Manipülatif iletişim her yerde mevcuttur. Manipülasyon olmadan günlük yaşam, hatta profesyonel yaşam yoktur. İletişimin doğası gereği manipülasyon olduğu söylenebilir. İletişim kurduğumuzda hitap edilen kişinin içeriden aldığı mesajı geçersiz kılmasını isteriz.
Başkalarının iletişim tarzlarını anlamak için, kendi tarzınızı anlamanız çok önemlidir. Diğer insanları anlamak, kendi öz farkındalığımız üzerinde çalışmakla başlama eğilimindedir. İyi bir “iletişimci”, istenen bir davranışı tetiklemek için doğru düğmelere nasıl basacağını bilir. Günlük profesyonel yaşamda – özellikle hiyerarşi boşluğunda – bu yaygındır.
İnsanlar genellikle istediklerini elde etmek, zorbalık yapmak, “gaz vermek” veya bir güç dengesizliği yaratmak için manipülatif cümleler veya ifadeler kullanırlar. Narsist insanlar için bu durum çatışma yaratmak, duygusal istismarda bulunmak veya başkalarının özgüvenini azaltmak için kullanılan bir taktiktir. Bazı durumlarda, konuşmacı zarar verme niyetinde değildir, ancak sözlerinin yine de zarar verici etkileri olabilir.
Manipülasyon, birinin nasıl düşündüğünü, hissettiğini veya davrandığını kontrol etmek için kullanılan sağlıksız bir psikolojik taktiktir. Hemen hemen herkes zaman zaman bu davranışa girer, ancak bunu kasıtlı olarak başka bir kişinin algısını veya tepkisini etkilemek için yapanlar da vardır. Bazı insanlar, ihtiyaçlarını karşılamak, kontrolü ele geçirmek veya egolarını beslemek için başkalarını kasten manipüle eder.
Manipüle eden insanlar, başkalarını etkilemek ve kontrol etmek için zihinsel çarpıtma ve duygusal sömürüyü kullanırlar. Niyetleri, istediklerini elde etmek için başkaları üzerinde güç ve kontrol sahibi olmaktır. Başka bir kişinin düşüncesini veya davranışını etkilemek için açık veya pasif bir yaklaşım kullanılabilir. Yaygın örnekler arasında pasif saldırganlık, sessiz muamele , suçluluk duygusuna kapılma, suçlamayı değiştirme, gaz yakma, inkâr ve yalan sayılabilir. Diğer taktikler arasında travma bağı yoluyla karşılıklı bağımlılık, insanların güvensizlikleri üzerinde oynama, korku aşılama veya kendilerine zarar vermekle tehdit etme sayılabilir.
İnsanlar genellikle eşleri, çocukları veya iş arkadaşları gibi kendilerine yakın kişiler üzerinde manipülatif etkisi olan kelimeler veya deyimler kullanırlar. Kurnazca mı yapıldığını veya yaygın manipülatif cümlelerden habersiz olup olmadığını anlamak zor olabilir.
Neyse ki kendinizi manipülasyonla ilgili bilgilerle donatmak zihinsel sağlığınızı korumaya yardımcı olur. Bu şekilde iletişim kuran kişi sizseniz nasıl hissettiğinizi ifade etmek veya ihtiyaçlarınızı karşılamak için olumlu bir dil kullanmaya başlayabilirsiniz. Bu nedenle ilk başta sizi kimin manipüle ettiğini bilmek ilginizi çekebilir. Bunun nasıl yapıldığını öğrendikçe sadece yabancıları değil arkadaşlarınızı ve ailenizi de usta manipülatörler olarak “görmeye” başlarsınız.
Karar verenin kendiniz olduğunu düşündüğünüz zamanları göreceksiniz, aslında başka birinin sizi böyle düşünmeniz için manipüle ettiği zamanları da göreceksiniz. Dikkat edin, çünkü başkalarını ne sıklıkta manipüle ettiğinizi de göreceksiniz, hatta daha da kötüsü, kendi yolunuzu manipüle etmeye ve başkalarına her zaman kendi isteğinizi yaptırmaya çalışmanın cazibesine kapılabilirsiniz.
