Koronavirüs salgını nedeniyle, karantina süresi boyunca uzaktan eğitim tüm eğitim kurumlarınca deneyimlendi ve üzerinde çok konuşuldu, hala konuşulmaya da devam ediyor. Karantina dönemi henüz yeni başlamışken bu konuda bir yazı yazmıştım ve bu konudaki deneyimlerim arttığı için şimdi bir kez daha yazmak istiyorum. Uzaktan eğitimi, biri devlet, öteki vakıf üniversitesi olan iki farklı üniversitede gerçekleştirmeye çalışan bir öğretim üyesi olarak bunun hem olumlu hem de olumsuz yönlerini gördüm.
Uzaktan eğitim ülkemizde ve tüm dünyada bu salgın döneminde yaygınlaştığı için bu konuda henüz emekleme çağında olduğumuz düşünülebilir. Bu nedenle, zaman geçtikçe düşüncelerimiz ve deneyimlerimiz farklılaşabilir elbette. Ama deneyim kazandıkça görüşlerimizi ve bilgilerimizi birbirimizle paylaşmanın da önemine inanıyorum. Bu nedenle, bu yazımda kendi deneyimlerime dayanarak uzaktan eğitimin artılarını ve eksilerini tartışmak istiyorum.
Öncelikle uzaktan eğitimin artılarından bahsedeyim:
- Yüz yüze eğitimde bir eğitim kurumuna devam edebilmek için bir öğrencinin aynı şehirde olması gerekirken, uzaktan eğitime devam etmek için sadece internet bağlantısı yeterli, öğrencinin nerede yaşadığının bir önemi kalmıyor. Sanırım uzaktan eğitimin en büyük avantajı bu.
- Uzaktan eğitim özellikle kalabalık öğrenci grupları için daha faydalı gibi görünüyor. Yüz yüze eğitimde kalabalık bir sınıfta ön sıralardaki öğrencilerin derse katılımı daha fazla iken, arka sıralardaki öğrencilere ulaşmak çok zor. Uzaktan eğitimde ise aynı sayıdaki bir sınıf için öğrencilerin her birine eşit derecede ulaşma olanağımız var.
- Uzaktan eğitimle teorik derslerde mekan sınırlaması kalmıyor. Bir yerden başka bir yere gitmek için yolda kaybettiğimiz vakit ile trafikte ve toplu taşımada yaşadığımız stres ortadan kalmış oluyor.
- Eğitim kurumlarında gereksiz çok sayıda toplantı yapıldığını da düşünmeden edemiyorum.
- Teknolojiyi eğitime entegre etmek için öğretmenler ve öğretim üyeleri bu süreçte daha fazla çaba sarf etmeye başladı. Uzaktan eğitim bu anlamda öğretim yöntem ve tekniklerimizi geliştirmemizi sağlıyor gibi görünmekte.
- Uzaktan eğitim, sınav odaklı ölçme ve değerlendirme sistemlerimizi yeniden gözden geçirmemize neden oldu. En azından ben kendi adıma bazı derslerde vize ve final yapmaya gerek bile olmadığına karar verdiğimi söyleyebilirim. Verdiğim ödev, sunum, vb. performansa dayalı ölçme-değerlendirme yöntemleri üzerinde daha fazla düşünmeye başladım. Öğrencilerin herhangi bir yerden kopyala-yapıştır şeklinde ödev yapmasını engellemek için daha yaratıcı ödev içerikleri geliştirmeye yönelik çabam arttı.
- İlginç bir şekilde, öğrencilerin öğretmenlere ve öğretim üyelerine uyguladığı siber zorbalığı, uzaktan eğitimde hiç gözlemlemedim. Yaptığımız dersleri kaydediyor olmamızın bunda büyük etkisi olabilir. Zaten kaydedilen bir derste öğrencinin, öğretmenin / öğretim üyesinin söylediklerini kaydetmekle tehdit etmesinin de bir anlamı kalmamış oluyor.
