Harp öncesi Türk Genelkurmayı Sefer planları üzerinde dururken ilk önce savunmada beklenilmesini daha sonra ise tertiplenecek hızlı kuvvetlerle karşı bir saldırıya geçmeyi planlamıştır. Birçok sefer planı üzerinde tartışılmış ve en sonunda geçte olsa karar verilmiştir. Uygulanmak istenen ve her ihtimale göre hazırlanan sefer planları şöyledir;
- 1 No.lu Sefer Planı: Bulgaristan’a karşı
- 2 No.lu Sefer Planı: Bulgaristan ve Yunanistan’a karşı
- 3 No.lu Sefer Planı: Yunanistan’a karşı
- 4 No.lu Sefer Planı: Üç Balkan devletine ( Bulgaristan, Sırbistan, Karadağ’a karşı)
- 5 No.lu Sefer Planı: Dört balkan devletine (Bulgaristan, Yunanistan, Sırbistan ve Karadağ’a karşı)
- 6 No.lu Sefer Planı: Sırbistan ve Karadağ’a karşı
- 7 No.lu Sefer Planı: Karadağ’a karşı
- 8 No.lu Sefer Planı: İtalya veya kıyılarımıza taarruz eden herhangi bir devlete karşı
- 9 No.lu Sefer Planı: Avusturya’ya karşı
- 10 No.lu Sefer Planı: Rusya’ya karşı
- 11 No.lu Sefer Planı: Rusya ve Bulgaristan’a karşı
- 12 No.lu Sefer Planı: Rusya ve Balkan Devletlerin(Bulgaristan hariç) bir veya bir
kaçına karşı Balkan harbine uyan plan 5 numaralı plandır.
Uygulanan Sefer Planları
Genelkurmayca hazırlanan plan sayısı 12’dir. Harb Tarihi arşivinde bunlardan 1 ve 4 numaralı sefer planları ile 5 numaralı olması muhtemel kısaltılmış bir plan benzeri bulunmuş ve sadece bunların üzerinde durulmuştur. Balkan harbine uygun plan olan 5 numaralı sefer ordulara tebliğ edilmemiş, seferberliğin başında Şark Ordusuna 1 numaralı, Garp Ordusuna d 4 numaralı plan tebliğ edilmiştir.
Edirne Müstahkem Mevki Harekat Planı
Seferberlik ilanından sonra Edirne kalesine aktarılan ve bulunan birlikler 10.Nizamiye Tümeni, 11. Nizamiye Tümeni, Süvari Sınıfı-5.Süvari Bölüğü, Edirne Redif Kıtası, Babaeski Redif Kıtası, Gümülcine Redif Kıtası, Kale Topçu İstihkâm Taburları ve 2. Müstahfız Alayı bulunmak idi. Bu birliklerin kendine özgü planları ve yerleri bulunmaktaydı. Harici müfrezelerden birincisi örtme vazifesini Tunca’nın büyük kısmıyla (Lalapaşa-Hanlıyenice) sırtlarından bulunmak ve zorunlu olmadıkça bölgeyi terk etmeyecek, kale ile irtibat kesilemeyecek şartıyla görevini yerine getirecekti. Bir de sahra ordusuna mensup Karapınar çiftliğiyle Hacıdanişment arasında düşmanı gözetleme görevi olan 11.Süvari ile irtibat halinde olacaktı. Bu Müfreze hanlıyenice sırtlarında oyalama muharebesi yapacak ve üstün kuvvetler karşısında muharebe edip kaleye doğru çekilecekti. Fakat kalenin emri ve haberi olarak yapılacaktı. Sefer olma emriyle beraber harekâta geçme konusunda geç kalan 4.Nişan alayı sefer olanın 3.günü harekâta geçmiştir. Alay birlik sayısı henüz 700 kişiyi bulmuştu. Şark müfrezesi 21 Eylül 1912’de Hanlıyenice sırtlarında bulunuyor ve aldığı emirle bu sırtlarda tahkimat yapmakla beraber sınıra doğru zayıf keşif müfrezeleri de çıkaracaktı. Birlik bir yandan teçhizat, levazımları ikmal ediyor civar yerlerden iaşe maderlerini tedarik ediyordu. Şark müfrezesi, Tunca ve Meriç arasında ki örtme vazifesinde kullanılan 10. Nizamiye Tümeninin Tunca nehri üzerinde ve Avarız civarlarında kurulan askeri bir köprüden şarka geçilerek şark mıntıkasında ki harekâta gidileceğini haber edildi.
