Bugün imkân olsa da çocukluk yıllarıma dönebilsem ve yeniden lise ve üniversite seçebilseydim. Okuduğum meslek lisesinden ve elektronik öğretmeni olmamdan asla pişman değilim. Ama yine de yaşı elliyi geçmiş bir yetişkin, eğitimde otuz yıla yakın çalışma hayatında bir eğitim yöneticisi olarak edindiğim bilgi ve tecrübelerden kendimi kendim değerlendirdiğimde benim daha farklı bir eğitim almam gerektiği kanaatindeyim. Seksenli yıllarda yaşadığım yerde şimdiki gibi rehber öğretmenler, eğitim koçları veya özel öğretim kurumları yaygın değildi. Ailede ve çevremde bu konuda rol model bir kişi de yoktu. Hukuk, siyasal veya uluslararası ilişkiler okumalıymışım diyorum. Bu sonuç sadece benim düşüncem değil geçenlerde https://fatihrehberlik.com/testler/meslektesti.aspx adresinden online uygulamış olduğum mesleki yaklaşım envanterinin benim için önerisi aynı zamanda. Doksan soruya da hoşlanırım, farketmez veya hoşlanmam seçeneklerinden birini işaretleme sonucunda çıkan sonuç bu.
Buna göre ben, kariyer kişilik tipleri eğiliminde; gerçekçi, girişimci, sosyal ve araştırıcı biriyim. Belirgin özelliklerim; sabırlı ve hoşgörülü, pratik, maddeci, erkeksi, antisosyal, uyumlu, içten, doğal, sabırlı, iç görüleri ve başarma güdüleri fazla, dışa dönük, enerjik, kendine güvenli, atılgan, fevri, ikna yeteneği yüksek, sabırsız, meraklı, maceracı, iyimser, sosyal, konuşkan, yardımsever, sorumluluk sahibi, sosyal işbirliğine yatkın, empatik, arkadaş canlısı, içten, sabırlı, nazik, anlayışlı, entelektüel, analitik düşünce yapısına sahip, rasyonel, eleştirel, titiz, sabırlı, yöntemci, bağımsız, popüler olmaktan hoşlanmayan biriyim.
Baskın Talepler: Kas etkinliği, motor koordinasyonu gerektiren işler, açık havadaki işler, mekanik, sistematik çalışmalar, nesneler, eşyalar, makineler ve hayvanlarla ilgili etkinlikler, başkalarını ikna etmeye yönelik faaliyetler, sosyal eğlendirici etkinlikler, organize edilmiş çalışmalar, insanlarla birlikteliği saptayan aktiviteler, başkalarını eğiterek geliştirmek, yardım etmek, başkalarını ikna etme, yönlendirme, entelektüel, analitik düşünce yapısına sahip, rasyonel, eleştirel, titiz, sabırlı, yöntemci, bağımsız, popüler olmaktan hoşlanmayan, analitik gözlem yapma, sistematik deneysel çalışma, fiziksel, biyolojik ve kültürel olguları araştırma.
Tipik Meslekler: Otomobil tamircisi, araç teknisyeni, elektrikçi, mühendis, ziraat ile ilgili meslekler, beden eğitimi öğretmeni, satıcı, pazarlamacı, komisyoncu, menajer, politikacı, avukat hizmet uzmanı, rehabilitasyon danışmanı, psikolog, psikolojik danışman, halkla ilişkiler uzmanı, üniversite öğretim üyesi, öğretmen, biyolog, genetikçi, matematikçi, kimyager, fizikçi, astronot, antropolog, tıp teknisyeni önerilen mesleklerdir.
Bir lise tercihi yaptığınızda burada alacağınız eğitimle gidebileceğiniz üniversiteyi, seçebileceğiniz mesleği de bir anlamda belirlemiş olursunuz. Mesela bir meslek lisesinde okuyorsanız okulda bulunan birkaç meslek dalından birini seçerek o alanda alacağınız derslerle bilgiler edinir ve yapacağınız uygulamalarla da becerileriler kazanırsınız. Okulu bitirdiğinizde elinizde bir diploma ve teknisyenlik gibi mesleki bir unvanınız olur. Artık iş hayatına bu doğrultuda atılırsınız ve çalışmaya başlarsınız.
Diyelim ki sosyal bilimler lisesinde okuyorsanız diğer derslere ilave olarak “ Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi, Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi, felsefe, Sosyal Bilim Çalışmaları, Osmanlı Türkçesi, Psikoloji, Sosyoloji, Sanat Tarihi, Mantık, Beden Eğitimi Spor, Görsel Sanatlar, Müzik, ikinci yabancı dil. Seçmeli Derslerde ise; İslam Kültür ve Medeniyeti, İslam Bilim Tarihi, Bilgi Kuramı, Demokrasi ve İnsan Hakları, İşletme, Ekonomi, Girişimcilik, Yönetim Bilimi, Uluslararası İlişkiler” derslerini alarak eğitiminizi ağırlıkla sosyal konularda tamamlamış olursunuz. Demek ki lisede alacağımız eğitim bir anlamda üniversitedeki alanınızı, mesleğinizi, geleceğinizi ve yaşam tercihinizi etkileyen önemli bir konudur.
Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre meslek, “belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş” olarak tanımlanmaktadır.
Mesleki ilgi konusunda yapılan çalışmalardan en bilineni Dr. John Holland (1959; 1966) tarafından geliştirilen Mesleki Tercih Teorisidir. Holland, ortaya koyduğu insanların kişilik tiplerinin birbirinden farklı olduğunu belirtmiş ve kişilerin sahip olduğu kişilik tipleriyle uyumlu mesleki çevrelerde başarılı ve mutlu olacağını belirtmiştir. Modelin temel özelliği, kişiler kendilerini ilgileri, değerleri, meslek seçimleri ve deneyimleri ile ifade ederler. Holland tarafından geliştirilmiş olan RIASEC modeli, kariyer planlamada dünyada en çok kullanılan model olma özelliğine sahiptir. 25’i aşkın ülkede 30 milyon kişiye uygulanmıştır.
Bu model dünyada kariyer seçimi ile bireylerin kişilik özelliklerini ilişkilendirmekte ve buna bağlı olarak altı kariyer eğilimi (RIASEC modeli) tanımlamaktadır. Bunlar; R-Realistic-Gerçekçi, I-Investigative- Araştırmacı, A-Artistic- Artistik, S-Social- Sosyal, E-Enterprising- Girişimci, C-Conventional- Geleneksel (Düzenli)
Mesleklerin de farklı özellikleri vardır. Hiç bir iş ortamı ya da kişi RIASEC modelindeki tek bir tipte-kodda tanımlanmaz. Her ortam ve kişide tüm eğilimlerin özellikleri bulunmaktadır ancak baskın olarak kullanılan kodlar o ortamın ya da kişinin özelliğini etkiler. Bu yüzden kişilerin kariyer eğilimleri ve iş ortamları genellikle üçlü kodlarla tanımlanır. Kişinin kariyer eğilimleri ile iş ortamının ve mesleğin kodlarının uyumlu olması kişinin iş tatminini ve başarısını artırır.
Mesleki Yaklaşım Envanteri, Dr. John L. Holland’ın Mesleki Gelişim Teorisine dayalı olarak geliştirilmiştir. ABD Perdeu Üniversitesinde geliştirilen ölçek; 2002 yılında Prof. Dr. Binnur Yeşilyaprak tarafından uyarlanmış ve pilot uygulamaları yapılmıştır. Mesleki Yaklaşım Envanteri, optik okuma yöntemi ile uygulanan bir envanterdir. 78 ifade bulunmaktadır. Öğrenci ifadelerin uygunluğuna göre Evet/Hayır cevabına dayalı gerekli kodlamayı yapabilmektedir. Öğrenci yanıtları elektronik okuma sistemi ile yazılıma aktarılmakta ve öğrenci sonucu raporlanmaktadır.
Mesleki Yaklaşım Envanteri, 2018 Şubat ayında İstanbul’un 39 ilçesinde bulunan liselere, İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri tarafından, meslek Liselerinde okuyan 9. sınıf ve 12 sınıf öğrencilerini ve Anadolu Liseleri ve Anadolu İmam-Hatip okuyan 10. sınıf ve 12 sınıf öğrencilerine Rehber öğretmenlerince uygulanmıştır. Envanterin basım, dağıtım ve optik okuma gibi işlemlerde Nişantaşı Üniversitesi’nden lojistik destek alınmıştır. Çıkan sonuçlara göre; 150.411 toplam öğrencinin, 4504 öğrenci R-Realistic-Gerçekçi, 33.988 öğrenci I-Investigative- Araştırmacı, 5796 öğrenci A-Artistic- Artistik, 61.010 öğrenci S-Social- Sosyal, 40.380 öğrenci E-Enterprising- 4733 öğrenci Girişimci, C-Conventional- Geleneksel (Düzenli) kariyer eğilimi tespit edilmiştir.
Bu sonuçlara göre İstanbul’daki lise öğrencileri, kendilerini değerlendirerek, rehber öğretmenleriyle görüşerek, çevre eğitim imkânlarını araştırarak ve aileleriyle de görüşerek bilinçli meslek ve okul tercihinde bulunabilecek gelecekte de başarılı ve mutlu bireyler olabileceklerdir. Bu hafta dağıtımı yapılan envanterin bu yıl tercih yapacak öğrencilere yol gösterici olacaktır. Bu gibi çalışmaların sistemli hale getirilmesinde fayda bulunmaktadır. Bu başarılı çalışmaya emek veren başta İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü Mesleki ve Teknik Eğitim Bölümü Müdürü Sn. Serkan GÜR ve ekibine ayrıca işbirliği, altyapı ve lojistik destek veren Nişantaşı Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı Sn. Levent UYSAL ve ekibine çok teşekkür ederiz.
