Fen eğitiminde öğrencilerin, fenin doğasını anlamalarının yanında çevreyle ve toplumla etkileşimini de anlamaları ve edindikleri bilgi, beceri ve anlayışları sorun çözmede kullanmaları beklenir. İçine toplumu ve çevreyi alan konular sosyobilimsel konular olarak karşımıza çıkmaktadır. 2013 yılı Fen bilimleri dersi öğretim programında Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre öğrenme alanlarında sosyobilimsel konular yer almaktadır. Fen Bilimleri Dersi 2013 yılı öğretim programının amaçlarından biri öğrencilerin sosyobilimsel konuları kullanarak bilimsel düşünme alışkanlıklarını geliştirmektir. 2018 yılında revize edilen Fen Bilimleri Dersi öğretim programının amaçlarından biri ise öğrencilerde sosyobilimsel konuları kullanarak muhakeme yeteneği, bilimsel düşünme alışkanlıkları ve karar verme becerileri geliştirmek olarak verilmiştir. Bu doğrultuda sosyobilimsel konular revize edilen öğretim programlarında daha çok ön plana çıkmış ve öğrencilerde bilimsel düşünme alışkanlıklarının yanında muhakeme yeteneği, karar verme becerilerinin de geliştirmesi amaçlanmıştır.
Sosyobilimsel konular Fen Bilimleri dersinde daha çok 8. sınıf kazanımlarında karşımıza çıkmaktadır. Canlılar ve Yaşam öğrenme alanı Biyoteknoloji konusu ve genetik mühendisliği,yapay seçilim, biyoteknolojik çalışmalar, ıslah, aşılama, gen aktarımı, klonlama, gen tedavisi alt konu başlıkları sosyobilimsel konular olarak karşımıza çıkmaktadır. Biyoteknoloji konusuna yönelik kazanımlara baktığımızda “Gelecekteki genetik mühendisliği ve
biyoteknoloji uygulamalarının neler olabileceği hakkında tahminde bulunur.” kazanımı öğrencilerin bu konuya yönelik avantajları ve dezavantajları ele alarak tahminde bulunmaları yönündedir.
Sosyobilimsel konuların net cevabı belli olmayan, ikilem oluşturan açık uçlu sorulardan oluşması, öğrencilerin karar verme becerilerine, eleştirel düşünme becerilerine, muhakeme yeteneklerine ve bilimsel düşünme alışkanlıkları kazanmalarına katkı sağlayacaktır. Bu kapsamda derslerde seçilecek olan sosyobilimsel konuların informal sorulardan oluşması beklenmektedir. Eğitimciler bu soruları öğrencilerde paylaştıklarında ikilemlerin hangi tarafında olduklarını ve yanlı bir duruş asla sergilememelidir. Öğrenciler rol model olarak gördüğü eğitimcilerinin düşüncelerini de rol model alabileceklerdir. Bu doğrultuda öğrencilerde gelişmesi beklenen becerilerin kazandırılması amaçtan öteye geçemeyecektir.
Sosyobilimsel konuların öğretiminde seçilecek yöntem ve teknikler de önemlidir. Doğru seçilen yöntem ve teknikler, gelişmesi amaçlanan hedeflere ulaşmada kolaylık sağlayacaktır. Tartışma ve problem çözme yöntemleri ikilem oluşturan sosyobilimsel konular için tercih edilebilmektedir. Öğretim tekniği olarak beyin fırtınası, argümantasyon, altı şapkalı düşünme, rol oynama ve drama teknikleri kullanılabilmektedir. Sosyobilimsel konularda en önemli teknikler arasında beyin fırtınası gelmektedir. Beyin fırtınası ile rahat ve informal bir ortamda yaratıcı düşünme ortamı oluşacaktır. Bu durum öğrencileri tarafsız bir düşünme sürecine dahil edecektir. Sosyobilimsel konularda bilimsel düşünme alışkanlığı kazanmak için argümantasyon tekniği önemli bir yere sahiptir. Argümantasyon tekniği ile bilimsel tartışma ortamları oluşturularak ikilem oluşturan durumların avantajları ve dezavantajları belirli bir iddiayı kanıtlama ya da çürütme yapılmasını sağlayacaktır. Öğretim sürecini değerlendirmek için altı şapkalı düşünme tekniği tercih edilmektedir. Bu teknik ile her şapka için belirtilen özellikler doğrultusunu düşünceler paylaşılarak konu hakkındaki tüm görüşlere tarafsız bir bakış açısı gerçekleşecektir. Süreç sonunda öğrenciler sosyobilimsel konulara, avantaj ve dezavantajları dikkate alarak bir bütün olarak baktığında karar verme becerileri, eleştirel düşünme becerileri ve muhakeme yeteneklerine sahip olacaklardır.
Kaynakça
Aydın, G. (2010). Fen-teknoloji-toplum-çevre öğrenme alanının çevre bilinci kazandırmasına ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşleri (Master’s thesis, Anadolu Üniversitesi).
Tekin, N. (2019) Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarına Yönelik Sosyobilimsel Konular Temelli Geliştirilen Bir Modülün Konu Alan Bilgisi Ve Argümantasyon Kalitesi Bakımından Değerlendirilmesi Doktora Tezi (Aksaray Üniversitesi).