Düşmanın büyük bölümü Tunca ve Meriç arasından gelmeyip, doğrudan Tunca şarkından gelmesi halinde 10. Nizamiye Tümenini garpta boş bırakmayacak ve şarka göndererek birinci şark müfrezesi ile düşmana karşı kullanacaktı. Bir diğer ikinci harici müfreze ise 10. Nizamiye Tümenidir. Birlikleri Tunca ve Meriç arasında garp cephesinde bulunacak ve bu mıntıkada düşman ile huduttan itibaren kalenin savunulması en kıymetli birlik olan 10. Nizamiye Tümeni olarak kararlaştırılmıştır. Kale komutanlığı 10.Tümene iki nehir arasında şu manevraları yaptırmak istemiştir. Düşman iki nehir arasından büyük kuvvetler ile geldiğinde ve batı cephesine yüklendiğinde müdafaa muhitinde oyalama muharebeleri yaptırmak, düşman kuvvetleri karşısında ezdirmeyip geri çekmek ve geri çekilir iken batı cephesini müdafaasını Edirne Redif Tümenine devir etmektir. Bunun yanında mevzi muharebelerini kaybetmemek esastır. Eğer düşman iki nehir arasında gelmez ise Tunca’nın doğusundan ve başka bir ihtimal ile Meriç’in güneyinden geldiği takdirde 10. Nizamiye ordusu gelen birlikleri üzerine çekme çabasını gösterecekti. Bir diğer düşünceleri ise 10. Tümenin ilk fırsatta Tunca’nın doğusuna geçmek ve faaliyetlerini bu bölgede geçirmekti. 10. Nizamiye ordusu düşmanın Tunca’nın doğusuna geçmek istemeleri sırasında son derece iyi engel olmuşlardır. İkinci huruç müfrezesi harekâtı için kale ve 10. Tümen komuta heyeti kaanetler ne olursa olsun bütün müdafaa müddetince kalenin en büyük yükünü taşıyan ve en şerefli günleri yaşatan 10. Tümen kale komutanlığından aldığı emri iki nehir arasında hızlı bir harekâtla büyük gayret ve himmet göstermiştir. Tümen’de 9 Tabur piyade,5 Seri ateşli batarya 3 Mt. Bölüğü ve ayrıca 1 süvari bölüğü bulunmakta ve dağınık bir şekilde hazırlanmışlardır.24 Bu dağınık görünüm ilk başta sıkıntılı görünebilir. Fakat düşmanın geliş güzergâhı ve ne kara nede hava keşif unsuru bulunmadığından dağınık görünüm mazur görünebilir. Tümen bulunduğu bölgedeki başlıca önemli yerlere hâkim noktalara muhtelif müfrezeler yerleştirmiştir.
