“Yeter artık mesleki eğitimde söz sektör temsilcilerinin olmalı” fikrinden hareketle; bizzat tanıdığım, mesleki eğitime inanmış, destek vermek için çaba sarf eden, sektörel STK larda görev ve sorumluluk alarak önemli çalışmalara ve ilklere imza atmış ülkemize istihdam ve katma değer üreten kıymetli iş insanı tanıdığım insanların fikirlerine müracaat ettim. Değerli fikirlerini paylaşmalarını istedim. Yetmişiki iş insanı benimle fikirlerini paylaştılar. Bu fikirlerden oluşan yazı dizisinin ikincisinde; “Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanan 2023 Eğitim Vizyonunda, mesleki eğitim hedefleri hakkındaki düşüncelerinizi paylaşır mısınız?” sorusuna verdikleri cevaplar aşağıdaki gibidir.
Vizyon 2023 doğru ve isabetli beğenildi. Uygulanabilir ve başarılırsa ülke çağ atlar. Çalışmalar sıkı takip gerektirir. Donanım için kaynak-bütçe eksikliği vizyona ulaşmaya engeldir. Bunda da sadece devlet gayreti yetmez. Aile-gençler ME iyi incelemeli, vizyonu iyi anlamalı. Destek veren öncü firmalara daha çok teşvik edilmeli. Her konuda yenilik-güncelleme şart. Her açıda ME payı artmalı. Özel öğretim daha çok işin içine girmeli. ML başarılı öğrenciler daha çok mühendisliğe alınmalı. Güçlü bir irade ve kaynak gerekiyor. Eskimiş ekipmanlar yenilenmeli. Öğretmen sanayide sektörde hizmetiçi eğitime alınmalı. Kariyer günlerinde başarı rol modeller öne çıkarılmalı.
Öğrenci veli talebi yerine ülke ihtiyaçlarına göre yönlendirme yapılmalı. Piyasa İK ihtiyaç analizlerine göre ME olmalı. bütüncül ve sürekli uygulamalar gerçekleştirilmeli. Söylemler ve eylemler örtüşmeli. Okul-aile-sektör el ele vermeli. Gençlerin fikirlerine kulak-değer verilmeli. Mezunların sektöre ilgisizliği diğer ülkelerde de mevcut. Gençler sanayi ve üretim yerine daha çok hizmet sektörünü tercih ediyor. Göçmenlere mesleği sorulmalı ve meslek kazandırılmalı. Eğitimciler öğrencinin ufkunu açıp mesleğini sevdirmeli. Öğrenme ortamları her açıdan iyileştirilmeli.
Öğretmen eğitimi, ölçme değerlendirme sistemi değişmeli. Vizyonda sektörde yetişmiş ustalardan ME faydalanılması gözardı edilmemeli. El emeğine dayalı zanaatla unutulmamalı. Usta-çırak alaylı eğitim okuldaki ME bütünleşmeli. Özgün bir ME tasarımımız olmalı. Mesleği yanında yabancı dili ve pazarlamayı bilmeli. Tüm öğrencilerin üniversiteyi talep etmesi hatalıdır. En önemli ön şart öğretmenlerin sektör desteğiyle eğitimidir. Vizyon hedefleri doğru olsa da uygulanabileceğinden tereddütlüyüm. Sürdürülebilir olması için yeterli bütçeyle desteklenmelidir. Rehberlik sisteminde başarılı olunursa ME amacına ulaşabilir.
Öğrenme, gerçek iş ortamında uzun sürede tekrar yapılmalıdır. Havalı bir ME kurgulanabilir. Uzun vadeli düşünülmeli. Çağın ve geleceğin becerileriyle donanmış sanata sevdalı, kültüre meraklı, insanlığa duyarlı, nitelikli etik ve ahlaki birey yetiştirmek hedeflenmelidir. Ortaokul ve lise son sınıfta meslekler etkili tanıtılmalıdır. Türkiye üreten gençlerle kalkınabilir. ME eğitim-istihdam-üretimle güçlenebilir. Eğitimde üretim-üretimde eğitim modeli benimsenmeli. Nitelikli eleman açığı kapanmadan sanayi çarkları hızlanmaz. ML öğrencilerine özel burs sistemi geliştirilmeli. Sektör ana karar verici olmalı. Yabancı dili olmayan öğrenci yurtdışına açılamıyor. Büyükşehirlerde donanımlı ar-ge/mükemmeliyet merkezli ML kurulmalı.