Şimdi gelelim uzaktan eğitimin olumsuzluklarına:
- Teknik olanakları sınırlı olan ya da internet bağlantısı olmayan öğrencinin bu tür eğitime ulaşması mümkün değil. Artık bilgisayar ve internet, maddi olarak çok yüksek düzey gerektirmese bile, öğrencilerin yaşadığı geçici ya da kalıcı zorluklar onun eğitimine de olumsuz yansıyabiliyor.
- Uzaktan eğitimin kalabalık kitlelere de kolayca verilebileceği düşüncesi, okul yönetiminin, sınıftaki öğrenci sayısını hiç göz önünde bulundurmaması gibi bir olumsuz sonuca neden olabilir. Tam ters bir bakış açısına sahip olan eğitimciler ve eğitim kurumları açısından bakılınca, uzaktan eğitimin yüz yüze eğitim kadar etkili verilemeyeceği düşüncesi, okul yönetimini ve öğretmenleri / öğretim üyelerini çabasızlığa ve boşvermişliğe yönelterek ders saatlerinin azaltılması, ders içeriklerinin de daha etkisizleştirilmesiyle sonuçlanabiliyor.
- Yerinde uygulama gerektiren derslerin, örneğin, laboratuvar derslerinin uzaktan eğitimle gerçekleştirilebilmesi şu aşamada pek mümkün gibi görünmüyor.
- Gereksiz toplantılarla vakit kaybetmiyor olsak da çoğumuzun bilgisayar başında geçirdiğimiz süre arttı. Öğrenciler ödevden, eğitimciler de bunları okumaktan ve maillerine cevap vermekten bunaldı.
- Teknoloji, sunduğu faydaların yanı sıra, eğitimde standartlaşmayı beraberinde getirebiliyor. Yönetim, öğretim kadrosundan öğretim ve/veya ölçme yöntemlerinde standart uygulamaları yüz yüze eğitimde de bekliyordu, fakat her dersimizi kaydettiğimiz bu uzaktan öğretimde eğitimcilerin inisiyatifi azalıyor gibi görünmekte. Bu da kaygı verici, çünkü her dersin içeriği farklı öğretim ve ölçme yöntemlerini gerekli kılar. Eğitimin standartlaşması her zaman da sanıldığı kadar olumlu sonuç vermez.
- Eğitimciye inisiyatif tanınsa ve dersinde uygulayacağı öğretim ve ölçme yöntemlerini kendi belirlese bile bazı derslerde sınav zorunludur. Özellikle kitle sınavlarında uzaktan bir değerlendirme çok da mümkün görünmüyor. Yapılacak bir hile ya da çekilecek kopyanın önüne geçmek, uzaktan öğretimde yüz yüze eğitimden çok daha zor, hatta çoğunlukla mümkün değil.
- Uzaktan öğretimle öğretmen / öğretim üyesi ve öğrencilerin birbiriyle olan iletişimleri fazlasıyla sınırlanmış oluyor. Adeta bir simülasyon dünyasındaymışçasına dersimizi yapıyoruz. Bunun kişiler arası iletişimi zayıflatması kuvvetle muhtemel. Öğrenci için üniversite sadece bina demek olmadığı gibi, alınan dersler demek de değildir. Okul bahçesinde öğrencilerin birbiriyle zaman geçirmesi, öğretmenleriyle sohbet etmesi ve üniversitelerdeki kulüpler uzaktan eğitimin pek de etkili bir şekilde sağlayamayacağı olanaklardır.
Şu ana kadar uzaktan eğitim deneyimlerime dayanarak listelediğim artılar ve eksileri değerlendirdiğimde eğitimin uzaktan yapılmaması gerektiği, ama yüz yüze eğitimi destekleyici bir unsur olarak uygulanması gerektiği kararına vardım. Bir eğitim kurumunu eğitim kurumu yapan aslında oradaki sosyal ortamdır. Bundan vazgeçmeyi hiç doğru bulmuyorum.
