Anne babalar için ikinci çocuğa sahip olmak hem heyecan verici hem önemli bir karardır. Kardeşi olsun isteyen çocuklar da aslında evde kendisine bir oyun arkadaşı istemektedir ve aileye yeni katılan bebeğin onunla oyun oynamadığını ve annesinin zamanının çoğunu ona ayırdığını görünce bu isteğinden vazgeçebilir. Bu yüzden önemli olan anne babaların ikinci bir çocuğa hazır hissettiklerinde yeniden çocuk sahibi olmasıdır.
Kardeş kıskançlığı anne babalar tarafından bir sorun olarak algılanır; ama aslında kıskançlık normal bir duygudur. Bu durumda olan çocuğun bu duyguyla nasıl başa çıktığı ve anne babanın ona bu süreçte yardımcı olabilmesidir. Kıskançlığın en büyük nedeni; büyük kardeşin en değerli varlığını, anne babasını, kardeşiyle paylaşamamasıdır. Fakat kıskançlık sadece büyük ya da ilk çocuklarda gözlemlenen bir durum değildir. Küçük kardeş de büyüdükçe, büyük kardeşin becerileri karşısında kendini yetersiz bulur ve ona tanınan ayrıcalıkların farkına vararak kıskançlık duymaya başlar.
Kardeş kıskançlığı çeşitli şekillerde ortaya çıkar:
- Dile getirme: Bazı çocuklar kardeşlerine duydukları kıskançlığı sözleriyle dile getirir: “Keşke hiç doğmasaydı.”, “Kardeşimden nefret ediyorum.” gibi.
- Regresyon/ Geriye dönüş: Bazı çocuklar, kardeşlerinin doğmasıyla birlikte bebeklik döneminde görülen özelliklerini yeniden göstermeye başlarlar: emzik emme, alt ıslatma vb.
- İçine kapanma: Bazı çocuklar, sevilmediklerini düşünerek içine kapanabilir ve depresyona girebilirler.
- Zarar verme: Kıskançlığı yoğun olarak yaşayan çocuklar da kardeşlerine fiziksel zarar verebilirler: çimdiklemek, vurmak, düşürmek gibi.
Kardeş kıskançlığı ile ilgili bilinmesi gereken temel unsurlar:
- Kıskançlık doğal bir duygudur ve anne babanın bir başkasıyla paylaşılamamasından kaynaklanır.
- Aslında kardeşe karşı görünse de anne babaya karşı hissedilen kızgınlık ve kırgınlık duygularını yansıtır.
- Anne babaların tutumu çok önemlidir. Anne babasının onun duygularını anladığını bilmesi çocuğa kendisini iyi hissettirecektir.
Çocuklar Yeni Bir Kardeşi Olduğunda Kendilerini Nasıl Hissederler?
Terk edilmiş, güvensiz ve desteksiz hisseder. Ayrıca anne babasının artık onu eskisi kadar sevmediğini düşündükleri için yalnız hissedebilirler.
Çocuklar Neden Kardeşlerini Kıskanırlar?
- O ana kadar kendisine gösterilen ilgi ve dikkatin artık kardeşine gösterilmesinden dolayı kıskançlık duyarlar.
- Çocuğa ayrılan zamanın azalması yüzünden kardeşlerini kıskanabilirler.
- Doğum sırası kıskançlığı etkileyen faktörlerden biridir: Kıskançlık duygusu ilk doğan çocuklarda daha yoğundur çünkü onlar bütün ilginin ve sevginin üzerlerinde olmasına alışmışlardır. İkinci ya da üçüncü çocuklar ise doğumlarından itibaren anne babanın ilgisini paylaşmaya alışmışlardır. Bu, ikinci ya da üçüncü olarak doğan çocukların kardeşlerini kıskanmadıkları anlamına gelmez; ama onların durumunda anne babanın tutundukları tutum etkilidir.
- Çocuğun yaşı da kıskançlığı etkiler: Kardeş kıskançlığı aileye daha fazla bağımlı olunduğu ve ev dışındaki sosyal yaşam yoğun olmadığı için beş yaşın altındaki çocuklarda daha fazla görülür. Fakat çocuklar okula gitmeye başlayınca okul ortamı bir destek mekanizması olarak ortaya çıkar. Altı yaş ve üstü çocuklar anne babalarından ayrılıp arkadaşları ve öğretmenleri arasında bir yer edinirler. Başkaları tarafından kabul görmek ve sevilmek onları rahatlatır. Fakat okula giden çocuklarda kardeş kıskançlığı görülmediğini düşünmek yanlış olur. Bu dönemde bazı çocuklar kardeşleri anneleriyle evde kaldığı için kendilerini okulda terk edilmiş, bırakılmış hissedebilirler. Onlar anne babalarının hala kendilerini sevdiğini ve düşündüklerini bilmeye ihtiyaç duyarlar.
Kardeş Kıskançlığının Olumlu Yönleri Var mıdır?
