Teknoloji çağının ortaya çıkardığı en büyük sorunlardan biri kitap okuma sorunudur. İçinde bulunduğumuz bilişim çağında teknolojik gelişmeler, akıllı telefonlar, tabletler, sanal oyunlar ne yazık ki dil gelişiminin çok önemli bir değeri olan kitap okumayı arka planda bırakıyor. Anne babalar Türkçe öğretmenlerinden çocuklarına kitap okumayı nasıl sevdirebilecekleri konusunda yardım istiyor. Kitap okumamanın beraberinde getirdiği çok önemli fakat gözden kaçan bir problem daha var: Yazma alışkanlığı.
Türkçe dersi öğretim programının ortaokul düzeyinde hedeflenen yirmi adet yazma becerisi vardır. Bunlardan yaratıcı yazma becerisine destek olacak kazanımları ortaokul 5, 6, 7, 8. sınıf seviyelerinde şöyle sıralayabiliriz:
5. Sınıflar Yaratıcı Yazma Becerilerine Destek Olacak Kazanımlar
Şiir yazar.
Bilgilendirici metin yazar.
a) Öğrencilerin konu ve ana fikri belirlemeleri, buna göre giriş, gelişme, sonuç bölümlerinden oluşan bir
metin taslağı oluşturmaları, bu bölümlerde yazacaklarını belirlemeleri sağlanır.
Hikâye edici metin yazar.
a) Öğrencilerin günlük hayattaki gözlem ve deneyimlerine dayanarak hikâye konusu ve hikâye unsurlarını
belirlemeleri sağlanır.
Yazma stratejilerini uygular.
Yazılarını zenginleştirmek için atasözleri, deyimler ve özdeyişler kullanır.
Yazdıklarını düzenler.
Yazdıklarını paylaşır.
Kısa metinler yazar.
Yazdıklarının içeriğine uygun başlık belirler.
6. Sınıf Yaratıcı Yazma Becerilerine Destek Olacak Kazanımlar
Şiir yazar.
Bilgilendirici metin yazar.
a) Öğrencilerin konu ve ana fikri belirlemeleri, buna göre giriş, gelişme, sonuç bölümlerinde yazacaklarının
taslağını oluşturmaları ve ilk paragrafta amaçlarını ifade etmeleri sağlanır.
Hikâye edici metin yazar.
a) Öğrencilerin zaman, mekân, şahıs ve olay unsurlarını belirlemeleri, hikâyenin serim, düğüm ve çözüm
bölümlerinde anlatacaklarının taslağını oluşturmaları sağlanır.
Yazma stratejilerini uygular.
Yazılarını zenginleştirmek için atasözleri, deyimler ve özdeyişler kullanır.
Yazdıklarının içeriğine uygun başlık belirler.
Yazdıklarını düzenler.
Yazdıklarını paylaşır.
Kısa metinler yazar.
Duyuru, ilan ve reklam metinleri yazdırılır.
7. Sınıf Yaratıcı Yazma Becerilerine Destek Olacak Kazanımlar
Şiir yazar.
Bilgilendirici metin yazar.
Hikâye edici metin yazar.
a) Öğrencilerin zaman, mekân, şahıs ve olay unsurlarını belirleyerek hikâyenin serim, düğüm ve çözüm
bölümlerinin taslağını oluşturmaları sağlanır.
Yazma stratejilerini uygular.
Not alma, özet çıkarma, serbest, kontrollü, kelime ve kavram havuzundan seçerek yazma, bir metinden
hareketle yazma ve duyulardan hareketle yazma gibi yöntem ve tekniklerin kullanılması sağlanır.
Yazılarını zenginleştirmek için atasözleri, deyimler ve özdeyişler kullanır.
Kısa metinler yazar.
Haber metni ve/veya anı yazmaya teşvik edilir.
Yazdıklarının içeriğine uygun başlık belirler.
Yazdıklarını düzenler.
Yazdıklarını paylaşır.
8. Sınıf Yaratıcı Yazma Becerilerine Destek Olacak Kazanımlar
Şiir yazar.
Bilgilendirici metin yazar.
Hikâye edici metin yazar.
a) Öğrencilerin anlatımın türü ve konusuna göre gerçekçi veya hayalî ögeleri tasarlamaları, uyumlu bir
zaman ve mekân kurgusu yapmaları, serim, düğüm ve çözüm bölümlerine yer vermeleri sağlanır.
Yazma stratejilerini uygular.
Not alma, özet çıkarma, eleştirel, yaratıcı, serbest, kelime ve kavram havuzundan seçerek yazma, bir
metinden ve duyulardan hareketle yazma gibi yöntem ve tekniklerin kullanılması sağlanır.
Yazılarını zenginleştirmek için atasözleri, deyimler ve özdeyişler kullanır.
Yazılarında mizahi ögeler kullanır.
Kısa metinler yazar.
Haber metni, günlük ve anı yazmaya teşvik edilir.
Yazdıklarının içeriğine uygun başlık belirler.
Yazdıklarını düzenler.
Yazdıklarını paylaşır.
