Mesleki ve teknik eğitimin ülkelerin ekonomik kalkınmasında ve gençlerinin istihdamının sağlanmasındaki rolü önemlidir. Türkiye ekonomisi için nitelikli işgücü ihtiyacının karşılanması mesleki ve teknik eğitimle sağlanmaktadır.
Mesleki ve teknik eğitim ile öğrencilerin meslek ahlakına haiz iyi bireyler olarak yetişmelerinin yanı sıra esnek bir yapı içinde ilgi, yetenek ve yetkinlikleri doğrultusunda iş hayatına atılması ve isteğe bağlı olarak bir üst öğrenime geçişleri amaçlanmaktadır.
Mesleki ve teknik eğitim; ortaöğretim düzeyinde çeşitli programlar uygulayan mesleki ve teknik Anadolu liseleri, çok programlı Anadolu liseleri ve mesleki eğitim merkezlerinde verilmektedir.
Mesleki ve teknik eğitimde 55 alan ve 203 dalda eğitim verilirken 2020–2021 eğitim ve öğretim yılında alan ve dallarda sadeleşmeye gidilmiş olup, 47 alan ve 105 dalda eğitim verilmeye başlanmıştır. Mesleki eğitim merkezlerinde ise 27 alan 142 meslek dalında eğitim ve öğretim faaliyetleri devam etmektedir.
2019–2020 eğitim ve öğretim yılında resmî 4.068 mesleki ve teknik ortaöğretim okulunda, 135.374 öğretmen ve 1.342.550 öğrenci ile eğitim ve öğretim yapılmıştır. Yetenek sınavı ile öğrenci alan 91 güzel sanatlar lisesi ve 85 spor lisesi 2018–2019 eğitim ve öğretim yılından itibaren mesleki ve teknik ortaöğretim kapsamına alınmıştır.
Bakanlığımızın 2023 Eğitim Vizyonu doğrultusunda ortaya konulan mesleki ve teknik eğitimle ilgili 7 ana hedefi gerçekleştirmek için belirlenen 33 eylem hızla hayata geçirilmiş, bunun yanı sıra salgınla mücadele sürecinde önemli adımlar atılarak kısa vadede mesleki ortaöğretime yönelik talebin artışı sağlanmıştır.
2023 Eğitim Vizyonumuzla yenilenen millî eğitim politikamız doğrultusunda; iş dünyasının ihtiyaç duyduğu meslek ve alanlarda nitelikli işgücünün yetiştirilmesini sağlayacak şekilde meslekî eğitimin kalitesini artırmak ve eğitim-istihdam-üretim bağlantısının sağlıklı bir zeminde yürütülmesini sağlamak amacıyla çalışmalar devam etmektedir. Bu hedefe ulaşma doğrultusunda, etkin ve verimli işleyen bir kurumsal yapıyı tesis etmek; meslekî eğitim sistemimizin beşeri, mali, fiziki ve teknolojik altyapı ile yönetim ve organizasyonunu daha da iyileştirmek adına önemli adımlar atmaya devam edilmektedir.
Üretim altyapısı geliştirme, mesleki eğitim- üretim-istihdam ilişkisini güçlendirme ve farklı alanlarda uzmanlaşma sağlama vizyonuyla okul-sanayi-üniversite-sektör ve diğer dış paydaşların katılımıyla teknolojik altyapısı güçlendirilmiş yerli ve millî altyapıya sahip Ar-Ge merkezlerinin mesleki ve teknik ortaöğretim okullarında kurulması ile ilgili çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar kapsamında 20 ilde 40 Ar-Ge merkezi kurulmuş ve bu merkezlerin üretim yapacağı ürünler belirlenmiştir. Ayrıca mesleki ve teknik eğitim veren okullarımızda üretilen teknik bilginin patente dönüştürülerek ülke ekonomisinin ve teknolojisinin gelişimine katkı sağlanması amacıyla 2019–2020 eğitim ve öğretim yılının teması mesleki ve teknik eğitimde “patent, faydalı model, marka ve tasarım yılı” olarak belirlenmiştir. Bu doğrultuda 644 patent, faydalı model, tasarım ve marka başvurusu yapılmıştır.
Sosyo-ekonomik açıdan dezavantajlı öğrencilerin sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif etkinlikler yolu ile kişisel gelişimleri desteklenerek proje kapsamındaki okullarda akademik başarının artırılması, okullar arasında başarı farklılıklarının azaltılması, devamsızlık, sınıf tekrarı, eğitimi terk eden ve disiplin cezası alan öğrenci sayısının azaltılması, ayrıca Ülkemiz genelinde mesleki ve teknik eğitime erişimin artırılması ve daha iyi bir mesleki ve teknik eğitimin gerçekleştirilmesi amacıyla 1.000 okul projesi başlatılmıştır. Proje ile 1.000 mesleki ve teknik Anadolu lisesine, Türkçe, matematik ve fen bilimleri alanlarında temel becerilerden okulların bakım onarımına, kütüphane, atölye ve spora kadar çok sayıda alanda destek sağlanacaktır.
