Öğrencilerin okul hayatına adım atmasıyla birlikte yaşamış olduğu duygulara anne ve babalarda ortak olurlar. Çocuk için ilk olan duygular, anne ve babalar için de ebeveyn rolünde yaşanılan ilk duygulardır. Her anne baba çocuğunun akademik, sosyal ve duygusal gelişiminin en iyi düzeyde olmasını arzu eder ve bu temennilerin gerçek olması için okula ve kendilerine farklı roller tanımlarlar. Okulun ilk yıllarında kazanılan bilgi, beceri ve birikimin, öğrencinin ilerleyen süreçteki okul tutumunu oluşturacağı düşünüldüğünde ilkokul; öğretmen, öğrenci ve veli üçgeninde önemli bir başlangıç noktasıdır.
Ebeveynler, beklentilerine karşılık bulacak okul hakkında araştırma yaparlar, bir sonraki adım da öğrencisini teslim edeceği öğretmen hakkında bilgi toplamak olur. Bu adımlar iş birliği içerisinde olacağı paydaşlar hakkında öngörü sahibi olmak adına atılmış olan doğal adımlardır.
Peki önemli bir paydaş olan ebeveyn olarak siz nasıl bir ebeveynsiniz?..
1960’lı yılların başında psikolog Baumrind yaptığı araştırmada üç temel ebeveyn tarzı ortaya attı. Bundan tam 30 yıl sonra ise Maccoby ve J. Martin bu üç ebeveyn tarzına dördüncüsünü ekledi.
Bu ebeveynlik tarzları şu şekilde sıralandı:
1. Otoriter Ebeveyn
2. Demokratik Ebeveyn
3. İzin Verici Ebeveyn
4. İhmalkar Ebeveyn
Yazıyı bu başlıklar ile ilgili açıklama yaparak devam ettirirken eminim siz de kendi ebeveynlik tarzınızı tespit edebileceksiniz.
Başlayalım o halde!
Otoriter Ebeveyn:
Bu tarz ebeveynlerin çocuklara karşı uyguladıkları kurallar katıdır. Esneklik olmaz. Uygulanan yöntem sıklıkla kuralları bildirmek ve bu kurallara karşı itaat edilmesini beklemektir. Çocuklara kurallar ile ilgili neden ve niçin sorusunu sormalarına müsaade edilmez ya da bu sorular çocukların zihninde cevapsız sorular olarak yer edinir.
Demokratik Ebeveyn:
Bu tarz ebeveynlik modelinde kurallar çocuklarla birlikte belirlenir. Kurallarla ilgili fikir alışverişi ve tartışma seçeneği aktiftir. Çocuklar kurallara uymadığında veli ceza yerine, davranışın neden olacağı olumsuz durumların altını çizer ve bu eylemle aynı davranışın tekrar etmesini engelleme düşüncesindedir. Bu durum çocuk için yeni öğrenmeler doğurur.
İzin Verici Ebeveyn:
Bu tarz ebeveynler çocukları ile arkadaş gibidir. Ebeveynin fazlaca bir beklentisi yoktur. Ebeveynin önceliği çocuğun yetişme koşullarıdır.
İhmalkar Ebeveyn:
Bu tarz ebeveyn modelini benimsemiş aileler, çocuklarının temel ihtiyaçlarını (yemek, barınma, güvenlik) karşılarlar ve diğer durumlarla ilgili bir eylemsizlik halindedirler.
Muhtemelen kendinizin benimsediği ebeveyn modelini tespit ettiniz. Bu modellere ilaveten bir de popüler bir ebeveyn yaklaşımı olan helikopter ebeveynlik yaklaşımı var, bu da çocuğun tüm koşullarını avucunun içine alarak çocuğun yaşadığı veya yaşayacağı tüm olumsuzlukları göğüsleyerek/ ön görerek üstesinden gelmek isteyen ebeveyn modelidir.
Şimdi bu ebeveyn modellerinin sonuçlarına göz atalım:
Otoriter ebeveynlik, çocuk akademik başarıya ulaşır ancak mutsuz ve asosyal bir kişilik gelişimi olasıdır,
Demokratik ebeveynlik, bu tarz bir ortamda yetişmiş çocuklar çoğu kez başarıya ulaşma ihtimalleri yüksek seviyededir ve sosyal bir kişilik gelişimi seyrinde bulunabilirler,
İzin verici ebeveynlik, bu tarz bir modelle yetişmiş çocukların diğer çocuklara göre yüksek akademik başarı elde etme ihtimalleri azdır; ev dışında diğer ortamlarda otorite problemleri yaşayabilirler,
İhmalkar ebeveynlik, öz saygısı düşük, mutsuz ve başarısız çocukların ortaya çıkmasında etken olabilir,
Helikopter ebeveynlik ise çocuğun kendi başına hareket etmesini, öz güvenini, sebat etmesini sınırlayabildiğinden bu model çocuk açısından tercih edilmemesi gereken bir modeldir.
Peki hangi modeli tercih etmeli?
En ideali demokratik ebeveynlik olarak gözükse de tek bir tip ebeveynlik anlayışı ile hareket etmek doğru değildir. Örneğin bazı durumlarda açıklama yapmanız çocuğun endişe ve kaygı düzeyini kontrol edememesine neden olabilir. Dolayısıyla en uygun olanı çocuklara karşı farklı durumlarda farklı ebeveynlik yaklaşımlarını benimsemek olacaktır.
Bu arada ihmalkar ve helikopter ebeveynliği onaylamıyorum. Bu iki model dışında kalan modelleri doğru zaman ve koşullarda harmanlayabilirsiniz.
Kaynak: Robinson, K. & Aronica, L. (2018). Siz, Çocuğunuz ve Okul. İstanbul: Sola Yayınları.