Sizi manipüle eden biri, zayıf yönlerinizi bilir ve bunları size karşı kullanır. Manipülasyonu yapan kişi sizden istediğini alıyorsa siz onun durması gerektiğine, aktif ve kasıtlı olarak buna son vermesi gerektiğine karar verene kadar manipülasyon devam edecektir. Bu zor olabilir ve özellikle kronik olarak manipülatif bir kişiyle etkileşime giriyorsanız bu süreçte destek aramaya teşvik edilirsiniz.
Manipülasyon, zor bir sorunla başa çıkmanın veya işlerin istediğiniz gibi gitmesini sağlamanın kolay veya “doğal” bir yolu gibi görünebilir, ancak bu inciticidir ve ilişkilerinize zarar verir. Siz ve sevdikleriniz dürüst ve sevgi dolu iletişimi hak ediyorsunuz.
Bir ilişkide manipülasyon yaşıyorsanız davranışı daha da kötüleşmeden önce ele almak için adımlar atın. Sorunu diğer kişiyle tartışın, net sınırlar belirleyin ve değişmeye istekli değillerse uzaklaşmaya istekli olun.
Manipüle eden insanlar, başkalarını etkilemek ve kontrol etmek için zihinsel çarpıtma ve duygusal sömürü kullanırlar. Niyetleri, istediklerini elde etmek için başkaları üzerinde güç ve kontrol sahibi olmaktır.
Sizi manipüle eden biri, zayıf yönlerinizi bilir ve bunları size karşı kullanır. Manipülasyonu yapan kişi sizden istediğini alıyorsa siz onun durması gerektiğine, aktif ve kasıtlı olarak buna son vermesi gerektiğine karar verene kadar manipülasyon devam edecektir. Bu zor olabilir ve özellikle kronik olarak manipülatif bir kişiyle etkileşime giriyorsanız bu süreçte destek aramaya teşvik edilirsiniz.
1. Hiyerarşi boşluğu
Gerçeklere dayalı olarak tartışamayanlar ya da bu tartışmalardan hoşlanmayanlar, hiyerarşi boşluğunun kaygan eğimini kullanmayı severler. Bir lider veya daha yüksek uzmanlığa sahip biri, statüsünü argümanları dağıtmak için kullanır.
Temel olarak, bu bir güç gösterisi… Kişi, yönetimin aynı fikirde olduğunu rastgele vurgular. Ya da daha üst düzeyde yapılmış olan tartışmalara atıfta bulunur ve bu nedenle bu tartışmaya katılmayı reddeder. Daha yüksek rütbelilerin görüşüne atıfta bulunmak bir gerçek olabilir, aynı zamanda akıllıca kurulmuş bir tuzak olabilir. Sözde sandviç pozisyonundaki bir yönetici, karar toplantılarında amirinin raporuna her zaman “Bölüm yönetiminde hemfikiriz…” sözleriyle başladığını bildirdi.
Bu şekilde, düzenli olarak iddiasını ortaya koydu ve en baştan, diğer fikirleri kurnazca küçümseyerek daha kötü durumda olmasını sağladı. Bu yüzden lütfen her zaman bunun tartışmalarla mı yoksa kendi gücünüzü kutlamakla mı ilgili olduğunu kontrol edin.
2. “Cücelik” konusu
Kimse drama çekmecesine atılmaktan hoşlanmaz. Bir konunun o kadar da önemli olmadığına ve “kiliseyi köyde bırakmak” gerektiğine işaret etmek her tartışmayı bitirir. Katılmayı seven insanları susturmak olasıdır.
Bir çağrı merkezi çalışanının grubunda zorbalıkla ilgili bir sorunu vardı. Takım toplantılarında tekrar tekrar gündeme getirmeye çalıştı. Zorbalığı gündeme getirmeyi başaramadan önce yedi kez “Ah, Bayan Müller, bu normal, bu sadece insan doğası, burada tartışacak daha önemli şeylerimiz var.
Kendilerine gösterilen kaygının geçersizliğini taşıyan kimse, halının altına süpürülürse bunun kime yarar sağladığını kontrol etmelidir. Onun durumunda, onun empatik liderlik yapamamasını örtbas etmek için amirinin liderlik eksikliği vardı.
3. Toksik kucaklama
Oldukça nahoş bir manipülasyon türü, sahte dayanışma veya dostluktur. Omuz omuza “savaşıyor” gibi görünen birine karşı kendinizi nasıl savunacaksınız?
