Okuma, en genel tanımıyla “yazar ve okuyucu arasında aktif ve etkili iletişimi gerekli kılan, dinamik bir anlam kurma süreci” (Akyol, 2006, s. 29) olarak ifade edilmektedir. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere okumanın esas amacı, okunan metni anlamlandırmaktır. Yani okumanın aslında yazılı sembollerin zihinsel süreçlerden geçirilip işlenmesi sonucu ortaya çıkan anlam kurma faaliyeti olduğu söylenebilir. Okumayı sesli ve sessiz okuma olarak iki gruba ayırmak mümkündür. Sesli okuma, yazılı metindeki sembollerin görülüp seslendirilmesi ve bu seslerin belleğe yollanmasını ifade eden bir süreçtir ve okumanın öğretildiği öğrenim evresinin önemli bir faaliyetidir. Sesli okumada önemli olan bireyin okuma akıcılığıdır. Akıcı okuma, bireyin yazılı metindeki kelimeleri doğru bir şekilde ve belirli bir hızda seslendirmesini ifade etmektedir. Sessiz okuma ise yazılı metindeki sembollerin seslendirilmeden, sadece göz hareketleri ile okunmasını ifade etmektedir. İşte bu noktada bireyin okuma hızı artmakta ve anlama seviyesi de o ölçüde yükselmektedir (Güneş, 2007). Bu kapsamda “hızlı okuma” kavramı ortaya çıkmaktadır.
Hızlı okuma, belirli bir zaman içerisinde olabildiğinde çok kelime okuyabilme yeteneğini ifade etmektedir. Bu noktada önemli olan husus ise yapılan okuma işleminde anlamın göz ardı edilmemesi gerektiğidir. Sadece kelimeleri görüp, tanıyabilmek yetmemektedir. Aynı zamanda okunan metnin anlamının yapılandırılması da önem arz etmektedir. Bu bakımdan genel itibariyle “anlayarak hızlı okuma” ifadesi sıklıkla kullanılmaktadır (Ceviz ve Yıldız, 2011). Bu bağlamda hızlı okumada öncelikle gözün hızlı bir şekilde yazılı metindeki sembolleri algılaması ve bu bilgilerin zihinsel işlemlerin gerçekleştirilmesi amacıyla beyine gönderilmesi gerekmektedir. İkinci aşamada ise alınan bilginin zihinsel işlemler sonucu yapılandırılması yani “anlamın” ortaya çıkarılması gerekmektedir. Bu aşamada bireyin önbilgileri kilit öneme sahiptir (Güneş, 2009). Çok okuma yapan bireylerin hızlı okuma tekniklerini uygulamadan, en az hızlı okuma tekniklerini uygulayan biri kadar, hızlı okuduğunu söylemek mümkündür. Çünkü bir birey ne kadar çok okuma yaparsa, o kadar fazla kelime görmüş olacak ve dolayısıyla kelime hazinesi zenginleşmiş olacaktır. Ayrıca çok okuma yapan bireylerin göz kasları da kabul edilebilir düzeyde gelişmiş durumdadır. Nitekim hızlı okuma tekniklerinin temelinde göz kaslarının güçlenmesi ve esnekliğinin sağlanması yatmaktadır.
Hızlı okuma tekniklerinin son yıllarda popüler olduğunu söylemek mümkündür. Özellikle sınavlara hazırlanan öğrencilerin, düzenli kitap okuyan bireylerin dikkatini çekmektedir. Birçok özel eğitim kurumu da gerek online (uzaktan), gerekse yüz yüze eğitimler düzenlemektedir. Bazı bireyler de hızlı okuma tekniklerine yönelik kitaplar edinerek, alıştırmaları kendi başlarına yapmaktadırlar. Peki bu kadar rağbet gören hızlı okuma teknikleri, öğrenme-öğretme süreci açısından ne gibi bir öneme sahiptir? Bu noktada en gerçekçi bilgileri elbette bilimsel araştırmalardan elde edebiliriz.
