Eğitim yönetimi, eğitim yöneticiliği gelişmiş ülkelerde 50 yıldan fazla bir zamandır uzmanlık alanı olarak kabul edilmektedir. Ülkemizde eğitim yöneticiliği ve denetçisi yetiştirme çabaları cumhuriyet dönemine kadar dayanmaktadır. Cumhuriyetin kuruluşundan sonra açılan Gazi Eğitim Enstitüsünde açılan Pedagoji Bölümünde eğitim yöneticisi ve müfettiş yetiştirme, yönetici atanmasına ilişkin yönetmeliğin hazırlanması ancak 1990’lı yıllarda gerçekleşmiştir. Görüldüğü üzere eğitim yönetimi hak ettiği önemi pek bulamamış hem yetiştirme hem de atama ile ilgili problemler yıllar yılı süregelmektedir.
Ben de 30 yılı aşkın süredir eğitim kurumlarının içerisinde (en uzun okul müdürü olmak üzere) her görevi ifa etme şansı bulmuş bir teknik öğretmen ve elbette bir eğitim yöneticisiyim. Eğitim yönetiminin genel kabul gören tanımını hatırlatarak 30 yıllık süreçteki gözlemlerimi, tespitlerimi ve önerilerimi paylaşmaya çalışacağım.
Eğitim Yönetimi: Eğitime dair tüm unsurların; fiziki koşulların, donanımların, materyallerin, insan kaynağının, bütçenin ve bizzat eğitimin tüm yönlerini mevzuat çerçevesinde yönetmek ve koordine etmektir.
Eğitim Yönetimi ile ilgili makamları hatırlatmakta fayda var:
- Alan Şefi/Zümre Başkanı
- Müdür Yardımcısı
- Müdür
- Şube Müdürü/Müdür Yardımcısı
- İl/ilçe Milli Eğitim Müdürü
- Bakanlık Merkez teşkilatı Yönetim Görevleri (Daire Başkanı, Genel Müdür vb.)
Konu nedir? Bu makamlara insan kaynağı yetiştirme ve adil olarak liyakatle görevlendirme yapmak. Yapılıyor mu?
Elbette bir takım mevzuatlara göre işlemler yapılıyor ama çok aksaklık olduğu aşikar. Önemsenmeyen yeterli ilgiyi bulamayan bir eğitim yöneticisinin yetkinlikleri, özellikleri ne olmalıdır? İki uzmandan alıntı yaparak öngördüğümüz yetkinleri hatırlayalım:
Elaine K. McEwan, etkili okul yöneticilerinin 10 özelliğini;” iletişim uzmanı, eğitimci, vizyon sahibi, kolaylaştırıcı, değişim uzmanı, kültür mimarı, harekete geçirici, üretici, karakter mimarı ve katkıda bulunan “olarak belirtmektedir.
Gordon ve Harper (1996)’a göre” liderlik, amaç, kültür, strateji, temel kimlikler ve kritik süreçler gibi örgütü var eden ussal ve iyi düşünülmüş eylemleri yönetmek, geleceği yaratmak ve ekip kurmaktır.”
Yukarıda ki bilgilere göre birçok yönetici ve lider özellikleri taşımasını öngördüğümüz eğitim yöneticilerimiz için sağlıklı ve istikrarlı bir yetiştirme ve atama mevzuatımız ve uygulamamız var mı?
Bu beklenilen yetkinlikleri nasıl ölçüyor, tespit ediyoruz. Günümüz mevzuatına göre eğitim yöneticileri görev yapan öğretmenler arasında sürekli değişen mevzuata göre atanıyor.
Üniversitelerimizde yönetim ile ilgili bazı yüksek Lisans programları var. Bazı yöneticiler atanmadan önce veya atandıktan sonra bu programlara kendi istekleri ile devam ederek icra ettikleri görev ile ilgili kendilerini yetiştirmeye çalışıyorlar. Yöneticilerimiz belirlenirken kendilerinde olması gereken özellikler nasıl ölçülüyor?
Eğitim yönetimi yeterli önemi bir türlü göremeyen bir görevdir. Çok şey beklediğimiz okullarımızı emanet ettiğimiz ve üst görevlere hazırladığımız yöneticilerimiz için 21.YY şartlarına uygun bir eğitim planlamalı ve sağlıklı adil liyakate dayalı bir atama mevzuatı geliştirmek olmazsa olmazdır. Otobüs son model, son teknoloji olabilir eğer sürücü yetersiz ise otobüsün bir önemi kalmaz.