Tüm sınıf seviyelerinde yaratıcı yazmaya destek olabilecek kazanımları incelediğimizde aslında bu kazanımların hayal gücünü kullanmaya, duyulardan yararlanmaya, hayali ögeler tasarlamaya ve aynı zamanda bu ögelere mekan oluşturabilecek hayali bir mekan tasarlamaya, yani serbest yazmaya ışık tuttuğunu görüyoruz. Öğretim programımız kapsamında 5. sınıftan itibaren nitelikli yaratıcı yazma çalışmasının temellerini atabilir ve 8. sınıf seviyesine gelene dek öğrencilerimizde yaratıcı yazma becerisini geliştirebilir, mümkün olan en üst noktaya taşıyabiliriz.
Yaratıcı yazma; öyküler, şiirler, oyunlar ve romanlardan oluşmaktadır. Yaratıcılığını, hayal dünyasını öznel bir şekil ve keyfi bir düzen içinde eğlenmek ve eğlendirmek amacıyla kullanabilecekken öğrenciden düşüncelerini yazması beklenen bir durumda niçin derse olan bütün istek bir anda sönüverir? Yazma becerisine karşı öğrencilerimizin bu olumsuz tutumlarının sebebini sadece kitap okumama ve teknolojik gelişmelerin yazma becerilerini geri planda bırakmasına yüklemek doğru olmaz. Bu durumun bir diğer ve önemli sebebini onlar için keyifli hâle getiremediğimiz yazma sürecinde ya da yaratıcı yazma anlayışımızda aramamız gerekmez mi? Bu kazanımların ne kadarını, nasıl uyguluyoruz?
Yaratıcı yazma anlayışı öğrenciye bir özlü sözden ya da bir atasözünden yola çıkarak, anlatının bir ders vermesi koşulu ile son buluyorsa öğrencinin bu dar kalıplarda düşüncelerini harekete geçirememesi olağandır. (Tompkins,1982), çocukların neden hikaye yazmaları gerektiğine dair düşüncelerini şöyle sıralar: Sanatsal ifadeyi geliştirmek, eğlenmek, hayal kurmayı uyarmak, düşünceleri açıklayabilmek, kimliği araştırmak, yazmanın işlevini ve değerini geliştirmek, okuma ve yazmayı öğrenmek. Bu düşünceler yazma becerisi için gözden kaçırdığımız noktalara hassasiyetle değinmiştir.
Yaratıcı yazma becerisini geliştirmenin ve yazma kazanımlarının edinilmesi için sürece biraz eğlence dahil edilmelidir. Tabii ki düşüncelerini tutarlı ve ciddi bir üslup ile, noktalama işaretlerine dikkat ederek, sayfa düzenine hakim olduğunu da gösterebileceği yazma çalışmalarını komple rafa kaldırmamalıyız ama bu çalışmaları da “yaratıcı yazma” başlığı altına koymamakta yarar var. Yaratıcı yazma; tamamen öğrencinin yarattığı, düşünde pembe bir fil varsa anlatısında pembe bir filden rahatlıkla bahsedebileceği, sınırlarını zorlayabileceği, eğlenebileceği bir alan olarak değerlendirmeli. Peki, öğrencilerin yaratıcılığını ortaya koyabileceğimiz bu yazınsal türleri onlara nasıl sunmalıyız?
Yaratıcı yazma becerilerin geliştirmek için artık “konu” noktasında biz öğretmenler yeniliğe gitmeliyiz. Daha ilgi çekici, daha eğlenceli konular bulmalıyız. Onlara içinde olağanüstülük olan bir konu verdiğinizde ve onlardan bu konuda bir yazma çalışması yapmalarını istediğinizde sınıftaki gülümsemeler, birbirlerine attıkları bakışlar kalıpları nasıl kırdığınızı, onları nasıl şaşırttığınızı size gösterecek. Konuyu paylaştıktan sonra sınıfta bir beyin fırtınası yapmak, birlikte düşünmek, ilk cümleleri duymak sınıf ortamında olumlu bir hava yaratacaktır. Hayal gücüne yaklaşamadığımız bu sebeple de düşüncelerini arkadaşları ile sınıf ortamında paylaşmaktan kaçınan öğrenciler de bu ortama kolayca uyum sağlayabilecekler. Süreç boyunca yazmada biçimden çok içeriğe önem vermek bu çalışmanın verimliliğini artıracaktır. Yazma sonunda içeriği canlandırmaya uygun olan çalışmalar sınıfta canlandırılabilir, roller değişebilir, başka anlatılar birleştirebilir ve böylece her öğrencinin yazdığının ne kadar değerli ve bütünün bir parçası olduğu öğrenciye hissetirilebilir.
Bu konuda yapacağımız değişiklikler geri planda kalmış “yazma” kazanımlarının önem kazanmasını sağlayacak ve yazma konusu öğrenciler için bir kabusa dönüşmeyecektir. Kendilerini istedikleri gibi ifade edebildikleri bir ders ve sınıf ortamı sosyal ilişkilerin gelişmesine de büyük katkı sağlayacaktır.
DUYGU KUŞ
Kaynakça:
Tompkins, G.E.1982. Seven Reasons Why Childrens Should Write Stories.
