İnsanlar yaşamları boyunca birçok evreden geçmektedir. Ergenlik dönemi de bireyin hayatını şekillendiren en önemli evrelerden biridir.
Ergenlik dönemi kavramından ilk kez bahseden Stanley Hall, ergenliği “fırtına ve stres dönemi” olarak tanımlar ve bu dönemde bireyin hormonal ve fiziksel olarak birçok değişiklikten geçtiğini vurgular. Psikanalitik kuramın kurucusu Sigmund Freud, ergenliği çalkantılı bir dönem olarak ele almıştır.
Gelişim sürecinin, sekiz farklı dönemde yaşanılan bunalımların çözülmesiyle ilerlediğini savunan Erik Erikson ise ergenliği “kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası” dönemi olarak ele alır. Ona göre sağlıklı gelişim sürecindeki bireyler, bu dönemde kimlik arayışına girer. Bu evredeki bir birey, “Ben kimim?” sorusuna bir yanıt arar. Arayış içerisinde olduğu için bu süreçte kendisine ve hayata dair ilgisiz gibi gözükmesi olağandır çünkü bu durum kimlik karmaşasının belirtisidir. Sağlıklı bir kimlik oluşturmaya çalışarak kimlik karmaşasından kurtulmak için çabalar.
Ergenlik dönemi, çocukluk evresinin son bulmasıyla başlayan ve yetişkinlik evresine varıncaya kadar geçen süreci kapsar. Bir geçiş dönemi olması sebebiyle bireyin birçok alanda değişimine yol açar. Ergenlik dönemini diğer dönemlerden farklı kılan durum, bireyin ebeveynlerine bağlılıktan kendi bağımsız kimliğine doğru bir geçiş yapmaya çalışmasıdır.
Ergenlik döneminde yaşanan sorunlar nelerdir?
- Ergenlik dönemi, içinde birçok risk potansiyeli barındıran tehlikeli bir dönemdir. Bu dönemde ergen, değişen fiziksel yapısına uyum sağlamaya çalışırken diğer yandan kimlik karmaşasıyla mücadele etmektedir. Dönemin karmaşıklığı sebebiyle fiziksel, sosyal ve ruhsal alanda birçok problemle karşılaşabilir. Somut düşünme evresinden soyut düşünme evresine geçiş yaşandığı için ergenin çevresindeki olaylara bakış açısı farklılaşmaktadır. Tek boyutlu değerlendirmeler yapmak yerine bu dönemde farklı bakış açılarından da yararlanmaya başlar.
- Ergen, bilişsel yapısında değişimler yaşadığı gibi fiziksel yapısında da değişiklikler yaşamaktadır. Ergenlik dönemi, bebeklik döneminden sonra fiziksel gelişimin en hızlı olduğu dönemdir. Değişip gelişen dış görünüşünden memnun değilse bu durum ruhsal yapısında bunalımlara sebep olabilir.
- Bireyler ve ebeveynleri arasındaki çatışmalar tüm dönemlerde görülse de ergenlik döneminde bu çatışmalar biraz daha yoğun şekilde gerçekleşmektedir. Ergen, ailesinden bağımsız bir birey olmaya çabalarken ailesinin onu olası tehlikelerden korumaya çalışan koruyucu tavrı zaman zaman ergeni bunaltabilir.
- Bu dönemde ergen için arkadaşları, ailesinden daha önemli hale gelmiştir. Ebeveynlerinin söylemleri onun için çoğunlukla eleştiri niteliğindedir. Ergen, zorlandığı zamanlarda kendisine ailesinden ziyade en çok arkadaşlarının yardımcı olacağını düşünmektedir. Bir arkadaş grubuna ait olabilmek onun için ne kadar önemliyse kendini ait hissettiği bir arkadaş grubunda yer almamak da ergen için zedeleyici olabilir.
Ergenlik dönemindeki bireye nasıl yaklaşılmalıdır?
- Ergenlik döneminde ebeveynlerin göstereceği destekleyici ve kabul edici tutum, ergenin bu dönemi sağlıklı şekilde geçirmesine yardımcı olacaktır. Ergen, ailesinin desteğinin her koşulda onunla olduğunu bilirse zorluk yaşadığı takdirde bunların üstesinden daha kolay gelecektir.
- Ergenle etkili iletişim kurmak, onu eleştirmeden dinlemek de bu dönemde dikkat edilmesi gereken durumlardan biri. Kimliğini oluşturmaya çalıştığı bu dönemde eleştirilmek, çevreden gelen tavsiyeleri dinlemek ergeni olumsuz etkileyecektir. Yargılayıcı olmak yerine onu ilgiyle dinlemek, ne istediğine odaklanmak etkili iletişim kurmada yardımcı olacaktır.
- Etkin dinlemeyi onu anladığınızı hissettirerek devam ettirmelisiniz. Ergenlik dönemindeki bireylerin birçoğu, aileleriyle yaşadıkları çatışmaların sebebini “Annem/babam beni anlamıyor!” olarak açıklayıp aileleri tarafından anlaşılmadıklarını düşünmektedir. Bunun yaşanmaması adına onun ayrı bir birey oluşuna saygı duyarak onu anladığımızı hissettirmeliyiz.
- Sizin onaylamadığınız, tehlike potansiyeli olan bir arkadaş çevresine sahip olabilir. Fakat bu dönemin en önemli ihtiyacı bir arkadaş grubuna dahil olmak olduğu için arkadaş seçimine dair olumsuz ebeveyn yorumları, ergenin ailesinden uzaklaşıp arkadaşlarına daha çok yönelmesine sebep olacaktır. Ergenle kurulan sağlıklı iletişimi bozmamak adına onun yaşantısına eleştiride bulunmak yerine, kendisi ve arkadaşlarıyla ilgili sizinle paylaşımda bulunabilmesini mümkün kılarak onu olası tehlikelerden koruyabilirsiniz.