Muhatap durumu için varsayılan anlayış, burada istenmeyen tartışmaları durdurmak için kullanılır. “Seni anlıyorum, temelde ben de aynı şekilde hissediyorum” mottosuna göre yardım etmek istiyor ama güçsüzmüş gibi yapılır.
Dayanışma içinde olan biri, karşısındakini engellediğinde, değişen bir şey olmazsa bundan ne sonuç çıkacağını sormak yerinde olur. Kadınları önemseyen bir STK çalışanı, işyerindeki bu sözde dayanışmadan şikâyet etti. Görünüşte onlar bir takımdı ve herkes her şeyi yaptı. Ancak görev dağılımının net olmamasından ve kargaşadan şikâyet edince “hepimiz aynı gemideyiz” sözü çok çabuk geldi.
Gerçek sebep, yapı eksikliğiydi; kimse liderlikten sorumlu değildi veya sorumlu olmak istemiyordu. İşler sadece kendi seyrine bırakıldı. Bunun sonucunda çalışan yeni bir iş aradı.
Linkedin iş platformu tarafından yakın zamanda yapılan bir araştırmaya göre, yöneticiler de dâhil olmak üzere çoğu insan liderlerinden daha fazla empati istiyor.
4. Açıklık tuzağı
Kimse bariz olanı tanıyamamakla suçlanmaktan hoşlanmaz. Tartışmalar, bariz olana işaret edilerek başarıyla bastırılır.
Bu genellikle çok ince bir şekilde olur. Durumlar ve düzenlemeler apaçık olarak sunulur ve “burada herkes bilir ki…” ile karşı argümanlar susturulur.
Pratikte herkes bu örtbas etme taktiğini bilir. Sorgulamayı engellemek için varsayılan gerçekler odaya konur. Bir kâtip, şirketinde belirli bir meslektaşının “X’in bir otorite sorunu olduğunu herkes biliyor” ile soğuk aranmaktan hoşlandığını bildirdi. Saçma sapan spesifikasyonlara yönelik çoğu zaman haklı gerekçelere dayanan itirazları, yapıcı bir gözle bakılmadan masadan silindi.
Kime tekrar tekrar “şüphesiz ki…” denilirse, bu iddia için delil isteme cesaretini göstermelidir.
5. Fikir şakası
Konu egemenliğini ele geçirmek için etkili bir teknik fikir şakasıdır. Burada mübadele, herhangi bir muhalif görüşün karalanmasıyla önceden bastırılır.
“Burada gerçekten kim çekiyor, her durumda/hiçbir durumda olur…” ile neyin olabileceği ve neyin olmayacağı önleyici olarak tanımlanır. Catering sektöründeki bir baş alıcı, bu şekilde iki yıl boyunca ürün yelpazesinin başka bir segmentle desteklenmesini başarıyla engelledi. Emekli olduktan sonra zamanın ruhunu dikkate alan bu ürün grubu büyük bir başarıya imza attı.
Bu görüş diktesine teslim olmak istemeyen birine, ön görüş seçimini kimin ve hangi gerçeklere dayanarak yaptığını sorması yerinde olacaktır.
6. Bal tuzağı
Özellikle çalışma hayatında, kendini yüzeysel olarak iyi önerilerden ayırt etmek çoğu zaman zordur. Manipülatörler, bu etkiyi, faydalı veya karşı konulmaz bir öneriyi, manipüle edilen kişinin evet demediği bir şeyle birleştirerek kullanabilirler.
Yararlı ve yapıcı bir fikir ortaya atılır. Bu, böyle bir kombinasyonda reddedilmesi zor, görünüşte küçük bir istekle bağlantılıdır. “Şubelerimizle acilen görüşmek istediniz. Bunu önümüzdeki hafta sizin için mümkün kılacağız ve bu vesileyle yapabileceğiniz…”, belirli koşullar altında acı bir tavizdir.
Burada yardımcı olan tek şey, gerekirse talebi reddetmek için gerekli özgüvendir.
Kendinden emin iletişim için 3 ipucu
Nasıl daha güvenli ve egemen bir şekilde tepki verebilirsiniz? İşte uygulaması kolay bazı ipuçları:
1. Önce nefes alın, sonra yanıt verin
Çok basit ama etkili bir yöntem, yanıt vermeden önce bilinçli bir nefes almaktır.