Yeni atanan ML öğretmenleri önce sektörde 3-6 arası hizmetiçi eğitime alınmalı. Medyada her fırsatta ME işlenmeli. Tüm ML de AMP-ATP-MESEM üç program zorunlu açılmalı. Nitelik ME için güçlü öğretmen ve nitelikli donanım gerekir. ME yatırımda tasarruf olmaz. Yeni dünyada söz sahibi TR için ME şart. Algı için tabela değiştirmeye son verelim. Geçmiş deneyimlerden yararlanalım sürekli aynı hataları tekrarlamayalım. ML mezunlarına kariyer yolları sürekli açık olmalıdır. Mezunların istihdamında öncelik ve farklı sosyal haklar verilmeli ki algı yükselsin.
Yurtdışında yeterli ME alanlar öncelikle işe alınmalıdır. Değer ve algı yalnız reklamla değil ME kaliteli çıktılarıyla gerçekleşir. Ülke-bölge-il düzeyinde mesleki beceri yarışmaları ve münazaraları olmalıdır. Mezunların staj yaptıkları firmalarda askere gidene kadar zorunlu çalışmalıdır. Kaliteli eğitim alanlar piyasada el üstünde tutuluyor. ML mezunu doğru elemandır. Yeni nesil gençlerin ihtiyaçlarına uygun ortam ve eğitimler kurgulayalım. Heves başarıyı ve geleceği güveni sağlar. Nitelikli meslek insanı-ustalar yetiştiremezsek üretim kalkınma gerçekleşmez. ME anlatan TV dizileri filimler yayınlansın.
Fikirleri özetleyerek yapılanlarla yorumlayacak olursak; İş insanları tarafından 2023 Eğitim Vizyonunda yer alan Mesleki Eğitim hedeflerinin önemli ve doğru hedefler belirlendiği için peşinen beğenildiğini, sıkı takip edilir ve uygulanırsa ülkemizin sıçramasını sağlayacağına inandıkları görülmektedir. Öte yandan bu sistemin başta özel sektör tüm taraflara iyi anlatılarak desteklerinin sürmesinin sağlanması gerektiği düşünülmektedir. Mesleki eğitimde 1000 okul projesiyle kaynak ve donanım desteği sağlanmış ve 20. Milli Eğitim Şurasında da üç ana başlıktan biri olarak ele alınmış olsa da daha yapacak çok iş olduğu anlaşılmaktadır.
Yine tüm meslek liselerinde aralık-2021 de açılan yeni MESEM programıyla önemli bir açılım yapılmış ve eyleme geçilmiş olsa da; kayıt olan öğrencilerin çoğunluğunun meslek liseleri ve diğer liselerde başta devamsızlıktan ve diğer sebeplerden okul dışına çıkması gereken “problemli” çocukların “zorunlu” kayıt ediliyor olması iyi niyetle güzel başlayan programın beklenen sonuçları üretmeyeceği ve sürdürülebilir olmayacağını düşündürmektedir.
Meslek sevgisi kazandırılması, mesleki tanıtım rehberlik ve yönlendirme konusundan farklı çalışmaların başta Ahilik örgütleri ve diğerlerini de işin içine katarak yapılmasıyla mesafe alınabilecektir. Meslek lisesini tercih eden çocuklara farklı burs sistemi geliştirilerek destek sağlanması talebi artıracaktır.
Herkesin üniversite bitirmek zorunda olmadığı konusunda ise; sınav sonrası üniversite tercihinde 150-180 taban puanın kaldırılmış olmasıyla meslek lisesi mezunlarının daha çok üniversiteye akın etmesine sebep olacağı endişesini doğurmaktadır.
Öğrencinin staj yaptığı işletmedeyken mezun olduğunda yükseköğretime geçmeyecekse askerlik hizmeti başlayana kadar işveren açısından istihdamının devlet destekli zorunlu devamının sağlanması sektörün aradığı nitelikli elemanların yetişmesine önemli katkı sağlayabilir.
Kaynak: İş İnsanları Gözüyle Türkiye’de Mesleki Eğitim, Erol Demir, Dahi Yayıncılık, Kasım-2021, İstanbul
