Disleksi Nedir
Özel öğrenme güçlüğü veya yaygın tanımı ile disleksi popülaritesini kaybetmeyen, doğru ve yanlış bilgilerle neredeyse çoğu kişinin bir fikir sahip olduğu kavram olmaya devam ediyor. Bu yazıda ‘’disleksi nedir ne değildir?’’ Sorusu ile doğru bilgiler ve fikirler edinmemize fırsat sunulacaktır.
Temelde bir ya da birkaç bilişsel süreci işlemlemede ortaya çıkan aksaklıklar olarak nitelendirilen okuma, yazma, düşünme, okuduğunu anlama, matematikte kendini belli eden yaşam boyu devam eden güçlüklerdir. Bu güçlüklerin toplamına özel öğrenme güçlüğü denilmekle beraber alan yazında nörogelişimsel bozukluk olarak nitelendirilmektedir.
Nedenler ve yaygınlık
Nedeni tam olarak belli olmayan bu farklılık genetik, çevresel, etkenlerin etkisinde kendini gösterebilmektedir. Özel gereksinim gerektiren bireyler arasında en çok kendini gösteren alan olmakla beraber erkek çocuklarında görülme sıklığı kız çocuklarında görülme sıklığından daha fazladır.
Kapsamı
Yaygın olarak halk dilinde disleksi olarak adlandırılan bu tanımın kapsamı daha geniş olmakta olup özel öğrenme güçlüğü çatısı altında değerlendirilmesi gerekmektedir. Öğrenme güçlüğü bir ya da birden fazla alanda kendini gösterebilmektedir. Bu kapsamda öğrenme güçlüğü;
- Disleksi temel olarak okuma güçlüğü olarak tanımlanan bu kavram okuma yazma ediniminde ve sonrasında destek gereksinimine ihtiyaç duyulan bir alandır. Okuma yazma sürecinde kullanılacak yöntem çocuğun ihtiyacı göz önünde bulundurularak en etkili ve en verimli yöntemin seçilmesi süreci olumlu etkileyecektir. Okuma yazma edinimindeki süreçte etkili ve verimliği kabul görmüş bilimsel yöntemler programlara dahil edilmeli bu kapsamda öğrencilerin okuma yazma sürecine başlamadan önceki süreci kapsayan ve içerisinde bu sürecin ön koşul becerilerini geliştirilmesi gerektiğini ele alan erken okuryazarlık becerileri gibi literatürde sıkça üzerine araştırmalar yapılan kabul görmüş uygulamalar tercih edilmelidir. Diğer bir yandan okuma ediniminden sonra akıcı okuma ve okuduğunu anlama becerilerinde, görsel işlemleme alanında ihtiyaca göre önemli ölçüde destekler sunulmalıdır. Bu güçlüğün yaygınlığı ile beraber bu alt başlık özel öğrenme güçlüğü ile beraber nitelendirilmektedir.
- Disgrafi; yazma güçlüğü olarak nitelendirilmektedir. Öğrencinin harf karıştırması(b-d-p-v-y..) ve bunları dikte etmesinde sorunlar şeklinde ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle okuma ve okuduğunu anlamada sorunlar teşkil edebilmektedir.
- Diskalkuli; matematik güçlüğü olarak nitelendirilmektedir. Temel matematik becerilerinin ediniminde, sayısal semboller ayırt etmede, matematiksel kavram ve ilişkilerde ortaya çıkan güçlüklerdir.
Belirtileri
Disleksi, temelde okuma sorunu olarak nitelendirilmektedir. Erken dönem belirtileri genellikle dil ve kavramsal becerilerinin ediniminde sorunlar olarak kendini gösterirken genellikle ilkokul döneminin birinci sınıfın ikinci döneminden itibaren geç okuma edinimi ya da okumanın edinimindeki güçlükler öğrencide bu güçlüğün belirtisi olarak gösterilebilir fakat tek başına bu durumların var olması çocukta disleksi olduğunun anlamına gelmemektedir. Mutlaka uzman değerlendirilmesine başvurularak erken müdahale açısından hızlı hareket edilmesi gerekilmektedir. Eğer böyle bir durum söz konusu ise gerekli yönlendirilme ile özel eğitim sürecine bir an önce başlanılmalıdır. Unutmamalıdır ki erken müdahale özel eğitim sürecinden verim alınması için son derece kritik görülmektedir.
Tanı alındıktan sonra çocuğa yönelik bireysel eğitim planlamalarının yapılması ve bu planlama yürütülecek olan eğitim sürecinin bilimselliği ve etkililiği kabul görmüş uygulamalar çerçevesinde yürütülmesi önem arz etmektedir. Tek bir yönteme bağlı kalmadan çocuğun ihtiyacına göre yöntemler zenginleştirilebilmelidir. Her çocuğun farklı öğrenme tarzlarının olduğunun farkında olup özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin ilgi, istek ve yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda özel eğitim hizmetlerinden yararlanılması sağlanmalıdır.
Ne değildir?
Disleksi bir zihinsel yetersizliği veya başka türlü yetersizlikleri içermemektedir. Bunun yanında akademik başarısı düşük olan her öğrencinin bu kapsamda öğrenme güçlüğüne sahip olduğu varsayımı yanlış olabilmektedir. Bunun birçok nedeni olmakla birlikte başarısızlığın asıl sebebi tespit edilmesi gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki bu güçlüğe sahip olan bireylerin zekâ puanı normal veya normalin üstünde olabilmektedir. Yapılan araştırmalar bunu desteklemektedir. Özgül öğrenme güçlüğü görsel, işitsel ve motor bozukluklardan, zihinsel yetersizlikten, duygusal bozukluklardan ve çevresel, kültürel ve ekonomik olumsuzluklardan kaynaklanan öğrenme güçlüklerini içermemektedir (IDEA, 2004).
Sonuç
Özel eğitimin temel ilklerinden biri olan özel eğitime erken başlamak esastır prensibi göz önünde bulundurularak risk altındaki çocuğun yönlendirilme sürecinin bir an önce başlatılması bunun yanında tanı almış çocuğun ihtiyaçlarına göre eğitim planlama süreçlerinin bireyselleştirilmesi, bilimsel ve etkili yöntemler ile hangi öğrenme stilinin öğrenciye uygun olduğu gözden geçirilmelidir. Bu planlamalarda aile ve öğrencinin istekleri göz ardı edilmeden sürece bir an önce başlanılmalıdır. Tek bir yöntemden ziyade birçok bileşeni içeren zengin öğretim planlamaları yapılarak çocuğun güçlük çektiği alanın üstesinden gelinebileceği unutulmamalıdır.
