Kronik Stresin Eğitim Hayatına Derin Etkileri

Eğitim, bireyin kişisel ve toplumsal gelişimi için hayati bir öneme sahiptir. Bilgi edinme, beceri kazanma ve eleştirel düşünme yeteneğini geliştirme süreci olan eğitim, bireyin geleceğini şekillendiren temel taşlardan biridir. Ancak, günümüzün rekabetçi ve yoğun yaşam temposu içerisinde, öğrenciler ve eğitimciler giderek artan düzeyde stresle karşı karşıya kalmaktadır. Özellikle uzun süreli ve sürekli maruz kalınan kronik stres, eğitim hayatı üzerinde yıkıcı ve çok yönlü etkilere sahip olabilir. 

Kronik Stresin Tanımı ve Kaynakları

Stres, bireyin karşılaştığı zorlayıcı veya tehdit edici durumlar karşısında verdiği doğal bir fizyolojik ve psikolojik tepkidir. Kısa süreli ve yönetilebilir düzeydeki stres, motivasyonu artırabilir ve performansı olumlu yönde etkileyebilir. Ancak, stresin sürekli hale gelmesi, kontrol edilemez hissedilmesi ve uzun sürmesi durumunda kronik stres ortaya çıkar. Kronik stres, bireyin fiziksel ve ruhsal sağlığı üzerinde ciddi olumsuz etkilere yol açabilen uzun vadeli bir durumdur.

Eğitim ortamında kronik strese yol açan birçok kaynak bulunmaktadır. Öğrenciler açısından bu kaynaklar arasında şunlar sayılabilir:

• Akademik Baskı: Yüksek not beklentisi, sınav kaygısı, yetiştirilmesi gereken müfredat yoğunluğu, ödev ve projelerin çokluğu, rekabetçi bir akademik ortam.
• Zaman Yönetimi Zorlukları: Dersler, ödevler, sosyal aktiviteler ve kişisel ihtiyaçlar arasında denge kurmakta yaşanan güçlükler.
• Sosyal ve İlişkisel Sorunlar: Akran zorbalığı, sosyal izolasyon, arkadaşlık ilişkilerinde yaşanan problemler, aile içi sorunlar.
• Gelecek Kaygısı: Mezuniyet sonrası iş bulma endişesi, kariyer planlama stresi, yükseköğretim sınavlarına hazırlanma baskısı.
• Ekonomik Zorluklar: Eğitim masraflarını karşılama stresi, geçim kaygısı, maddi yetersizlikler.
• Öğrenme Güçlükleri ve Özel İhtiyaçlar: Öğrenme güçlükleri olan öğrencilerin akademik süreçte yaşadığı ek stres, özel ihtiyaçları olan öğrencilerin karşılaştığı zorluklar.
• Okul Ortamının Stres Faktörleri: Gürültülü sınıflar, yetersiz kaynaklar, olumsuz okul iklimi.

Eğitimciler açısından ise kronik stresin kaynakları şunlardır:

• Yoğun İş Yükü: Fazla sayıda öğrenci, ders hazırlığı, sınav değerlendirmesi, idari görevler, veli toplantıları.
• Davranış Sorunları Olan Öğrenciler: Sınıf yönetimi zorlukları, disiplin sorunları.
• Performans Değerlendirme Baskısı: Okul yönetiminden ve velilerden gelen yüksek performans beklentisi.
• Yetersiz Destek ve Kaynaklar: İhtiyaç duyulan materyallerin, personelin veya profesyonel gelişim imkanlarının kısıtlılığı.
• Düşük Ücret ve Motivasyon Eksikliği: Maddi yetersizlikler ve mesleki tatminsizlik.
• Veli İlişkilerinde Yaşanan Zorluklar: Anlaşmazlıklar, aşırı beklentiler.
• Sürekli Değişen Eğitim Politikaları ve Müfredat: Adaptasyon güçlükleri ve belirsizlik.

Kronik Stresin Öğrenciler Üzerindeki Etkileri

Kronik stresin öğrenciler üzerindeki etkileri fiziksel, bilişsel, duygusal ve davranışsal düzeylerde kendini gösterir:

