“Etik”, doğru ile yanlış arasındaki ahlaki değerleri, normları ve standartları inceleyen bir felsefi disiplin olarak tanımlanabilir. Etik, bireylerin ve toplumların nasıl davranması gerektiği, iyi ve kötü eylemler arasındaki farklar, değerler ve sorumluluklar gibi konuları ele alır.
İnsanlar arasındaki etik değerler, genellikle kültürel, dini, sosyal ve bireysel faktörlere bağlı olarak şekillenir. Etik, bireylerin ve toplumların içinde bulundukları durumlarda doğru kararlar alabilmeleri için rehberlik sağlar. Ayrıca, etik düşünce, kişisel ve mesleki ilişkilerde dürüstlük, adalet, saygı, sorumluluk ve diğer temel değerleri vurgular.
Etik, genel olarak üç ana kategori altında incelenir:
- Normatif Etik (Değer Etikleri): Bu yaklaşım, doğru ve yanlış arasındaki ahlaki değerleri belirlemeye odaklanır.
- Açıklamalı Etik (Tanımlayıcı Etik): Bu yaklaşım, toplumlardaki etik değerlerin nasıl oluştuğunu ve nasıl değiştiğini anlamaya çalışır. Sosyal etik ve kültürel etik, açıklamalı etiğe örnek olarak verilebilir.
- Uygulamalı Etik: Bu yaklaşım, özel konularda ve mesleki alanlarda etik sorunlara odaklanır. Tıp etiği, iş etiği ve bilim etiği gibi alanlarda karşılaşılan spesifik etik sorunlar uygulamalı etiğin konusudur.
Etik, bireylerin kararlarını değerlendirmelerine, sorumluluk almalarına ve toplumsal ilişkilerde adil bir şekilde davranmalarına rehberlik eder. Bu nedenle, etik, bir toplumun sürdürülebilirliği, uyumu ve adaleti için önemli bir rol oynar. Buradan yola çıkarak bizim kültürümüzün önemli mihenk taşlarından olan ahilik kavramı ile mesleki etik kavramı bağlamında bir değerlendirme yaparsak;
Mesleki etik ve Ahilik, farklı dönemlere ait kavramlar olmalarına rağmen, iş dünyasında etik değerlere ve profesyonel davranışlara vurgu yapmaları açısından benzerlik taşırlar. Ahilik, Ortaçağ’da özellikle Anadolu’da gelişen bir teşkilatlanma biçimidir ve esnaf, tüccar ve zanaatkarlar arasında dayanışma, dürüstlük ve toplumsal sorumluluk esaslarına dayanır. Mesleki etik ise genel olarak bir meslek grubunun etik standartlarını belirler ve bu standartlara uygun davranışları teşvik eder.
Ahilikte, bir esnaf veya zanaatkarın mesleki etik kurallara uyması, müşterilerine dürüst ve kaliteli hizmet sunması, çıraklarına doğru değerleri öğretmesi gibi unsurlar vurgulanır. Ahilik, bir meslek mensubunun sadece kendi çıkarlarına değil, aynı zamanda toplumun genel çıkarlarına da hizmet etmesini öngörür. Bu da Ahilik geleneğinin, mesleki etiğin temelini atan bir öncü olduğunu söylememize olanak tanır.
Günümüzde mesleki etik, genellikle bir meslek grubunun mensuplarının işlerini dürüstlük, şeffaflık, güvenilirlik, saygı ve adil bir şekilde yürütmelerini vurgular. Ahilik geleneği, benzer bir şekilde, esnaf ve tüccarların birbirine yardım etmesi, dürüst rekabet etmesi ve toplumsal sorumluluklarına odaklanması gibi değerlere önem vermiştir.
Her ne kadar Ahilik, tarihsel bir perspektiften gelip farklı bir organizasyon biçimi olsa da, günümüzdeki mesleki etik ilkeleriyle benzerlik gösterir. Her ikisi de iş dünyasında kalite, güven ve toplumsal sorumluluk odaklı profesyonel davranışları teşvik eder . Tarihsel perspektiften de bir değerlendirme yaptıktan sonra, tekrar mesleki etik temasına geri dönelim.
Mesleki etik, dürüstlük, güvenilirlik, saygı, adil davranış ve sorumluluk gibi temel değerlere odaklanır. Bir meslek mensubunun bu değerlere bağlı kalması, hem meslektaşları hem de toplum için güvenilir ve etik bir ortam oluşturulmasına yardımcı olur. Mesleki etik, ahlaki sorumlulukları vurgular ve bireylerin kendi kararlarını alırken, bu değerleri gözetmelerini teşvik eder.
Mesleki etik, bir kişinin iş yerinde ve mesleki ilişkilerinde karşılaştığı zorluklarla başa çıkmasına yardımcı olabilir. Örneğin, bir iş yerinde rekabetin yoğun olduğu durumlarda, bir meslek mensubu etik davranış kurallarına uymaya karar vererek haksız rekabeti reddedebilir. Aynı zamanda, müşteri veya iş ortaklarıyla olan ilişkilerde şeffaflık ve açıklık prensiplerine bağlı kalarak güven inşa edebilir.
Mesleki etik, bir meslek mensubunun toplumun genel çıkarlarını gözetmesini ve sürdürülebilirlik ilkesine uygun davranmasını teşvik eder. Bu, iş dünyasında sadece kâr hedeflemek yerine, toplumsal sorumlulukları da gözetmenin önemini vurgular.
Mesleki etik, bir bireyin mesleki yaşamında karşılaştığı çeşitli durumlarla ilgili doğru ve etik davranışlar sergilemesini gerektiren bir kavramdır. İşte mesleki etikle ilgili bazı ilkeler;
- Dürüstlük ve Saydamlık
- Çıkar Çatışması:
- Gizlilik:
- Rekabet ve Reklam:
- Çevresel Sorumluluk:
- İş Güvenliği:
- Müşteri İlişkileri:
Bu ilkeler, farklı meslek gruplarında karşılaşılabilecek mesleki etik durumlarını temsil etmektedir. Meslek mensupları, bu tür durumlarda doğru ve etik kararlar alarak hem bireysel itibarlarını koruyabilirler hem de genel olarak toplumun güvenini kazanabilirler.
Sonuç olarak,
mesleki etik, bireylerin mesleklerinde dürüst, adil, sorumlu ve saygılı davranmalarını sağlayarak, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde olumlu etkiler yaratır. Meslek mensuplarının etik değerlere bağlı kalması, güvenilir ve sürdürülebilir bir iş dünyası oluşturmada önemli bir rol oynar.
