Bireyin nasıl öğrendiğinin farkına varması, öğrenmeyi öğrenmesiyle yani öğrenme stratejilerini bilmesiyle yakından ilgilidir (Tuncer ve Güven, 2007). Öğrencilerin başarısıyla öğrenme biçimleri ve kendi öğrenmelerini yönlendirmeleri arasında doğrudan bir ilişki vardır. (Erdem, 2005). Bu durum öğrenme stratejilerinin eğitim süreci içinde öğrencilere öğretilmesini gerekli kılar. İyi bir öğretim, öğrencilere nasıl öğreneceklerini, nasıl anımsayacaklarını, nasıl düşüneceklerini, güdülenmelerini nasıl sağlayacaklarını öğretmeyi içerir (Subaşı, 2006). Öğrenme stratejisi, öğrenen kişinin öğrenme sırasında gerçekleştirebileceği ve onun kodlama sürecini etkilemesi umulan davranışlar ve düşüncelerdir (Subaşı, 2006). Diğer bir ifadeyle, öğrenme stratejileri, öğrenen birey tarafından, öğrenme sırasında bilgi işleme sürecini etkilemesi için kullanılır (Özer, 1998). Bilginin edinilmesine ve kullanılmasına dönük olarak, öğrencinin kendini güdülemesi, bilgiyi seçmede, edinmede ve düzenlemede etkili yollar izleyerek, öğrencinin kendi öğrenmelerini denetlemesi ve yönlendirmesini sağlamaktadır (Özer, 1998).
Literatüre bakıldığında öğrenme stratejilerini, Gagne ve Driscoll, beş ayrı sınıflama yaparak incelemişlerdir. Bunlar: Dikkat stratejileri, kısa süreli belleği geliştirme stratejileri, kodlamayı artırma stratejileri, geri getirmeyi artırma stratejileri ve izleme- yöneltme stratejileri (Subaşı, 2006). Mayer’de öğrenme stratejilerini 8 sınıfta toplamıştır. Temel öğrenme durumları için tekrarlama stratejileri, karmaşık öğrenme durumları için tekrarlama stratejileri, temel öğrenme durumları için anlamlandırma stratejileri, karmaşık öğrenme durumları için anlamlandırma stratejileri, temel öğrenme durumları için örgütleme stratejileri, karmaşık öğrenme durumları için örgütleme stratejileri, kavramayı izleme stratejileri, duyuşsal ve güdüsel stratejiler (Subaşı, 2006, Somuncu&Yıldırım,1998). Özer’e göre öğrenme stratejileri; yineleme, anlamlandırma, örgütleme, anlamayı izleme ve duyuşsal stratejiler olarak sınıflandırılmaktadır (Özer,1998). Yineleme stratejileri, öğrencilerin bilgiyi seçmelerini ve edinmelerini sağlayan temel etkinliğin zihinsel yineleme şeklinde gerçekleştirilmesidir (Tuncer ve Güven, 2007). Sıklıkla öğretim basamaklarında kullanılan bu yöntem, sesli okuma, değiştirmeden yazma, not alma, altını çizme gibi etkinlikleri içerir (Özer,1998). İkinci sırada yer alan anlamlandırma stratejileri, öğrencilerin öğrenmeyi amaçladıkları bilgiyi daha önce öğrendikleri ve uzun süreli belleklerinde var olan bilgilerle bütünleştirerek öğrenmelerini sağlayan stratejidir (Tuncer ve Güven, 2007). Zihinsel imge oluşturma, cümle içinde kullanma, benzetim yapma, özet çıkarma, not alma anlamlandırma stratejileri içinde yapılan etkinliklerdir (Erdem, 2005). Öğrenilecek bilginin yeniden düzenlenip yapılandırılarak öğrenilmesini sağlayan örgütleme stratejileridir. Karmaşık bilgilerin öğrenilmesinde kullanılan ana çizgileri çıkartma, çizelgeleştirme, bilgi şeması oluşturma şeklindedir. (Tuncer ve Güven, 2007). Bilişsel stratejiler kapsamında ele alınan bir diğer strateji olan anlamayı izleme stratejisi, öğrencilerin kendi öğrenmelerini düzenlemesine, yürütmesine ve denetlemesine yön verir (Erdem,2005). Sorunlarını belirleme ve tanımlama, dikkatini ve tepkilerini yönlendirebilme, kendini pekiştirme ve değerlendirme, hatalarını düzeltme anlamayı izleme stratejisidir. Son olarak duyuşsal stratejiler öğrenmede duygusal engelleri kaldırmaya yardım eden stratejilerdir (Özer, 1998). Dikkatini toplama, olumlu tutum geliştirme, güdülenme, kaygıyı azaltma ve kendine güven duyuşsal stratejiler kapsamındadır (Özer, 1998; Erdem, 2005).
