Teneffüs Zamanı Neden Önemlidir?
Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinde yapılan değişikliğe göre “İlköğretim kurumlarında (Değişik:RG-14/10/2023-32339) Bir ders saati süresi 40 dakikadır. Okul yönetimince tekli eğitim yapılan okullarda bir teneffüs en az 20 dakika olmak üzere diğer teneffüsler için en az 15 dakika, ikili eğitim yapılan okullarda ise teneffüsler için en az 10 dakika süre ayrılır.” Bu yönetmelik değişikliği ile tam gün eğitim yapan ilk öğretim kurumlarında 45 dakika olan toplam teneffüs saati 95 dakikaya çıkarılmış olup öğle arası ile birlikte 135 dakikadır. Bu durum ABD’de 25 dakika, Finlandiya’da 75 dakika olarak uygulanmaktadır.
Oyun ve etkinlik başta okulöncesi eğitimde olmak üzere çocuklar için eğlenme ve öğrenmenin en etkili yoludur. Okul çocukların sosyalleşmesinin gerçekleştiği en önemli yerdir. Çocuk okulda akran grupları ile vakit geçirirken hem öğrenir hem de hoş vakit geçirir. Bu bakımdan teneffüs saatlerinde yapılan bu düzenleme ile Türkiye’deki ilköğretim öğrencileri Finlandiya’daki öğrencilerden daha fazla teneffüs yapar hale gelmiştir. Pedagojik yönden son derece yararlı olan bu düzenleme ile çocuklar rahat bir nefes alarak ders dışında oynamaya ve eğlenmeye daha fazla zaman ayırma fırsatı bulacaktır.
Bu düzenleme olumlu olmakla birlikte beraberinde başka bir düzenlemenin de getirilmesini zaruri kılmıştır. Finlandiya okullarında oyun ve etkinlik yoluyla öğrenme en temel öğrenme yöntemi olarak kabul edilmekle birlikte çocuklara okul bahçesinde bol miktarda oyun oynama imkânı da sunulmuştur. Başta kum zeminli okul bahçeleri olmak üzere okul bahçeleri adeta bir oyun parkı gibi düzenlenmiştir. Türkiye’deki okul bahçelerinin beton zeminlerle kaplanmış olması ve yeterli oyun alanının düzenlenmemiş olması çocukların oyun kurmasını ve oynamasını sınırlamaktadır. Aynı zamanda yararlanmaları da beraberinde getirmektedir.
Bu yönüyle teneffüs saatlerinde yapılan bu düzenleme olumlu olmakla birlikte beraberinde okul binalarının iç ve dış tasarımının mimari açıdan düzenlenmesini zaruri hale getirmektedir. Yeni yapılacak okul binalarının iç ve dış tasarımı için mimari tasarım yarışmaları açılması yararlı olacaktır. Böylece çocukların okuldan dışarıya çıkarken izdiham oluşmaması sağlanmalıdır. Böylece çocukların düşerek yaralanmalarının önüne geçilebilir. Okul bahçelerinde yeterli oyun alanı tasarlanmalı ve çocukların psikomotor ve psikososyal yönden gelişmesi için imkanlar artırılmalıdır.
Okul yönetimleri açısından teneffüs saatlerinin artması avantaj mıdır yoksa dezavantaj mıdır? Bu soruya bir okul yöneticisi ile empati yaparak cevap verdiğimde sınıfta kontrolü öğretmen tarafından sağlanan çocukların uzun teneffüslerde kontrolünün nöbetçi öğretmen tarafından yapılmaya çalışması okul yönetiminde stres oluşturabilir. Çünkü her teneffüs saati yaralanmalara ve iletişim sorunlarına neden olan bir potansiyel taşımaktadır. Bunun nedeni de teneffüs saatinde çocukları meşgul edecek fiziki alt yapının yetersiz olmasıdır.
Bu yönetmelik değişikliği olumlu karşılanabilecek bir adım olmakla birlikte Türkiye’de demografik faktörlerden kaynaklanan nedenlerle çocuk sayısının fazla olmasına rağmen okuldaki oyun alanları başta olmak üzere fiziki alanların yetersiz olması birtakım sorunları beraberinde getirmektedir. Çözüm olarak kısa vadede okul yönetimleri okul bahçesindeki oyun alanlarında çeşitlilik yapmaya çalışmalıdır. Uzun vadede ise mimarlar odası, yerel yönetimler ve ilgili bakanlıklar ile okul mimarisi tasarım yarışmaları yapılarak çocuklara uygun okul mimari projeleri çizilmelidir.
MEB tarafından yapılması gereken bir düzenleme de çocukların derse giriş ve çıkışlarında çalan zil uygulamasına son vermek olmalıdır. Finlandiya’da olduğu gibi okulun bahçesine konulacak büyük bir saat ile çocukların zamana göre derse girmelerine kendilerinin karar vermeleri teşvik edilmelidir. Böylece çocuklara zamanın hayatta en kıymetli hazine olduğunu öğrenmelerine ve zaman yönetimini henüz çocukluk döneminde öğrenmeleri için fırsat verilmelidir. Ayrıca müfredatın tekrar gözden geçirililerek ders sayılarının azaltılmasında yarar vardır. Çocukların daha fazla teneffüs yaparak sosyalleşmesine ve oyun oynayarak gelişmelerine daha fazla imkan sağlanmalıdır.
Dr. Nadir Çomak
