Türkiye’de Sabacı Vakfı, Koç Vakfı, Tema Vakfı, Eğitim Gönüllüleri Vakfı, Türk Eğitim Vakfı, İTÜ Vakfı gibi birçok saygın sivil toplum kuruluşu vardır. Bu yönetmelik değişikliği ile sivil toplum kuruluşlarının gönüllü olarak kitap hazırlatarak devlete hibe etmesinin ve siparişle kitap hazırlamasının önü açılmıştır. Önceki paragrafta da ifade ettiğimiz gibi sunulan her taslak ders kitabının ders kitabı olarak kabul edilmesi de mümkün değildir. Ders kitabı inceleme kriterlerine göre yeterli puanı alan kitaplar ders kitabı olarak kabul edilir.
Millî Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliğindeki Değişikliğin Analizi
Yönetmelikte yapılan değişiklikler hakkında basında farklı yorumlar yapılıyor. Ders kitaplarının “ücretsiz dağıtılacağı” ibaresinin kaldırılması kitapların ücretle satılmasının önünü açacaktır deniliyor. Ayrıca “Yeni yönetmelikte, ders kitaplarının nitelikleri arasında gösterilen “Temel insan hak ve özgürlüklerini destekleyen ve her türlü ayrımcılığı reddeden bir yaklaşım sunar” ve “Reklam niteliğinde ögeler içermez ifadeleri de yer almadı” şeklinde eleştiriler de yapılıyor.[1] Bu ifadenin yönetmelikten çıkarılması ilk bakışta yersiz bir düzenleme olarak yorumlanabilir ve farklı spekülasyonların yapılmasına kapı açabilir. Ancak ders kitabı inceleme yönetmeliğinin ve bu yönetmeliğe göre inceleme yapan uzmanların böyle bir ayrımcılığa izin vermeyeceği bilinmelidir. Bu endişe bu açıdan yersiz bir düşünce olarak kabul edilebilir. Fakat yönetmelikte yapılan asıl dikkat çekici değişiklik aşağıdaki maddelerde yapılmış olup tartışmaların odağına oturan asıl konu da budur. Tartışılan bu değişiklik maddeleri şunlardır:
“Ders kitaplarının sağlanma usulleri
MADDE 7 – (1) Ders kitapları aşağıda belirtilen usullerle sağlanır:
- a) Başvuru sahiplerince hazırlama: Başvuru sahipleri bu Yönetmelikte belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda taslak ders kitabı hazırlayabilir.
- b) Hibe: Bakanlık; kişi, kurum veya kuruluşlarca hazırlanan taslak ders kitabı ve diğer eğitim araç-gereçlerini bedelsiz olarak temin edebilir.
- c) Satın alma: Bakanlık; okutulmasına ihtiyaç duyulması hâlinde, yurt içinde veya yurt dışında yazılmış ya da tercüme edilmiş olan kitapları satın alma yoluyla temin edebilir.
ç) Sipariş: Bakanlık; kişi, komisyon, kurum veya kuruluşlara taslak ders kitabı yazdırabilir.
(2) Taslak ders kitaplarından hibe, sipariş ve satın almaya ilişkin usul ve esasları içeren şartname ilgili hizmet birimlerince hazırlanarak Kurula sunulur. Kurulca uygun bulunan şartname ilgili hizmet birimine gönderilir ve Başkanlığın ve ilgili hizmet biriminin elektronik ortamında duyurulur.”
Bu maddelere karşı basında şu şekilde eleştiriler yapılmaktadır:
“MEB’in, vakıf adı altında protokol imzalayarak eğitime dahil ettiği tarikatlara artık ders kitaplarını da açacağını düşünüyoruz.”[2] Bu durumda yönetmelikteki bu maddelerin ne anlama geldiğini açıklamaya çalışalım. Türkiye’de yaklaşık olarak 108.000 dernek ve 5000 adet vakıf bulunmaktadır. Bu sivil toplum kuruluşlarının tamamı devletin kanun, yönetmelik ve tüzüklerine göre kurulmuştur ve denetimleri devletin ilgili organları tarafından düzenli olarak yapılmaktadır. Kaldı ki bu vakıf ve derneklerin ders kitabı işine girmesi gibi bir durum şimdiye kadar mümkün de değildi.