Bu çerçevede önerilerimi aşağıdaki şekilde sıralamak isterim:
- Alan şefliği ve zümre başkanlığı yönetici kadrosunda olmalıdır.
- En az 5 yıl öğretmenlik görevini başarı ile yapmış olanlar arasından müdür yardımcısı ve alan şefi/zümre başkanı görevlendirilmelidir.
- Okul Müdürleri en az 10 yıl öğretmenlik en az 4 yıl müdür yardımcılığı yapmış ve eğitim yönetimi, işletme, iktisat gibi belirlenen alanlarda en az yüksek lisans yapmış olanlar arasından atanmalıdır.
- Şube müdürleri en az 10 yıl okul müdür yardımcıları veya en az 4 yıl görev yapmış okul müdürleri arasından atanmalıdır.
- Yukarıdaki kriterlere uygun şekilde Bakanlıktaki tüm yönetim kademelerine atama uygulama şeması oluşturulmalıdır.
- Yönetim görevi için ön eleme ilk olarak kesinlikle yazılı sınavla olmalıdır. Daha sonra mevzuata uygun adil, objektif bir sözlü sınavda yapılabilir.
- Müdür yardımcıları için derse girme şartı 4 saat ile sınırlandırılmalıdır. Okul Müdürleri için de 2 saat olabilir.
- Müdür yardımcıları ve okul müdürleri için 2 yıl adaylık süresi olmalı müfettişlerce yapılan denetimlerde başarısız olanlar görevlerine devam etmeleri önlenmelidir.
- Müdür yardımcılığı, kurum müdürlüğü görev değil unvan olmalı ve bu unvana göre özlük hakları cazip hale getirilmelidir.
- Her üç yılda bir yöneticiler en az bir ay hizmet içi eğitime alınmalı bu eğitimlerin sonunda yapılacak sınavla durumu takip edilmelidir.
- Okul müdür yardımcısı norm kadrosunun %50 si müdürün teklifi ile atanmalı, diğer %50 si ise mevzuata göre atanmalıdır.
- Müdür başyardımcılığı şart değil ama olursa yatılı, döner sermayeli okullarda olabilir. Fakat verimli olabilmesi için mutlaka müdürün teklifi ile atanmalıdır.
- Müdür ve müdür yardımcıları 5+5 olarak en fazla 2 dönem görev yapmalılar. Okula atanan müdür ve müdür yardımcıları mücbir sebepler hariç 2 yıldan önce görevlerinden ayrılamamalılar.
- Her yönetim görevi farklı özellikler ister. Toptan tüm kademeler aynı açıdan değerlendirmemelidir.
- Mevcut yöneticiler için bir plan dahilinde hizmet içi eğitimler hızlıca organize edilmelidir.
Sonuç olarak;
Yukarıdaki öneriler çoğaltılabilir, bazıları değiştirilebilir. Milli Eğitim Bakanlığımızın koordinesinde eğitime dair tüm paydaşların katılımı ile çalıştay olmalıdır. Bu çalıştayda çıkan rapora göre bir mevzuat çalışması yapılabilir. Benim kanaatime göre eğitimde yönetim kademelerinin özlük hakları, atama biçimi, özellikle okuldaki yönetim görevlerinin ikinci görev olarak verilmesi yönetimdeki kaliteyi ve verimliliği olumsuz etkilemektedir. Eğitim sektöründeki yönetici kalitesinin yukarıya çekilebilmesi için acil bir mevzuata ihtiyaç var. Unutmayalım eğitimin yönlendiricileri yöneticilerdir. Eğitim yönetim görünenden ve hissedilen den daha önemlidir.
“Kaptanı usta olmayan gemiye, her rüzgar kötüdür”. (George Herbert)
Ağustos,2020
KAYNAKÇA
McEwan, E. K. (2018). Etkili okul yöneticilerinin 10 özelliği. (Çev ed. Necati Cemaloğlu). Ankara
Akyüz, M.Y. (2002) ÇAĞDAŞ OKULDA ETKİLİ LİDERLİK. Ege Eğitim Dergisi
https://egitimyonetimi.org/egitim-yonetimi-nedir