1. Fiziksel Etkiler:

• Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması: Kronik stres, bağışıklık sistemini baskılayarak öğrencileri enfeksiyonlara, soğuk algınlığına ve diğer hastalıklara karşı daha savunmasız hale getirir. Sık sık hastalanma, okul devamlılığını olumsuz etkiler ve akademik performansı düşürür.
• Uyku Bozuklukları: Stres, uykuya dalmayı zorlaştırabilir, uykunun kalitesini düşürebilir ve erken uyanmaya neden olabilir. Yetersiz uyku, konsantrasyon güçlüğü, hafıza problemleri ve genel yorgunluğa yol açarak öğrenme sürecini olumsuz etkiler.
• Sindirim Problemleri: Stres, mide ağrısı, hazımsızlık, kabızlık veya ishal gibi sindirim sorunlarına neden olabilir. Bu durum, öğrencilerin okula gitme isteğini azaltabilir ve günlük aktivitelerini olumsuz etkileyebilir.
• Baş Ağrıları ve Kas Gerginliği: Kronik stres, sık sık baş ağrılarına, boyun, sırt ve omuzlarda kas gerginliğine yol açabilir. Bu fiziksel rahatsızlıklar, öğrencilerin derse odaklanmasını zorlaştırır ve genel yaşam kalitesini düşürür.
• Enerji Düşüklüğü ve Yorgunluk: Sürekli stres altında olmak, vücudun enerji kaynaklarını tüketir ve kronik yorgunluğa neden olabilir. Bu durum, öğrencilerin motivasyonunu azaltır ve akademik performansını olumsuz etkiler.

2. Bilişsel Etkiler:

• Konsantrasyon Güçlüğü: Stres, dikkati toplamayı ve sürdürmeyi zorlaştırır. Öğrenciler, derse odaklanmakta, okuduklarını anlamakta ve verilen talimatları takip etmekte güçlük çekebilirler.
• Hafıza Problemleri: Kronik stres, hem kısa süreli hem de uzun süreli hafızayı olumsuz etkileyebilir. Öğrenciler, öğrendiklerini hatırlamakta, yeni bilgileri kaydetmekte ve sınavlara hazırlanmakta zorlanabilirler.
• Problem Çözme ve Karar Verme Zorlukları: Stres, bilişsel esnekliği azaltır ve problem çözme yeteneğini olumsuz etkiler. Öğrenciler, karmaşık görevlerle başa çıkmakta, farklı çözüm yolları üretmekte ve doğru kararlar almakta zorlanabilirler.
• Eleştirel Düşünme Becerilerinde Azalma: Stres, mantıklı düşünme ve analiz yeteneğini olumsuz etkileyebilir. Öğrenciler, bilgileri objektif bir şekilde değerlendirmekte ve eleştirel bir bakış açısı geliştirmekte zorlanabilirler.
• Öğrenme Güçlüklerinin Artması: Kronik stres, öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin yaşadığı zorlukları daha da artırabilir ve öğrenme sürecini daha karmaşık hale getirebilir.

3. Duygusal Etkiler:

• Kaygı ve Endişe: Kronik stres, sürekli bir kaygı ve endişe hali yaratabilir. Öğrenciler, sınavlar, notlar, sosyal ilişkiler ve gelecekleri hakkında aşırı endişe duyabilirler.
• Depresyon ve Mutsuzluk: Uzun süreli stres, umutsuzluk, ilgi kaybı, enerji eksikliği ve genel bir mutsuzluk hissine yol açabilir. Bu durum, öğrencilerin motivasyonunu düşürür ve sosyal hayattan uzaklaşmalarına neden olabilir.
• Öfke ve Huzursuzluk: Stres, sinirlilik, kolay öfkelenme ve genel bir huzursuzluk haline neden olabilir. Bu durum, öğrencilerin akranları ve öğretmenleriyle olan ilişkilerini olumsuz etkileyebilir.
• Düşük Özgüven ve Kendine Değer Vermede Azalma: Sürekli başarısızlık hissi ve olumsuz deneyimler, öğrencilerin özgüvenini zedeleyebilir ve kendilerine olan inançlarını azaltabilir.
• Motivasyon Kaybı ve İlgi Azalması: Stres, öğrenmeye ve okul aktivitelerine karşı ilgiyi azaltabilir. Öğrenciler, derslere katılmakta, ödevlerini yapmakta ve yeni şeyler öğrenmekte isteksiz olabilirler.

4. Davranışsal Etkiler:

• Akademik Performansta Düşüş: Konsantrasyon güçlüğü, hafıza problemleri, motivasyon eksikliği ve sınav kaygısı gibi faktörler nedeniyle öğrencilerin akademik başarısı önemli ölçüde düşebilir.
• Okul Devamsızlığında Artış: Fiziksel rahatsızlıklar, duygusal sorunlar ve motivasyon eksikliği nedeniyle öğrenciler okula gitmek istemeyebilir ve devamsızlık oranları artabilir.
• Sosyal İzolasyon ve İlişki Problemleri: Stresli öğrenciler, sosyal etkileşimlerden kaçınabilir, arkadaşlarıyla ve aileleriyle olan ilişkilerinde sorunlar yaşayabilirler.
• Riskli Davranışlar: Bazı öğrenciler, stresle başa çıkmak için sağlıksız davranışlara yönelebilirler (örneğin, madde kullanımı, aşırı yeme, kendine zarar verme).
• Erteleme Davranışı ve Prokrastinasyon: Stres, öğrencilerin görevleri ertelemesine ve son ana bırakmasına neden olabilir. Bu durum, daha fazla strese ve başarısızlığa yol açan bir döngü oluşturabilir.

Kaynak :