Her çocuğun zaman içinde korku, öfke, kaygı, üzüntü gibi onları zorlayan duyguları deneyimlemesi normaldir. Burada önemli olan çocukların bu duyguları sağlıklı bir biçimde yaşayabilmeleridir. Peki bu duyguları nasıl sağlıklı bir biçimde yaşayabilirler? Bu sorunun cevabını aşamalar halinde açıklayarak ele almak isterim.
İlk olarak duygunun tanımıyla başlayalım. Bireyin ruh halinde meydana gelen içsel ve çevresel kaynaklı bir değişime duygu denir. Duygular bireyseldir ve o durumu yaşayan kişiye aittir. Yani her çocuk aynı olaya aynı tepkiyi vermeyebilir. Duygu seçilemez davranış seçilebilir ki önemli olan ve çocuğa yardımcı olabileceğimiz kısım burasıdır. Burada karşımıza duygu düzenleme terimi çıkıyor.
Duygu düzenleme, duygusal bir uyarıcı ile karşı karşıya kalan kişinin, içinde bulunduğu ortam ile uyumlu bir şekilde kendi duygusal durumunu düzenleyebilme becerisidir. Kısacası duygusal tepkilerimizin gücünü azaltma, artırma veya sürdürme anlamına gelir. Ayrıca duygu düzenleme sadece olumsuz duyguların değil, olumlu duyguların da düzenlenmesini de içerir. Yani buradaki amaç duyguları düzenlemek korku, kaygı gibi zorlayıcı duyguları “yok etmek” demek değil; bu duyguları yaşamanın normal olduklarını kabullenip sağlıklı bir biçimde deneyimlemeye izin verebilmektir.
Örneğin, annesi evde işi olduğu için Ali’yi parka götürememiştir. Ali de bu duruma çok üzülmüş ve ağlayarak tepki vermiştir. Bu durumda anne, “Sana işim var dedim neden anlamıyorsun, bebek gibi ağlayıp durma.” gibi bir tutum sergilerse çocuk olumsuz etkilenir ve çocuğun kafasını karıştırabilir. Annenin “Parka gidemediğin için üzülmüş gözüküyorsun.” şeklinde kabullenici bir yaklaşım sergilemesi çocukta daha olumlu bir etki oluşturacaktır. Çünkü çocuklar duygularını yorumlama ve davranışa dönüştürmede yetişkinlerin tutumlarına göre anlam yüklerler.
Önemli olan bir diğer nokta da yetişkinin davranış ve tutumlarının da tutarlı olmasıdır. Çocuk ebeveynini üzgün/ öfkeli/ kaygılı gördüğünde, ebeveynin “Her şey yolunda, ben iyiyim.” demesi de çocuğun kafasını karıştırabilecek bir durumdur. Burada çocuğun ihtiyacı olan şey olumlu veya olumsuz her durumun yaşına uygun bir biçimde anlatılarak, zorlandıkları duygulu anlarında yanlarında güvenebileceği yetişkinlerin olduğunu bilmektir.
Çocukların duygu düzenleme becerilerinin gelişmesinde ebeveynler ve öğretmenler neler yapmalıdır? (1)
1.Çocuğa karşı tutarlı ve kararlı davranışlar sergilenmelidir.
2.Çocuğun hissettiği duygulara karşı duyarlı olunmalı ve duygu üzerinde konuşulmalıdır. Örneğin; “korkmuş görünüyorsun, bu konuda konuşmak ister misin?” gibi.
3. Çocuklar ihtiyacı olduğunda dinlenmelidir. Dinlerken çocuğun duygularının farkında olunmalı ve duygularının anlaşıldığı sözel olarak ifade edilmelidir.
4. Oyun, çocuk için duyguların en güzel ifade edildiği ortamdır. Oyun oynamak, çocukla özel vakit geçirmek, paylaşma duygu düzenleme becerisinin olumlu yönde gelişmesine büyük katkı sağlayacaktır.
5. Çocuğun mizaç özellikleri, karakteri, tutum ve davranışları, ilgileri, yetenekleri kısacası çocuğu tanımak çok önemlidir. Ebeveynlerin ve öğretmenlerin, çocuğa uygun yöntemleri seçmesine neden olacağı gibi çocuğun kendini değerli hissetmesine neden olmaktadır.
Eğer çocuğunuza duygu düzenleme becerisi kazandırmakta zorluk yaşıyorsanız uzmandan yardım alabilirsiniz.