Mergen’in (2019) ilkokul 2. Sınıf, İlter’in (2018) ve Soysal’ın (2015) ortaokul 5. Sınıf, Kaçar’ın (2015) ortaokul 7. Sınıf, Bozan’ın (2012) lise 10. Sınıf öğrencileri ile yapmış oldukları deneysel çalışmalarda hızlı okuma eğitimlerinin öğrencilerin okuma hızlarına ve okuduğunu anlama düzeylerine olumlu yönde etki ettiği tespit edilmiştir. Yani hızlı okuma tekniklerine yönelik eğitimlerin, okuma hızlarının ve anlama düzeylerinin daha iyi duruma gelmesinde önemli katkısının olduğunu söylemek mümkündür. Okuduğunu anlama düzeyinin artması ile akademik başarının artacağı da göz önüne alınacak olursa (Yıldız, 2013), hızlı okuma tekniklerinin öğrenme-öğretme süreci açısından önemi daha çok öne çıkmaktadır.
Sonuç olarak, öğrencilerin ilkokul çağından itibaren hızlı okuma tekniklerine yönelik eğitimler almasının okuduğunu anlama düzeylerinin artması ve olumlu okuma tutumları kazanmasında önemli olduğunu söylemek mümkündür. Bununla birlikte gözlemlerimden yani saha tecrübelerimden yola çıkarak, 1. ve 2. sınıf düzeylerinde olan ilkokul çağındaki çocukların hızlı okuma tekniklerinden ziyade sesli okuma çalışmaları yapmalarının daha uygun olduğunu belirtmek isterim. Bunun sebebi ise bu yaştaki çocukların okuma eğitiminin başlangıcında olmalarıdır. Bu bakımdan 1. ve 2. sınıf öğrencilerinin sesli akıcı okuma becerilerinin geliştirilmesinin daha uygun olduğu görüşündeyim. Öğrencilerin sesli okuma düzeyleri, istenilen noktaya geldikten sonra ise sessiz okuma becerileri bağlamında hızlı okuma teknikleri ile eğitilmelerinin daha yerinde olduğunu düşünüyorum. Yani ilkokul 3. sınıf seviyesinden itibaren hızlı okuma teknikleri eğitiminin uygun olduğunu vurgulayabiliriz. Bir diğer husus ise hızlı okuma teknikleri eğitiminin nasıl ve nereden alınacağı konusudur. Hızlı okuma tekniklerine yönelik piyasada birçok kitap mevcut olmakla birlikte, bu eğitimlerin tecrübeli eğitmenlerden alınmasının daha doğru olduğu kanaatindeyim.
Kaynakça
Akyol, H. (2006). Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
Bozan, A. (2012). Hızlı okuma eğitiminin 10. sınıf öğrencilerinin okuma hızlarına ve anlama düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
Ceviz, M., ve Yıldız, M. (2011). Anlayarak hızlı okuma teknikleri. Ankara: Akçağ Basım Yayım.
Güneş, F. (2007). Ses temelli cümle yöntemi ve zihinsel yapılandırma. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Güneş, F. (2009). Hızlı okuma ve anlamı yapılandırma. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
İlter, B. (2018). Hızlı okuma teknikleri eğitiminin 5. sınıf öğrencilerinin okuma hızlarına ve anlama düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
Kaçar, K. (2015). Hızlı okuma eğitiminin ortaokul 7. Sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama becerilerine ve okumaya ilişkin tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Fırat Üniversitesi, Elazığ.
Mergen, S. (2019).Hızlı okuma tekniğinin ikinci sınıf öğrencilerinin okuma hızlarına ve anlama düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
Soysal, T. (2015). Hızlı okuma tekniklerinin beşinci sınıf öğrencilerinin okuma hızlarına ve anlama düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
Yıldız, M. (2013). Okuma motivasyonu, akıcı okuma ve okuduğunu anlamanın beşinci sınıf öğrencilerinin akademik başarılarındaki rolü. Turkish Studies, 8(4), 1461-1478.