Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri (MTAL) halkın kullandığı isimle meslek liseleri de son yapılan değişiklikle liselere giriş sınav sisteminden daha önceki değişikliklerde olduğu gibi yine olumsuz etkilendi. Geçen yıllara göre meslek liselerine başvuran ve yerleşen öğrenci sayısında azalma oldu. Öğrenciler daha çok adreslerine yakın sınavsız Anadolu liselerini tercih ettiler. Hatta daha sonra nakil başvurularında da meslek lisesinden epey bir öğrenci Anadolu liselerine nakil başvurusu yaparak geçiş yapmıştır. Buna rağmen nitelik okul olarak kabul edilen proje okullarından bir kısmı da meslek liseleriydi. Peki neden sınırlı sayıda yüzde % 10 luk dilimden öğrenci alan okullar arasına meslek liselerinin de bazıları dahil edildi.
Sınavla öğrenci alacak okulların kontenjan sayısı 126 bin 510, yerleşen toplam öğrenci 125 bin 900 öğrencidir. Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerini seçip toplam yerleşen öğrenci sayısı 14.458 öğrenci, yerleşenler içindeki oranı % 11,48, yerleşenlerin 13.597’ü devlet okullarına, yerleşme oranı ise % 94,04, özel MTAL’ne yerleşen öğrenci sayısı 861öğrenci, yerleşen öğrencilere oranı ise % 5,96 tir. Sınavla öğrenci alan okullara dahil edilen meslek liselerinde bu öğrencilerin takip edeceği eğitim programının kısa hikayesini ve özelliklerini inceleyelim.
Meslek lisesi içinde Anadolu Meslek (AMP) ve Anadolu Teknik (ATP) adıyla iki program türü bulunmaktadır. Dünyada sanayi ve teknolojik alanda meydana gelen hızlı gelişmeleri takip edebilen ve mesleğinde uygulayabilecek yabancı dil bilen teknik insan gücü yetiştirmek için 1982-83 öğretim yılında Anadolu Meslek Lisesi (AML) ve 1983-84 yılında Anadolu Teknik Lisesi (ATL) hazırlık sınıfı olan okullar olarak açılmışlardır. Okul isimlerinin değişiminden önce bu programlar aynı çatı altında farklı okul gibi işlem görmekteydi. TEOG sınavı döneminde meslek lisesi tercih eden tüm öğrenciler 9. Sınıfta AML programında birlikte okuyup 10. Sınıfa geçerken ya AML’den alan tercihi ya da ATL ile birlikte alan tercihinde bulunuyorlardı. Şimdiki değişen liseye giriş sistemine göre ATL programları bölgeler bazında planlanıp sayıları oldukça azaltıldı ve bulunduğu okulu nitelikli okul haline getirdi. Listeye alınan okullardaki bu programlara en fazla 3 sınıf 90 kişilik kontenjan verildi. Yani artık teknik lise okumak eskisi kadar kolay değil isteyenler merkezi sınava girip yeterli puanı alarak tercihte bulunmak zorundadır. Bu durum “Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinin” 30. ve 31 maddelerinde düzenlenmiştir.
Anadolu Teknik Programında ne özellik var ki nitelikli proje okullarla birlikte aynı sınavla öğrenci almaktadır. Bu soruya haftalık ders çizelgesi üzerinden inceleme yaparak yorumda bulunmaya çalışalım. MTAL içinde yer alan ATP Fen Lisesi programıyla bazı farklar olsa da çok benzerlik göstermektedir. Anadolu Teknik Programında 9. Sınıfta 33 saat ortak genel kültür dersleri, 2 saat alan dersi, 4 saat seçmeli ders, 1 saat rehberlik ve yönlendirme dersi olmak üzere toplam 40 saat ders bulunmaktadır.
10. Sınıfta 29 saat ortak genel kültür dersleri, 14 saat alan dersi, 1 saat seçmeli ders, toplam 44 saat ders bulunmaktadır. 11. Sınıfta 29 saat ortak genel kültür dersleri, 12 saat alan dersi, 3 saat seçmeli ders toplam 44 saat ders bulunmaktadır. 12. Sınıfta 25 saat ortak genel kültür dersleri, 16 saat alan dersi, 2 saat seçmeli ders, 1 saat rehberlik ve yönlendirme toplam 44 saat ders bulunmaktadır.