Bu müfrezeler Çalıkavak, Mihalıç, Nusratlı, Karahızır sırtlarını tutmuşladır. Keşif halinde ki bu müfrezeler; karşıdan gelen düşmanı aniden karşılarına çıkacak ve düşman harekâtını kollarını uzaktan açılmasını, yayılmasını zorlayacak üstün kuvvetler karşısında da alacakları emir doğrultusunda Akpınar sırtlarına doğru çekilecekti. Bu müfrezeler bahsedilen tarzda ki tertip dolayısıyla 28. ve 30.alaylarını yelpaze şeklinde cephe ilerisini sürmüş ve 29. Alayı ile de Akpınar’ın kuzeyindeki sırtlara kısmen toplu halde yerini almıştır. Diğer harici müfrezelerin harekât planları ise şu şekildeydi; Edirne Redif Tümeninden alınacak 2 piyade taburu; Mt bölüğü ve bir batarya ile takviye edilecek 3. Harici müfreze olacaktı. Görevi ise Edirne’nin batısında Kemal sırtlarına kadar olan bölümde bulunacaktı. Bu müfrezenin başlı görevi şöyleydi;10. Tümenin harekâtı sırasında onlara dayanıp ve müdafaa bölgesi ile Tümen arasında haberleşmeyi sağlayarak ve üstün kuvvetler karşısında geri çekilme sırasında tümenin sol kanadını himaye edecekti. Kale’de ki dördüncü müfreze tahrip görevini yerine getirecekti. Kalenin Harici müfrezelerinden beşincisi Mustafa paşa müfrezesiydi. Bu müfreze Mustafa paşa –Mözek hattını zayıf birlikleriyle tutacak, bu kısmıyla da Çermende bulunacaktı. Bu müfreze düşmanın geliş yönünü tespit edecekti. Eğer düşman Maraş mıntıkasından taarruza geçtiği görülürse hiçbir şekilde muharebeye girilmeyecek ve Kadıköy-Bıldırköy hattına çekilecekti. Maraş mıntıkasına gelecek olan İşkece Redif alayının zamanında gelmemesi üzerine buraya Gümülcine Redif alayı yerleştirilmiştir. Bu alay Maraş mıntıkasında kale’nin asıl müdafaa hattı gibi tahkim ve müdafaa edilmiştir. Mıntıka eksikleri giderilmiş herhangi baskına karşı tertiplerde alınmıştır. Kale emrinde bulunmamakla beraber kale harici müfrezeleri ve kale seyyar ihtiyatlarıyla iş birliği yapmaları için iki örtme müfrezeleri daha vardır ki bunlarda birisi seferber olma emrinin sonrasın da Tunca ve Meriç arasına çıkarılan hafif süvari tugayı ve diğeri ve en önemlisi de Kuleliburgaz ve Dimetoka mevzii tahkimi ihtiyacı geçici müdafaaya aynı zamanda Arda nehri üzerinden ve Edirne’nin güneyinden (Kuleliburgaz-Dimetoka) hattı üzerinden yürüyerek düşmanın harekâtına karşı koyup ve geciktirmeyi görev alan 11.Tümendi. Süvari tugayı Üsküdar’da bulunmak üzere 3 Ekim 1912 ye kadar iki nehir arasında kalmış daha sonra gelen emir üzerine Tunca’nın doğusuna geçmiştir. 11. Tümene gelince bu birlik örtme görevi sırasında değil tüm muharebe sırasında kale ile ortak harekât etmiştir. Edirne Kale birlikleri savaş boyunca kaymalar yapmış ve kaleden gelen sınırlı erzakları en son güne kadar idare ederek kullanmış muharebe boyunca sıkı bir bütün içerinde kalmaya çalışıp müdafaa etmişlerdir. Kalenin teslimine kadar çarpışan birlikler büyük cesaret ve dirayet göstermişlerdir.
KAYNAKÇA
- Hayta Necdet, Balkan Savaşlarında Edirne, Genelkurmay Askeri Tarih ve Strateji
Başkanlığı Yayınları, Ankara,2010 - Durukan Eyüp, Balkan Harbinde Edirne Kuşatması, Yayına Hazırlayan: Murat
Uluğtekin, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul,2013 - Genelkurmay, Balkan Harbi, Cilt II, Genelkurmay Basımevi, Ankara,1993
- Yiğitgüden Remzi, 1912-1913 Balkan Harbi Edirne Kale Muharebeleri, I-II. Cilt,
s.52,Askeri Mecmua, İstanbul, 1928 - Balkan Savaşları ve Edirne, Sempozyum, Edirne Valiliği Kültür Yayınları, Edirne,2013
- Richard C.Hall, Balkan Savaşları 1912-1913 I.Dünya Savaşı Provası, Çeviren: M. Tanju
Akad, Homer Kitabevi, İstanbul 2003