Dikkat, konsantrasyon, hareketlilik ve dürtü kontrolü alanlarındaki sorunlarla karakterize olan ”Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)”, çocukluk çağının en sık görülen psikiyatrik bozukluklarındandır. DEHB, hem doktorlar hem de toplum tarafından giderek daha da tanınmaya başlayan bir konu haline gelmiştir. Hiperaktivite genel olarak alışılmadık veya anormal derecede aktif olma durumudur. Beyni ve davranışları etkiler. DEHB, çoğunlukla aileler tarafından erken yaşlarda fark edilebilir.
Hatta çocuk okula başladığı zaman oldukça belirgin bir şekilde kendini gösterir. Aslında çocuk bu durumu istese bile saklayamaz. Hal ve hareketleriyle mutlaka yolunda gitmeyen bir şey olduğunun sinyalini verir. Tedavi edildiği takdirde gözle görülür bir değişim meydana gelir. Fakat tedavi edilmediği zaman birden fazla olumsuz sonuçlar doğurabilir. Tanı konulması için anamneze (doktorun hastaya teşhis koyma amaçlı olarak sorduğu sorular sonucu elde ettiği öykü) dayandırılması ve DSM-IV kriterleri göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
DEHB için DSM-IV KRİTERLERİ
1) Dikkat Eksikliği Belirtileri:
- Yönergeleri başından sonuna kadar takip edemezler.
- Dikkatlerini yaptığı işe ya da oyuna vermekte zorlanırlar.
- Evde ya da okulda yapacağı işler ve aktiviteler için gereken malzemeleri kaybederler.
- Siz konuşurken dinlemez gibi görünürler.
- Detayları gözden kaçırırlar.
- Düzensiz görünürler.
- Uzun süre zihinsel çaba gerektiren işleri yapmakta zorlanırlar ve bunlardan kaçınırlar.
- Unutkandırlar.
- İlgileri çok kolay başka yönlere kayar.
2)Hiperaktivite Belirtileri:
- Yerinde duramazlar.
- Oturması gerektiği yerde oturamazlar.
- Sessiz sakin oyun oynamakta güçlük çekerler.
- Yerli yersiz koşup tırmanırlar.
- Çok konuşurlar.
- Çoğu zaman sorulan soru tamamlanmadan cevabını verirler.
- Her zaman bir şeylerle uğraşırlar.
- Sırasını beklemekte zorlanırlar.
- Olaylara ya da konuşmalara müdahale edip yarıda keserler.
AYIRICI TANILAR
1)PSİKİYATRİK OLMAYAN HASTALIKLAR:
- Görme ve işitme bozuklukları
- Nöbetler (Özellikle absans epilepsi, aileler ve öğretmenler tarafından yanlışlıkla DEHB zannedilebilir.)
- Kafa travması
- Akut ve kronik fiziksel hastalıklar
- Kötü beslenme
- Uyku bozukluklarına bağlı olarak yetersiz uyku (Çocuk gün içinde uyuklayacağı ve dikkatini toplamakta güçlükleri olacağı için DEHB ile karıştırılabilir.)
- Fenobarbital, karbamazepin, antiastmatik ilaçlar gibi bir çok ilaç çocuğun dikkat ile ilişkili bilişsel işlevlerini olumsuz etkileyip karşımıza DEHB kliniği ile çıkabilir.
2)PSİKİYATRİK HASTALIKLAR:
- Depresyon
- Anksiyete bozuklukları (Tedirginlik, yerinde duramama gibi belirtiler DEHB ile karıştırılabilir.)
- Öğrenme güçlükleri
- Bipolar affektif bozukluk
NOT: Bunların dışında; genetik ve nörogelişimsel etkenlerde etkili olabiliyor.
TEDAVİ
DEHB tanısı alan kişilerin tedavisi; kişinin yaşı, cinsiyeti, hastalıkları doğrultusunda belirlenir. İlaçlı ve ilaçsız tedavi olmak üzere iki tedavi yöntemi vardır. Ama genellikle hem ilaç hem de terapi olarak tedaviye başlanması umulandan daha çabuk iyileşme sağlar. İlaçların düzenli olarak kullanılması ve düzenli olarak terapiye devam etmek tedavinin daha başarılı olması için önemli bir etkendir.
Sunmuş olduğum belirtiler dahilinde eğer siz de kendinizde ya da çocuğunuzda bir takım belirtiler olduğunu düşünüyorsanız en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurmanızı öneririm.
Sağlıcakla kalın…
Stajyer Psikolog Buse AYDIN
