Mesleki ve teknik eğitim (MTE), ekonomik büyüme, toplumsal refah ve sürdürülebilir kalkınmanın temel yapı taşlarından biridir. Gelişmiş ülkeler incelendiğinde, sanayi ve teknolojiye yön veren ülkelerin güçlü bir mesleki eğitim sistemine sahip oldukları görülmektedir (OECD, 2023). Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için MTE’nin güçlendirilmesi, hem işsizlik sorununu azaltmak hem de küresel rekabet gücünü artırmak açısından kritik bir öneme sahiptir.
Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitim Sisteminin Durumu
Türkiye’de mesleki eğitim oranı Avrupa ülkelerine kıyasla düşük kalmaktadır. OECD verilerine göre, Almanya’da ortaöğretim düzeyinde öğrencilerin yaklaşık %52’si mesleki eğitimi tercih ederken, Türkiye’de bu oran %35 civarındadır (OECD, 2022). Ayrıca, iş gücü piyasasıyla entegrasyon zayıf olduğu için mezunların istihdam oranı gelişmiş ülkelerin gerisinde kalmaktadır.
Gelişmiş Ülkelerden bir kaç örnek:
- Almanya: Çift yönlü (dual) sistem sayesinde öğrenciler hem okulda hem de işletmelerde pratik eğitim almaktadır. Bu model, işsizlik oranlarını ciddi biçimde azaltmıştır.
- Güney Kore: Mesleki eğitim programlarını yüksek teknoloji sektörleriyle entegre ederek ihracat kapasitesini artırmıştır.
- Finlandiya: Öğrenci merkezli esnek mesleki eğitim yapısıyla bireylerin kariyer uyumunu kolaylaştırmıştır.
Bu örnekler, Türkiye şartlarına uygun modeller haline getirilerek uygulama imkanları araştırabilir.
Ülkemiz için Politika Önerileri
- Eğitim-istihdam uyumunu güçlendirmek için sektörle ortak programlar geliştirilmesi.
- Mesleki eğitimin cazibesini artırmak için burs, kariyer garantisi ve teknolojik donanım desteği sağlanması.
- Dijital beceriler ve 21. yüzyıl yetkinliklerinin müfredata entegre edilmesi.
Sektörel Odaklı Yaklaşımlar
Otomotiv Sektörü
Türkiye, Avrupa’nın en büyük otomotiv üreticilerinden biridir. Ancak sektörün elektrikli ve otonom araç teknolojilerine uyum sağlayabilmesi için MTE programlarının güçlendirilmesi gereklidir. Özellikle batarya teknolojisi, yazılım ve elektronik sistemler üzerine mesleki eğitim modülleri geliştirilmelidir.
Bilişim ve Yazılım Teknolojileri
Bilişim sektörü, dijital dönüşümün merkezindedir. Türkiye’de yazılım geliştirici ve siber güvenlik uzmanı ihtiyacı hızla artmaktadır. Mesleki teknik liselerde yapay zekâ, veri bilimi ve siber güvenlik alanlarında uygulamalı derslerin yaygınlaştırılması büyük önem taşımaktadır.
Sağlık Teknolojileri
Tıbbi cihaz üretimi, biyoteknoloji ve e-sağlık uygulamaları hızla gelişmektedir. Türkiye’nin sağlık teknolojileri alanında rekabetçi olabilmesi için biyomedikal cihaz bakımı, laboratuvar teknolojisi ve dijital sağlık yazılımları alanında mesleki programlar açılmalıdır.
Savunma Sanayii
Türkiye, son yıllarda savunma sanayinde önemli bir atılım yapmıştır. İnsansız hava araçları (İHA), denizaltı teknolojileri ve elektronik harp sistemleri gibi alanlarda uzman iş gücü ihtiyacı giderek artmaktadır. Bu nedenle, savunma elektroniği, mekatronik sistemler ve yapay zekâ destekli mühendislik uygulamaları için MTE müfredatları geliştirilmelidir.
Enerji Sektörü
Yenilenebilir enerji, Türkiye’nin enerji politikalarında öncelikli alanlardan biridir. Güneş ve rüzgar enerjisi teknolojileri, enerji verimliliği ve akıllı şebeke sistemleri üzerine mesleki programlar açılmalıdır. Bu sayede hem enerji bağımlılığı azaltılabilir hem de gençlere yeni iş olanakları sağlanabilir.
Tarım Teknolojileri
Tarım, Türkiye’nin stratejik sektörlerinden biridir. Akıllı tarım uygulamaları, sensör teknolojileri, dron kullanımı ve biyoteknolojik ürün geliştirme gibi alanlarda mesleki eğitim programları oluşturulmalıdır. Böylece hem verimlilik artacak hem de kırsal kalkınma desteklenecektir.
Sonuç
Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma ve küresel rekabet hedeflerine ulaşabilmesi için mesleki ve teknik eğitimin yeniden yapılandırılması elzemdir. Gelişmiş ülkelerin deneyimleri ışığında, sektörel odaklı programların uygulanması, iş gücü niteliğini artıracak ve Türkiye’yi geleceğin üretim ve teknoloji merkezlerinden biri haline getirecektir. Unutmayalım ki bir ülkenin gelişiminin başlangıç noktası mesleki teknik eğitimdir.
Mustafa ASLAN
Kaynakça
- OECD (2022). Education at a Glance 2022. OECD Publishing.
- OECD (2023). Skills Outlook 2023. OECD Publishing.
- European Commission (2020). VET in Europe: Country Report Germany.
- Korean Educational Development Institute (2021). Vocational Education and Training in Korea.
- Finnish National Agency for Education (2020). Vocational Education and Training in Finland.
- TÜSİAD (2022). Türkiye’de Mesleki Eğitim ve İşgücü Piyasası Raporu.
- MEB (2021). Mesleki ve Teknik Eğitim İstatistikleri.