- Kıskançlık engellenemese de çocukların bu duyguyla başa çıkmalarına yardımcı olunabilir. Çocuk hayatında bir rakiple karşılaşmanın o kadar da kötü bir şey olmadığını fark ederse ileride hayatında- işte ya da evde- rekabet gerektiren durumlarda mücadele edebilmeyi öğrenecektir.
Kardeşini Kıskanan Çocuklarımız için Ne Yapabiliriz?
Çocuğunuza kardeşini kıskandığı için kızmayın. Çünkü öncelikle kabul edilmesi gereken bunun normal bir duygu olduğudur. Çocuğunuzun anlaşılmaya ihtiyacı vardır. Dolayısıyla onun duygularını anlayıp bunları ona söylersek, bu durum hem onu anladığımızı göstermemize hem de onun kıskançlık duygusuyla başa çıkmasına yardımcı olur.
- Öncelikle anne-baba olarak sizin, rahat olmanız gerekiyor. Kardeşini kıskanacak diye endişelenirseniz, çocuğunuz bunu hisseder ve daha gergin olabilir.
- İkinci çocuk olduktan sonra; anne-babanın, kendi aralarında işbölümü yapmaları çok önemlidir. Böylece anne babası tarafından artık eskisi kadar sevilmediğini düşünen çocuğunuzla elinizden geldiğince ilgilenebilirsiniz.
- Aile yakınlarını, sadece yeni kardeşle ilgilenmemeleri konusunda uyarmalıyız.
- Küçük kardeş için söylenen “Ne kadar yaramaz, sürekli beni yoruyor. Ben seni daha çok seviyorum.” gibi sözler büyük çocuk tarafından inandırıcı bulunmayacaktır.
- Büyük çocuğu, küçük kardeşinden, zarar verecek kaygısıyla uzaklaştırmaya çalışmak doğru bir yaklaşım değildir. Fakat birlikte oldukları zamanlarda onları sürekli gözünüzün önünde tutmanız olası bir kötü durumu engelleyecektir.
- Kıskanmasın diye büyük çocuğa aşırı hoşgörülü olmak, durumu kötüleştirecektir.
- Küçük kardeşle ilgili işlerde, çocuğunuzdan yardım isteyebilirsiniz. Çocuğunuz isterse size yardım etsin; ama ona olgun davranmak, bebeğin bakımında size yardımcı olmak ve kardeşini kollayıp korumak zorundaymış gibi davranmayın. Çocuğun görevi yalnızca çocuk olmaktır. Hızlıca olgunlaşıp kardeşe bakım verme arzusuna kapılmak, çocuk için altından kalkması güç bir yük olacaktır.
- Kardeşinin doğumuyla birlikte çocuk hemen bir okula gönderilmemelidir. Bu durum çocuğun “Beni okula gönderiyorlar, benden kurtulmak istiyorlar,” vb. gibi düşüncelere kapılmasına yol açabilir. Fakat çocuğunuz bir okula gidiyorsa kardeşi doğduktan sonra da eğitimine devam etmelidir. Arkadaşlarıyla vakit geçirip oynayacağı, sevildiğini ve kabul gördüğünü hissettiği başka bir ortamda bulunması çocuğun kıskançlık duygusuyla başa çıkmasında yardımcı olur.
- Her şeyin eşit değil, adil olunmasına çalışılmalıdır. Eşit zaman ayırmak yerine, her çocuğa gereksinimine göre zaman ayırmak gerekir. Sevginizin eşit olduğunu göstermek yerine, her çocuğa sadece kendine özel bir sevgi duyulduğunu göstermek daha doğru olacaktır. Örneğin çocuklarınızla paylaşımlarınız ve birlikte yaptığınız etkinlikler, ilgi alanları doğrultusunda olursa onlara ayıracağanız vakit eşit olmasa da bu çocuğunuzu mutlu etmeye yetecektir.
- Ailenin bütün olduğu duygusu herkes tarafından hissedilmelidir. Bu nedenle ailece, birlikte etkinlikler yapılmalıdır. Alışveriş, piknik vb. gibi.
- Anne baba olarak çocuklarınızın tartışması ya da kavga etmesi hoşunuza gitmeyebilir. Fakat burada unutulmaması gereken konu, kardeşlerin bazı konularda anlaşmazlığa düşmesinin normal olduğudur. Dolayısıyla kardeşlerin sürekli iyi anlaşmasını beklemek gerçekçi bir yaklaşım değildir.
Bazı anne babalar ilk çocuk kardeşini kıskanmasın diye küçük çocuklarına onun yanında asla sevgi gösterisinde bulunmazlar. Örneğin; onu kucaklarına almazlar, öpmezler vs. Fakat anne baba olarak küçük çocuğunuza sevgi gösterisinde bulunmazsanız onun sevilmesi gereken bir aile üyesi olduğunu büyük çocuğunuza anlatmanız mümkün değildir. Önce kardeşini sizin sevdiğinizi görecek ve onu sevmeyi sizden öğrenecektir.
Kaynakça:
- Semerci, B (2009). Birlikte Büyütelim. İstanbul: Alfa Yayınları.
- drspock.com/article/0,1510,3962,00.html
