Halkın iktidarı anlamına gelen, Yunanca ”demos” ve ”kratos” sözcüklerinin birleşmesiyle oluşan, en belirgin özelliği bireylerin kendilerini ilgilendiren konularla ilgili kararlara katılımı olarak ifade edilen kavrama ”demokrasi” denmektedir.
Günümüzde bireylere ve kurumlara serbestlik getirerek farklı değerleri, gelenekleri ve görüşleri koruyacak en güvenilir yol demokrasidir. Demokrasi var olduğu ortamlarda ancak yaşanarak öğrenilebilir. Dolayısıyla bireylere tutum ve davranışların kazandırıldığı okullarda demokrasinin var olması, onun yaşam biçimi haline getirilmesinde önem taşıyacaktır.
John Dewey, çağdaş okulun açık sistem özelliği taşıyarak toplumu etkilediği ve toplumdan etkilendiğini ifade eder. Demokratik toplumların demokratik okullarında öğrenci merkezli bir eğitim anlayışı hâkimdir. Böyle bir okulda yetişerek demokratik kültürle donanan bireyin temel özelliklerinden bazıları şöyledir:
- Başkalarının fikirlerine saygı gösterir.
- Grup halinde çalışmada ehliyetlidir.
- Hoşgörülüdür.
- Geçimlidir.
- Görevinin bilincindedir.
- Sorumluluklarını yerine getirir.
- Önerilerde bulunmada inisiyatifini gösterir.
- Çoğunluğun kararlarına uyar.
Öğrenciler açısından katılımın hem ihtiyaç hem de hak olduğu göz ardı edilmemelidir. Okullarda öğrencilerin yönetimsel konularla ilgili katılımlarını sağlayabilmek için üç adım dikkate alınmalıdır:
- Bilgilendirme yaparak görüş geliştirmelerinde kolaylık sağlama
- Görüşlerini rahatça ifade edebilecekleri alanlar sağlama
- Geri bildirim almalarını sağlama.
Demokratik bir okul yönetiminin öğrenciye ve kuruma önemli faydaları bulunur. Öğrencilerin zaman zaman okul kurallarına uymaması onların karar alma süreçlerine katılmalarına kuşkuyla bakılmasına sebep olmuştur. Öğrenciler, kendilerine güven duyulduğunu hissettiğinde kuralların yarattığı korku yerini sorumluluğa bırakacaktır. Bu da onların kurallara daha çok uymalarını ve okulda disiplinin gelişmesini sağlar. Okullarda öğrencilere yetenek ve özelliklerine göre, ders ve öğrenme yöntemleriyle ilgili tercih hakkı tanınması onların öğrenmelerini kolaylaştırır.
Okuldaki demokratik katılım süreçlerinde öğrenciler kendileri gibi düşünmeyen, değişik bakış açılarına sahip kişilerle bir arada ortak çalışmalar yaparlar. Böylece insanlar arası farklılıkların zenginlik ve çeşitlilik olarak saygı çerçevesinde kabul görebileceğini öğrenirler.
1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununda yer alan Türk milli eğitiminin genel amaçları da bu doğrultudadır. Bireylerin saygılı, hür ve bilimsel düşünen, yaratıcı, verimli, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda hayata hazırlanan bireyler olmaları hedeflenmiştir. Ülkemizde 1924’ten bu yana dersler, projeler (Demokrasi ve Okul Meclisleri) aracılığıyla öğrencilere demokrasi, vatandaşlık, insan hakları gibi kavramlarla ilgili bilgi, beceri ve tutumların kazandırılmasına çalışılmıştır.
Demokrasinin kalıcılığı, gelecek nesillere aktarılması öğrencilere yaşatılarak öğretilmesiyle mümkün olur. Öğrenciler, okulla ilgili önemli konularda karar alınırken katılmalıdırlar. Gerçek katılımcılığın sorumluluğunu da ancak böyle öğrenirler.
Kaynaklar
- Bursalıoğlu, Z. (2000). Eğitimde Yönetimi Anlamak Sistemi Çözümlemek. Ankara: Pegem A Yayınları.
- Gümüşeli, A. İ. (2007). Demokratik Okul Yönetimi Modeli. http://www.byclb.com/kobi/egitim_kurumlari/Default.aspx?amID=26&KonuID=119
- Kılıç, A. Z. (2015). Katılımcı Okul Uygulamaları: Eğitimciler İçin El Kitabı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Okutan, M. (2010). ‘’Türk Eğitim Sisteminde Demokrasi Eğitimi’’. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 938-946.
- Yeşil, R. (2004). ‘’İnsan Hakları Ve Demokrasi Eğitiminde Yöntem’’. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 35-41.