Fen Lisesi haftalık ders çizelgesinde Anadolu Teknik Programında olmayıp var olan bunun ötesinde ne farklar var bakalım. Dört yıl boyunca 2’şer saatlik ikinci yabancı dil dersi, 2’şer saatlik 9. ve 10 da bilgisayar bilimi dersi, ilk üç yıl seçmeli ders 3, son yıl 4 saat olmak üzere tüm sınıflarda haftalık toplam 40 saat ders var. Görsel sanatlar ve müzik dersi 10. Sınıfta 2 saat fazladan yer almaktadır. 11. Sınıfta 2 saat tarih, 11. ve 12. Sınıfta 4 saat biyoloji, 11. Sınıfta 2 saat felsefe dersi son sınıfta 2 saat beden eğitimi ve spor dersi fazladan yer almaktadır.
Her iki program arasında fark MTAL/ATL’de ikinci yabancı dil, bilgisayar bilimi dersleri hiç yok, tarih 11. sınıfta, biyoloji 11. ve 12. Sınıfta yok, seçmeli ders saati, görsel sanatlar ve müzik, beden eğitimi ve spor ilk yıl hariç İngilizce 2’şer saat daha az, ilk yıl hariç ATL’ de haftalık ders yükü 4’er saat daha fazla olduğu görülmektedir. Seçmeli derslerle birlikte genel kültür dersi farkı 9. Sınıfta 4 saat, 10. Sınıfta 8 saat, 11. Sınıfta 6 saat, 12. Sınıfta 12 saat daha azdır. ATP ile Anadolu Lisesi (AL) haftalık ders saati karşılaştırıldığından kabaca 11. Onsekiz saat ve 12. sınıfta 20 saat seçmeli genel kültür dersleriyle AL lehine fazla olduğu görülmektedir. Meslek liselerinde bu program uygulanmaya başladığında yok denecek kadar az olan ders sayısı ve süresi farkının zaman içinde Fen Liseleri lehine değiştiği söylenebilir. Bu farkın ATP lehine ders saatlerini artırma yoluyla kapatılması halinde muhtemelen bu öğrencilerin de başarı düzeyleri artacaktır. Bu okulların kuruluş amaçları gözden geçirilerek verilmesi gereken bir karar olmalıdır.
Bu karşılaştırmayı okumadan kime sorsanız bu okul türlerinde çalışmayan öğretmenlerimiz dahil arada daha ciddi farklar olduğunu söyleyecektir. Genel kültür dersleri haftalık daha az olduğunu gözden kaçırmadan temelde ana hatlarıyla program aynı gibi görünüyor. Peki bu iki okul ve programın öğrencilerin başarı durumlarına bakıldığında fark tabii ki fen lisesi mezunlarının üniversite sınavlarındaki başarısı ve lisansa yerleşme oranı daha fazladır. Bu şaşırtıcı bir durum mudur? Bence hayır. Zira bu öğrenciler ilköğretim boyunca ve sınavda aldıkları puanlarla hazır bulunuşluk açısından farklı akademik durumdadırlar. Kendileri, aileleri ve öğretmenleri olarak güdüleme, motivasyonla hedef ve ideale bağlı çabanın da bunda etkili olduğu söylenebilir.
Bana göre ATP programında okuyan öğrenciler teknisyen unvanıyla sektörde öncelikle istihdam edilmelidir. Ancak AML programında olduğu gibi son yıl işletmede beceri eğitimine gitmiyor olmaları bir eksiklik olarak görülmelidir. Yükseköğretime devamında ise MYO’lara nitelikle öğrenci olarak sınavsız kabul edilmesi ve aralarından kendilerini akademik olarak geliştiren öğrencilerin teknik fakültelere giderek atölye meslek dersi öğretmeni, uygulamalı mühendis veya alanını iyi bilen akademisyen olarak kariyerlerine devam etmelidir.
Meslek liselerinin yüzde doksan üzerindeki çoğunluğu AMP olarak yapılandırılarak ATP’ye geçişin önü kapanmıştır. Meslek lisesi öğrencilerinin ÖSYM sınav başarıları gözönüne alındığında nitelikli becerikli mesleğini iyi bilen üretken usta diyebileceğimiz operatör yada hizmet sunan kişiler olmak dışında tercihleri yoktur. Mezuniyetinde sahip olunan belge yada diplomalar belki işe başvuru ve mülakat hakkı sağlar ancak işe girmek ve işte kalmak için kendisinden beklenen yetenekleri sergilemek zorundadır.