Döner sermaye işletmeleri aracılığıyla öğrenciler sektörün talep ettiği becerileri gerçek iş ortamlarında kalıcı ve sağlam bir şekilde kazanarak istihdama hazır bir halde mezun olmaktadır. Bu nedenle okullarımızdaki makine parkı ile iş gücünün ekonomiye kazandırılması önem arz etmektedir. Mesleki ve teknik ortaöğrenim kurumlarının döner sermaye gelirlerinden alınan %15’lik hazine kesintisi, % 1’e düşürülmesiyle döner sermayelerin üretim kapasiteleri artırılarak daha fazla öğrencinin gerçek iş ortamında eğitim almasının önünü açılmıştır. Döner sermaye gelirleri bir önceki yıla göre %43 oranında artış göstererek ülke ekonomisine önemli miktarda katkı sağlamıştır.
2020 yılında dünyayı etkisi altına alan COVID–19 salgınıyla mücadele kapsamında Bakanlığımıza bağlı mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında dezenfektan malzemelerinden tek kullanımlık tulumlara, cerrahi maskelerden yüz koruyucu siperliklere, solunum cihazından N-95 standartlarındaki maskeye kadar çok çeşitli ürünler üretilmektedir. Bugüne kadar okullarımızda 8 milyon litre yüzey temizleyici, 1,8 milyon litre el dezenfektanı, 75 bin litre kolonya, 100 milyonun üzerinde cerrahi maske, 50 bin N95 Maske, yaklaşık 1.2 milyon tek kullanımlık tulum/önlük ve 1.3 milyonun üzerinde yüz koruyucu siperlik üretimi yapılmıştır.
Ayrıca salgın döneminde ihtiyaç duyulan diğer ürünlerin üretilmesini sağlamak amacıyla güçlü alt yapıya sahip meslek liselerimiz Ar-Ge merkezlerine dönüştürülmüş ve bu sayede cerrahi maske makinesinden solunum cihazına, UVC hava sterilizasyon cihazından, N95 standardında maske makinesine, video laringoskop cihazından izole numune alma ünitesine, temassız kızılötesi (IR) termometre cihazından yoğun bakım yatağına kadar çok sayıda ürün üretilmiştir.
Doktor, hemşire ve hasta bakıcıları başta olmak üzere tüm sağlık çalışanları ile emniyet görevlilerin COVID–19 sürecindeki çalışma koşullarından kaynaklanabilecek bulaş taşıma durumunun önlenmesi amacıyla, ilgili görevliler pansiyonları olan meslek liselerimiz ve uygulama otellerimizde ağırlanmıştır.
“Meslek Lisesi Öğrencileri Ailelerimizle Buluşuyor Projesi” ile meslek lisesi öğrencilerimizin toplum hizmetinde yer almaları sağlanmıştır. Proje kapsamında; 1.258 okul, 8.547 öğretmen, 22.698 öğrenci projeye katılmış olup, 9.955 ev ziyareti yapılarak 41.081 ihtiyaç sahibine hizmet sunulmuştur.
“Türk Müziğini Tanıtma ve Destekleme Projesi” ile Millî Eğitim Bakanlığına bağlı lise ve dengi okul öğrencilerimize ve öğretmenlerimize Türk müziğini ve çalgılarını tanıtmak amacıyla seminerler düzenlenmektedir. Seminerler kapsamında yapılan sunumlar içerisinde müziğimizin tarihsel boyutunu aktarmanın yanı sıra geleneksel çalgılarımız tanıtılmakta, gençlerin bu enstrümanlarla temas etmesi sağlanmakta, ninnilerimizden mehter müziğimize, tasavvuf müziğimizden Osmanlı sultanlarının bestelerine, unutulmayan bestekârlarımızın eserlerine ulaşan geniş bir çerçevede dinletiler yapılmaktadır. Proje kapsamında 2019-2020 yıllarında ülke genelinde 17 ilde 7.736 öğretmen, 10.089 öğrenci katılımı ile toplam 22 etkinlik yapılmıştır.
Mesleki ve teknik eğitimde 2023 Eğitim Vizyonu çerçevesinde yapılan çalışmalar, istihdam odaklı iş birlikleri ve salgınla mücadele günlerinde mesleki eğitimin sergilediği performans toplumun takdirini toplamış ve 2020 yılında mesleki ve teknik Anadolu liselerine yerleşen öğrencilerin % 43’ü birinci tercihlerindeki bir mesleki ve teknik Anadolu lisesine yerleşmiştir. İlk kez 2019 yılında %1’lik dilimden öğrenci alan ASELSAN Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi ve yüksek başarı gösteren İTÜ Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesine bu yıl Teknopark İstanbul Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi de katılmıştır.
Ülkemizin eğitimde 2023 hedefleri doğrultusunda mesleki ve teknik eğitimi güçlendirmeye yönelik çalışmalar kamu ve özel kurum ve kuruluşlarla iş birliği içinde gerçekleştirilmeye devam edecektir.
(*) MEB 2021 BÜTÇE RAPORU