Öğrenmede temel olan öğrencinin öğrenme sürecine etkin katılımıdır. Öğrenciler öğrenme öğretme sürecinde yalnız öğretmenin etkili olmasıyla tam öğrenmeyi gerçekleştiremezler (Özer,1998). Öğrencilerin derslerde etkin olmaları ve tam öğrenmenin gerçekleşmesi için öğrenme stratejilerinin etkili kullanılması önemlidir. Öğrenim görmek üzere okula gelen öğrencilerin iki temel gereksinimleri vardır. Bunlardan ilki; öğrenme ürünleri, yani kazanmaları gereken bilgiler, beceriler ve tutumlarla ilgilidir. Diğeri de öğrenme süreciyle yani nasıl öğrenebilecekleriyle ilgilidir. (Özer,1998). Bu sürecin öğretmen tarafından doğrudan öğretim yapılarak öğretilmesi öğrencilerin öğrenme stratejilerini bilerek kullanmalarını sağlayacaktır.
Genel eğitim sınıflarında, öğrenme stratejilerinin öğrencilere kazandırılması normal gelişim gösteren öğrencilerle birlikte, özel gereksinimli öğrenciler için de oldukça önemlidir. Özel gereksinimli öğrencilerin öğretime katılımını arttırmak için öğrenme stratejileri farklılaştırılarak kullanılmalıdır. Öğrenmenin etkili biçimde gerçekleşmesi için öğrencilerin yalnızca öğretmenin anlattıklarını dinlemeleri, yaptıklarını gözlemeleri, sunduğu bilgileri tekrar etmeleri ya da öğretmenin yönergeleriyle hareket etmeleri yeterli değildir. Öğrenmeyi öğrenme etkili ve bağımsız öğrenmenin önemli öğelerinden biridir ve öğrencilerin kendi öğrenmelerinde yararlanabileceği çeşitli öğrenme stratejilerini kullanmalarını kapsar. Bağımsız öğrenme stratejileri olarak adlandırılan stratejiler; öğrencinin kendi öğrenmesi üzerinde kontrol sağladığı, öğretimsel amaçlara ulaşmak üzere ortaya çıkan fırsatları değerlendirdiği, amaçlara ulaşmak için gerekli eylemleri belirlediği, bu eylemleri uyguladığı ve uygulama sonuçlarını değerlendirerek performansını geliştirdiği öğrenme stratejileridir. Değişik öğrenci grupları üzerinde yapılan çalışmalar öğrenme stratejileri eğitiminin öğrenciler üzerinde olumlu etkiler bıraktığını göstermektedir.
Sonuç olarak, öğrencinin öğrenme öğretme sürecine aktif olarak katılması temeldir. Yaşam boyu öğrenmenin gereği olarak, başkalarına bağımlı olmadan öğrenme becerilerini kazanmak için öğrenmeyi öğrenme becerilerinin kazanılması gerekmektedir. Öğrencilerin gerek örgün eğitimde derslerde başarılı olmaları, gerekse örgün eğitimden sonra yaşadığımız bilgi çağında kendilerini geliştirebilmeleri için kendi kendilerine öğrenmeleri ve öğrenmelerini izleme yeterliği kazanmaları önemlidir. Okullarda öğrencilere belli disiplinlerin temel kavram ve ilkeleri öğretilirken öğrenme stratejileri de öğretilmelidir.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Çetin, E.D. (2017).“Özel Gereksinimli Bireylerin Tercihlerinin Değerlendirilmesi”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi. 18,1-20.
Çitil, M. (2018). Türkiye’de Özel Eğitim Tarihsel Politik ve Yasal Gelişmeler. 2. Baskı. Ankara: Vize AkademiErdem,A.R. (2005). “Öğrenmede Etkili Yollar: Öğrenme Stratejileri ve Öğretimi”. İlköğretim Online. 4/1, 1-6.
Güven, B & Tuncer, B. (2007). “Öğrenme Stratejilerinin Kullanımının Öğrencilerin Akademik Başarıları, Hatırda Tutma Düzeyleri ve Derse İlişkin Tutumları Üzerindeki Etkisi”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 5/2, 1-20.
Özer, B. “Öğrenmeyi Öğretme”
https://staff.emu.edu.tr/bekirozer/documents/ogrenim-gerecleri/ogrenmeyiogretme.pdf
Sübası, G. (2014). “Etkili Öğrenme: Öğrenme Stratejileri”. Milli Eğitim Dergisi. 146, 48-50.
Yıldırım, A. & Somuncu,Y. (1998). “Öğrenme Stratejileri: Teorik Boyutları, Araştırma Bulguları ve Uygulama İçin Ortaya Koyduğu Sonuçlar”. Eğitim ve Bilim Dergisi. (22/110 ; 1-9).
