Mahallede, okulda, toplumda hatta dünyada belirli konularda başarılı olan insanlar örnek olarak gösterilir. Herkes de onlar gibi olmak için çaba gösterir. Başarı dediğimizde ilk olarak aklımıza gelen kendi koyduğumuz hedefleri gerçekleştirebilmemiz değil midir? TDK Yöntem Bilim Terimleri Sözlüğü’nde, kişinin yetenek ve yetişmeye bağlı olarak gösterdiği ansal ya da eylemsel etkinliklerinin olumlu ürünü olarak belirtilen başarı, neden başkalarına bağlı olarak değerlendirmeye tabi tutulur. Ölçütlerimiz neden başkalarının başarıları veya beklentileridir. Eğitimde başarının ölçütü de başkalarını geçmek midir, başkalarından daha iyi sonuçlar ortaya koymak mıdır? Deneme sınavlarında birinci olmak başarı mıdır, sonuncu olmak başarısızlık mıdır? Ortaokulda her denemede birinci olup başarılı olarak fen lisesine yerleşen öğrenci oradaki denemelerde diğer birinciler arasında sonuncu oluyorsa başarısız mı olmaktadır?
Bu sorular bile başarı ölçütünü sıralamaya, kıyaslamaya dayalı olarak yapmanın ne kadar yanlış olduğunu bize gösteriyor. Çocuk daha okula başlamadan boy, kilo, konuşma, resim, müzik, okuma, sayma vs. konularda sürekli olarak başkalarıyla kıyaslanıyor. Okul hayatı testle diğer çocukları geçmekle geçen çocuklar okumuyor, okusa da anlamıyor, yazamıyor, hayallerini, derdini anlatamıyor. Sonra biz o çocuktan üniversiteye geldiğinde özgün bir proje ortaya koymasını, yoruma dayalı soruları kendi cümleleriyle yanıtlamasını bekliyoruz. Onlar da kopyala, yapıştır projeler veya ezbere cümlelerle devam ediyor.
Olması gereken aslında çok basit, herkesi kendi sürecinde değerlendirmek ve herkesin kendi ilerlemesini kendisinin değerlendirmesini sağlamak. Herkese ilgi alanı ve yetenekleri doğrultusunda rehberlik etmek. Herkesin istediği veya puanının yettiği bölüm için değil, kendi istediği ve en iyi yapabileceğini düşündüğü bölüm için çabalaması önemli olan.
Bunları yapabilmesi için bireyin öncelikle kendisini tanıması gerekir. Kendisini tanıyan, hayattan beklentilerini tanımlayabilen, ilgi alanlarını bilen, yeteneklerinin farkında olan birey kendisine rahatlıkla hedefler koyabilir. Kendi koyduğu yakın veya uzak hedefleri gerçekleştirebilen bireyler kendilerini başarılı ve mutlu hissedecektir. Gerçekleştiremediği durumlarda da hedeflerini değerlendirerek kendisini başarısız hissetmeyecektir.
Ancak başkalarının koyduğu hedefleri gerçekleştirse bile dışarıdan başarılı görünmesine rağmen birey kendini başarılı olarak hissetmeyebilir. Çevresinin beklentilerini karşılamayan bireyler de başarısız olarak etiketlendikleri için kendilerini başarısız hissedebilir. Bu nedenle bireyin kendi özelliklerine göre hedefler koyup, ona göre çabalamasının önemli olduğunu düşünüyorum. Okul hayatının dışına baktığımızda da başarılı dediğimiz insanların bunu başardığını görebiliriz. Hepsi yaptığı işi iyi bir şekilde yapan, dürüst, güvenilir, iş birliğine yatkın, uyumlu ve problemlerin çözümüne odaklı insanlar. Hiçbirini sınavlardan aldığı puana göre değerlendirmiyoruz. İnsanlıkları ve yaptıkları işe göre değerlendiriyoruz.
Bunun için çocukları yarıştırmayı eğitimin içinden çıkaralım. Onları yeteneklerine bağlı olarak istedikleri alanda, her anlamda donanımlı bireyler olarak yetiştirmeyi hedefleyelim. Sonuçlarını sınavlarda olduğu gibi hangi okul kaç birinci çıkarmış hemen göremeyiz ama toplumun tamamının işinde ve insanlıkta birinci olduğunu yıllar sonra bir gün görebiliriz inşallah…