Zor sorularla ve hatta suçlamalarla karşı karşıya kaldıklarında insanlar, genellikle refleks olarak duygusal tepki verir ve genellikle ihtiyaç duymadan kendilerini savunurlar. Bu, insanları güvensiz ve kararsız hissettirir. Önce duyguyu nefes yoluyla sakinleştirin, ardından duygu yerine sabit pozisyondan cevap verin.
Bu kısa duraklamanın etkisi var mı? Dinleyici bu sinyali güven olarak algılayacaktır. Ve konuşmacının iyi bir yanıt düşünmek için o anı vardır.
2. Eleştirildiğinde, topu bir soru ile iade edin.
Bruce Lee’den çok faydalı bir alıntı var: “Eleştirildiğinizde, doğru bir şey yapıyor olmalısınız. Çünkü sadece topa sahip olana saldırıyorsun.”
Bunu akılda tutarak, eleştirildiğinde, özellikle bir soru ile topun geri verilmesi tavsiye edilir. Bu, diğer kişiyi olay yerine koyar. Bu, bir sonraki “hareket” için kendinizi konumlandırmak için zaman kazandırır.
Ekipten birinin neredeyse agresif bir şekilde sorduğunu düşünelim: “Yani? Bu konuda söyleyecek bir şey düşünebiliyor musun?” ya da “Bunun hakkında söyleyeceğiniz bir şey var mı?” Karşı soruyla kendinize zaman kazanabilirsiniz, “Sana/hiçbir şey düşünemeyeceğimi düşündüren nedir?”
Çok yönlü bir cevap şudur: “Soruyu biraz daha açıklayabilir misiniz?”
3. Aceleci gerekçelerden kaçının.
Bu kural, başkaları tarafından küçültülmekten hoşlanan insanlar için çok önemlidir. Diğer kişinin motivasyonu genellikle kendi zayıflıklarını veya güvensizliklerini örtbas etmektir.
Bazı insanlar kendilerini aceleyle ve ihtiyaç duymadan haklı çıkarırlar çünkü zihinsel olarak suçluluk veya aşağılık duygularıyla çok meşguldürler.
Bu düşünceler genellikle erken çocukluk döneminde ortaya çıkar. Güçlü bir çevre beklentisi içselleştirildi. Kişi bu beklentileri karşılayamazsa kendini kötü hisseder. Birçoğu bunu biliyor. Aşağılık duygusu veya suçluluk duygusu verimsiz duygulardır ve manipülasyona kapı açarlar.
Her gün elinizden gelenin en iyisini yaptığınızı fark edin. Ve kendine iyi davran.
Kendinizi konuşmalarda haklı çıkarmaya başlarsanız kendinizi zayıf bir duruma sokarsınız. Gerekçelendirme, neden belirli bir şekilde hareket ettiğinizi veya tepki verdiğinizi açıklamak anlamına gelir.
Kendinizi savunmanız gerekiyorsa, dezavantajlı durumdasınız. Bu, hemen hemen her yerde geçerli olan bir ilkedir. Bu yüzden gereksiz yere savunmaya geçmeyin. Gereksiz yere kendinizi haklı çıkarmaya başladığınız durumlara dikkat edin. Eğer yaparsan, yapmayı bırak. Kendinizi bu şekilde manipülasyona karşı savunmasız bırakmaktansa sessiz kalmak daha iyidir.
Altın standart
İletişimde deyim yerindeyse altın bir standart vardır: Sessizlik ve konuşma arasındaki doğru denge budur. Dinamiktir; duruma ve ilgili kişilere bağlı olarak, yeniden dengelenmesi gerekir. Bu denge bir kas gibi eğitilmelidir.
Bu nasıl yapılabilir?
Bir şey için: her şey bir tepkiyi hak etmez. Bazı sineklerin sadece reaksiyon yoluyla fillere dönüştüğünü anlayın.
Bir diğeri için: Sessizlik gücü gösterir ve kelimeler sizi savunmasız kılar. Sessiz kalmak istemiyorsan, iyi sorular sor.
İletişimde temel ilke “Soran yönetir” dir.
Bu yüzden her zaman hatırla: Açıklamaktansa sormak daha iyidir!
Bu şekilde, manipülatif iletişimden kaçınmakta giderek daha başarılı olacaksınız.
