Panik bozukluk; nefes almada güçlük, sık soluk alıp verme, çarpıntı, baş dönmesi, titreme, çıldırma-ölüm korkuları gibi çeşitli bedensel ve bilişsel belirtilerin ön planda olduğu, yineleyici ve beklenmedik panik ataklarıyla belirlenen yaygın bir bozukluktur.
Panik Bozukluk
Panik ataklar anksiyete bozuklukları yüzünden ortaya çıkmaktadır. Beklenmeden oluşu panik bozukluğu diğer anksiyete durumlarından ayrılmasını sağlayan en önemli yöndür. Panik bozukluk duruma bağlıdır ve durumdan etkilenir.
Panik atakta korkunun sebebi panik atak geçirtmektedir. Panik atakların aniden, beklenmeden gelmesi panik atak korkusu yaratır. Bu durumda panik bozukluğu olanlarda;
- ölüm korkusu
- kontrol kaybı/delirme korkusu
- parastezi (uyuşma)
- baş dönmesi
- güçsüzlük
- gerçekliğin kaybolması
- nefes alamamak
*Ölüm korkusu, kontrol kaybı gibi durumlar nedeniyle bilişsel semptomlar panik deneyimin başlangıç belirtileri olarak görülebilir.
Panik bozukluk sürekli yinelenen bir bozukluk olarak tanımlanmaktadır.
Aşağıda verilen unsurların panik atak yaşandıktan sonraki 1 ay içerisinde en az 1 tanesinin yaşanması gereklidir.
a)sürekli panik atak geçirme korkusu
b)panik atağın sebep ve sonuçlarına duyulan anksiyete (kontrol kaybı, kalp krizi,..)
c)atağın sonucu olarak davranışların değişimi (atağın yaşandığı bölgeden-durumdan uzak durma)
Literatür paniğin uygunsuzca oluşan korku yüzünden ortaya çıktığını savunur. Hasta diğer panik ataklardan ve kontrolü kaybetmekten korkmaya başlayacaktır.
Hastanın anksiyete semptomlarını ve bedensel fonksiyonlarını yanlış anlayarak panik atağa yorması sıklıkla olur!!!
Bilişsel tedavi bu gibi semptomların tanınmasını ve yanlış anlaşılmamasını amaçlar. Yeni tanımların doğruluğunu, korkulan durumlarla karşılaşmayı, agorafobi söz konusu ise önceden karşılaşılan ve korkulan durumun tekrarı sağlanmaya çalışılır.
Panik Atak Geçiren Hastanın Özellikleri
Hastanın elleri kontrolsüz bir şekilde titremeye, görüşü bulanıklaşmaya başladı ve kendini çok halsiz hissediyordu. Göğsünde muazzam bir baskı hissederek hızlı hızlı solumaya başladı. Sanki boğulmak üzereydi. Aşırı korku duygusu ve sersemlemiş hissediyordu.. Ani bir boğulma hissi ve buna eşlik eden sebepsiz, yoğun korku duygusu yaşıyordu.
Psikoloğuna “yeni bir kaçık” olmadığına inandırmaya çalışıyormuş gibi görünüyordu. Ataklar arasında da aşırı gergin ve kaygılı bir insandı. Şiddetli baş ağrıları oluyordu. Sürekli başkalarının kendisi hakkında ne düşündüğünü dert ediyordu. Başkalarının hakkında ne düşündüğüyle ilgili endişeler taşımaktaydı. Sınavlarda “tıkanıp kalıyordu”, alacağı not hakkında endişelenmekten sınav sorularına konsantre olamıyordu. Babası talepkar bir mükemmelliyetçi idi.
TEDAVİ
- Panik atak günlüğü tutması istenir. Bu tedavi yöntemi ile panik atakların gerçekleşme sıklığı, özellikleri, ilk hangi semptomun gerçekleştiği vb. bilgilerin elde edilmesi sağlanır.
- Hastanın vücudunun çeşitli bölgelerindeki kas gerginliğinin farkına varması ve bunların kontrol etmesi öğretilir. Kendi kas tepkileriyle panik atağa yol açan fiziksel olguyu hızlandırdığını anlaması sağlanırsa gelecekte bir panik atak yaşamasını önleyebileceği düşünülmektedir. Bu tedavinin ismi “Aşamalı Gevşeme Yöntemi“dir. Terapist önce kendisi yatar koltuğa uzanıp, kas gruplarını sırasıyla art arda gevşetme işlemi yaparken, hastadan kendisini izlemesi istenir daha sonra yer değiştirerek hasta terapistin gösterdiklerini tekrarlar.
- Hastadan panik atak gerçekleştiğinde gözlerini kapatmak yerine odada veya çevrede bir noktaya odaklanması ve kontrolü kaybettiği hissine kapıldığı zamanlarda parmaklarını kıpırdatması istenir. (ödev olarak).
- “Ritimli Nefes Alma” yöntemi öğretilir. İlk önce 3’e kadar sayarken nefes alacak daha sonra da tekrar 3’e kadar sayarken nefesini verecektir. Bu esnada hastanın nefesine konsantre olması istenir.
- Seanslarda anksiyete 1-100 arasında bir ölçek ile puanlama yapılarak durumunu saptamak amaçlanır.
- Psikoterapi ile birlikte farmakoterapi (ilaç) tedavi ile birleştirilmiş program izlenebilir.
PANİK BOZULUK TANI KRİTERLERİ (DSM-V)
Bir panik atağı, dakikalar içinde doruğa ulaşan ve o sırada aşağıdaki belirtilerden dördünün (ya da daha çoğunun) ortaya çıktığı, birden yoğun bir korku ya da yoğun bir içsel sıkıntının bastırdığı bir durumdur:
- Çarpıntı, kalbin küt küt atması ya da kalp hızının artması.
- Terleme.
- Titreme ya da sarsılma.
- Soluğun daraldığı ya da boğuluyor gibi olma duyumu.
- Soluğun tıkandığı duyumu.
- Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma.
- Bulantı ya da karın ağrısı.
- Baş dönmesi, ayakta duramama, sersemlik ya da bayılacak gibi olma duyumu.
- Titreme, üşüme, ürperme ya da ateş basması duyumu.
- Uyuşmalar (duyumsuzluk ya da karıncalanma duyumları).
- Gerçekdışılık (“derealizasyon”, gerçekdışı olma duyumu) ya da kendine yabancılaşma (“depersonalizasyon”, kendinden kopma duyu mu).
- Denetimini yitirme ya da “çıldırma” korkusu.
- Ölüm korkusu.