Yönetmelik değişikliği ile devletin hibe kitap alması, siparişle kitap yazdırması ve tercüme kitapları ders kitabı olarak alabilmesinin önü açılmıştır. Bu düzenleme özel yayınevlerinden temin edilen kitap inceleme sürecinin devam etmeyeceği anlamına gelmemektedir. Ders kitabı çeşidinin branşlar ve sınıflar bazında düşünüldüğünde çok fazla olması kitap temin etme işini güçleştirdiği söylenebilir. Yönetmelikte yapılan bu değişiklik ile sivil toplum kuruluşları ile üniversite vakıflarının da ders kitabı yazmasının önü açılmıştır. Şimdi bu konuyu olumlu yönünden değerlendirelim. Bir kere şu husus mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Talim Terbiye Kurulu Başkanlığına sunulan her ders kitabı taslağı ders kitabı olarak kabul edilmemektedir. Ders kitaplarını inceleme ve değerlendirme kriterlerine göre hassas bir şekilde incelenmektedir. İlgili kanun ve yönetmeliklere uygun olmayan hiçbir ders kitabı taslağı ders kitabı olarak kabul edilemez. Bu konuda yersiz bir kaygıya kapılmanın anlamı yoktur.
Sivil toplum kuruluşlarının ders kitabı hazırlama ve devlete hibe etme konusuna gelince. Türkiye’de Sabacı Vakfı, Koç Vakfı, Tema Vakfı, Eğitim Gönüllüleri Vakfı, Türk Eğitim Vakfı, İTÜ Vakfı gibi birçok saygın sivil toplum kuruluşu vardır. Bu yönetmelik değişikliği ile sivil toplum kuruluşlarının gönüllü olarak kitap hazırlatarak devlete hibe etmesinin ve siparişle kitap hazırlamasının önü açılmıştır. Önceki paragrafta da ifade ettiğimiz gibi sunulan her taslak ders kitabının ders kitabı olarak kabul edilmesi de mümkün değildir. Ders kitabı inceleme kriterlerine göre yeterli puanı alan kitaplar ders kitabı olarak kabul edilir.
Bu konuyu bir örnekle daha anlaşılır hale getirelim. Anayasanın fırsat eşitliği ilkesine göre her vatandaş oy kullanabilir, liseden mezun olan her genç üniversite sınavına girebilir. Her çay üreticisi ÇAYKUR’a çay satabilir, her fındık üreticisi FİSKOBİRLİK’e fındık satabilir. Her bir yayınevi şartlarını taşımak kaydıyla devlete ders kitabı yazıp sunabilir. Bu örneklerde olduğu gibi Türkiye’de kanun ve yönetmeliklere göre kurulmuş olan her bir sivil toplum kuruluşu ders kitabını ilgili kanun ve yönetmeliklere göre hazırlayarak isterse devlete hibe edebilir. Devlet kurumları da kitabı inceler ve yönetmeliklere göre hazırlanmış ise ders kitabı olarak kabul edebilir.
Yeni yönetmelikte yer alan bir başka önemli konu azınlıklara ait okulların ders kitabı hazırlaması hakkındadır. Azınlık okulları kendi kitaplarını hazırlar ve yeminli mütercime tercüme ettirerek devlete incelenmek üzere sunar. Azınlık okulları da azınlık vakıflarına ait okullardır. Azınlık vakıflarına verilen bu hak yerli vakıflardan neden esirgensin ki! Bu açıklamaya ek olarak Türkiye’de açılmış olan her bir özel öğretim kurumu da kendi ders kitabını hazırlayarak devlete sunabilir ya da hibe edebilir. Bu açılım yönetmeliğin sunduğu eşitlik fırsatıdır ki anayasaya ve insan haklarına uygun olan yaklaşım da budur.
Eğitime hizmet etmek yüce bir görevdir. Sivil toplum kuruluşlarını eğitime hizmet etmeye davet etmek de yüce bir göreve davettir. Asıl mesele Türkiye’nin çocuklarını ve gençlerini muasır medeniyetler seviyesini geçecek hale getirmek için her kim olumlu katkı sağlayacaksa onu arayıp bulmaktır.
Ders araç ve gereçleri yönetmeliğinde yapılan değişiklikleri olumlu yönden bakarak değerlendirmekte yarar var diye düşünüyorum. Çünkü amaç bağcıyı dövmek değil üzüm yemek olmalı. İlgilerine saygılarımla sunarım.
[1] https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/ders-kitaplarinin-ucretle-satilmasinin-onu-acildi-1877103
[2] A.g.y.
