kendiliğinden düzelme olasılığı düşüktür.
Dil ve Konuşma Terapistinin Niteliği
Dil ve Konuşma terapistleri, artikülasyon bozuklukları olan bireyleri teşhis ve tedavi eder. Dil ve konuşma terapisti olmak isteyen kişilerin, üniversitelerin dört yıllık eğitim veren Dil ve Konuşma Terapisi bölümünden lisans derecesi ile mezun olurlar. Aynı zamanda üniversitelerin Dil ve Konuşma Terapisi yüksek lisansını tamalayarak profesyonel yeterliliklerini(M.S.c.) tamamlamış olmaları mesleki yeterlilik açısından önemli ve gereklidir..
Uzmanlaşmak için ayrıca alabilecekleri Erken Dil Gelişimi Testi (TEDİL) Uygulama ve Puanlama Eğitimi, Okul Çağı Dil Gelişimi Testi (TODİL) Uygulama ve Puanlama Eğitimi, Floortime Programı, Etkileşim Temelli Erken Çocuklukta Müdahale Programı (ETEÇOM) Uygulamacı Kullanımı vb. başka sertifikalar da vardır.
Dil ve Konuşma terapistlerinin tüm bu eğitim süreçlerinin yanında mesleki deneyimleri ve aile, özel eğitim uzmanı, oyun terapisti, çocuk-ergen uzman klinik psikoloğu vb. birlikte ekip halinde çalışması teşhis ve tedavi açısından ayrıca önem taşır.
Teşhis Süreci
Artikülasyon bozukluğu olduğundan şüphelenilen bir çocuğa teşhis koyarken genellikle aşağıdaki yöntemleri kullanırlar ve spesifik testler yaparlar:
- Ağız boşluğu muayenesi
- Sesler üretmek ve kelimeleri telaffuz etmek
- İşitme ve geri bildirim testi
- akıcılık
- Tıbbi geçmiş
Terapi Seansları Nasıl Görünüyor?
Çocuğun konuşmasının akranlarından farklı olduğunu düşünen ebeveynler/öğretmenler, mutlaka bir dil ve konuşma terapistinden yardım almalıdırlar. Dil ve konuşma terapisti, çocuğun konuşma probleminin sebebini ayrıntılı bir değerlendirme yaparak belirler. Çocuğun hangi seslerde problemi olduğunu belirlemek üzere bazı testler uygular ve ne zaman terapiye başlanması gerektiği konusunda aileyi bilgilendirir. Ergenlik ya da yetişkinlik döneminde de artikülasyon terapisi yapılır. Ancak konuşma biçimi yerleşmeden, küçük yaşlarda yapılan terapi daha kısa sürede ve etkili sonuç verecektir.
Terapi seansları sırasında hastalar, eklemlenme kaygılarının türüne ve ciddiyetine göre gruplandırılır. Buzları kırmak ve danışanların yüz kaslarını ısıtmasına yardımcı olmak için küçük bir konuşma ve kendini tanıtma ile başlar. Oturum daha sonra belirli artikülasyon bozukluklarını ele almak için oyunlara ve etkinliklere geçecektir. Terapist, bilgi kartları ve aynalar gibi aksesuarlar kullanabilir. Bu oturumlar genellikle danışanları başkalarıyla iletişim kurmaya ve öğrendiklerini uygulamaya koymaya teşvik etmek için gruplar halinde yürütülür.
Konuşma Terapisi Örnek Çalışma
Artikülasyon bozukluğu: Yer değiştirme
Etkinlik: “th” sesini çalışın
Uygulama:
- Müşteriler küçük bir grupta toplanacak
- Her biri kendini tanıtacak
- Terapist, üzerinde “ince” yazan bir bilgi kartı gösterecektir. Gruptaki her biri kelimeyi söyleyecek
- Terapist her katılımcı için bir ayna sağlayacaktır. Terapist talimat verecek: dilinizi ısırın ve ağzınızdan hava üfleyin. Katılımcılara bunu yaparken aynaya bakmaları ve “th” sesini çıkarmaya çalışmaları talimatı verilecektir.
- Grup, “th” sesiyle başka kelimeler söyleme alıştırması yapacaktır.
Son Düşünceler Konuşma terapisi, artikülasyon bozukluğu olanlar için şiddetle tavsiye edilir. Bu, müşterilerin diğer insanlarla iletişim kurma yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olmak içindir. Bir terapist ararken, nitelikli ve terapi yürütme konusunda yoğun mesleki deneyime sahip birini arayın. Terapi seanslarının terapiste ve müşterinin endişelerine bağlı olarak değişebileceğini de unutmayın.
