Mesleki eğitim sürecinde ve sonrası istihdama geçişte gençlerin hedeflerine ulaşabilmesi, mesleğinde kısa sürede işe girebilmesi ve sektörün ihtiyaç duyduğu nitelikli meslek insanlarına ulaşabilmesi için paydaşların biraraya gelmesi ve elele vermesi gerektiği herkesin kabul ettiği ilk şarttır. Eğitimde iyi ve güzel çalışmalar yapıldığında bunların iyi örnek olup çoğalması için yazılıp paylaşılması gerektiğini düşünerek bu yazıyı hazırladım.
İstanbul Sanayi Odası 27. Grup Basım Yayın Sanayi Meslek Komitesi, Basım Sanayi Eğitim Vakfı (BASEV) ve İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü işbirliğiyle 10 Aralık 2024 tarihinde bir gün boyunca Etiler Turizm Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi toplantı salonunda mesleki eğitim merkezleri ve meslek lisesi okul müdürleri, matbaa teknolojileri alanı meslek dersleri öğretmenleri sektör temsilcileriyle buluşarak sektörün ve alandaki mesleki eğitimin sorunları konuşuldu.
Açılış ve protokol konuşmalarında; bir yanda onbinlerce meslek lisesi mezunu genç, diğer yanda nitelikli meslek insanları arayan firmalar, mezunların çoğunluğunun mesleği dışında geçici işlerde çalışıyor olması, öte yanda üniversite sınavlarına giren üç milyonu geçen ve bitirdiğinde memur olmak için sınavlara hazırlananlar, bir başka köşede ne işte ve ne okulda olmayan üç milyondan fazla gencin oluşturduğu bir tablo şikayet ettiğimiz mevcut durumun kabataslak bir özeti…
Bu tablonun müsebbibi meslek liseleri ve mesleki eğitim değil. Meslek lisesi okul yönetici ve öğretmenleri verilen bütçe ve sağlanan imkânlarla, belirlenmiş müfredat ve programı uygulayarak kendilerine emanet edilen gençleri ellerinden gelen gayreti gösterip iyi bir insan, vatandaş ve meslek insanı olarak yetiştirmeye çalışmaktadırlar. Amacımız asla kurum ve kişileri suçlamak ve suçlu aramak değil olmamalı da. Ama ortada neredeyse hiçbir tarafın memnun olmadığı ve aslında birbiriyle tanışan konuşan ama ne hikmetse mezunların işverenlerle bir türlü işin ve üretimin etrafında buluşamadığı bir durum söz konusu. Taraflar birbirleriyle yıllardır bugün olduğu gibi görüşüyor ve karşılıklı beklenti ve taleplerini söylemesine rağmen istenilen sonuca ulaşılamıyor.
BASEV Vakfı Başkanı Murat DEMİR, Küçükçekmece Dr. Oktay Duran Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi yılsonu öğrenci mezuniyet törenindeki konuşmasında ikiyüz civarındaki genç mezunlara istemeleri halinde hepsini işe yerleştirebileceklerini bunun için okul müdürüne ismini yazdırmalarının yeterli olduğunu söylemesine rağmen iş talebinde bulunan öğrenci/mezun olmamıştır.
MEB Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından büyük bir çabayla hazırlanan 43 sayfalık “Mesleki ve Teknik Eğitim Politika Belgesi” 09 Ağustos 2024 tarihinde 2024/10 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ekinde yayınlanarak tüm kamu kurum ve kuruluşlarına mesleki eğitim alanında gerekenleri yapmaları yönünde emir vermektedir. Bu önemli belge hakkında detaylı bilgi için ilgili yazım internetten okunabilir.
“Bir başka önemli gelişme olarak Türkiye Yüzyılı Maarif Modeliyle 1. 5. 9. Sınıflardan itibaren kademeli uygulanmaya başlayan müfredat ve sistemle; köklerden geleceğe, milli manevi ahlaki değerlerimizin harmanlandığı, yetkin erdemli insanla eyleme üretime, okuryazarlıktan beceri setleriyle bir anlamda Ahilik Modeliyle yeni yerli-milli bir yaklaşımla ismen telaffuz edilmese de ideal bir mesleki eğitime yaklaşmaya başlayan bir eğitime doğru yolculuğun başladığı düşünülebilir.” Şeklinde fikirler paylaşılmıştır.
Ardından yapılan üç oturumda sektörde faaliyet gösteren yayınevi, kâğıt, kimya, mürekkep, makine ve tedarik firma temsilcileri sektördeki yaptıkları işleri, hizmetleri, yenilikleri ve son durumu anlatırken matbaa teknolojileri alanı atölye ve meslek dersleri öğretmenleri de meslek lisesi tarafında öğrenci-veli-okul-işletme ilişkileri konularında paylaşımda bulundular.
Matbaa Teknolojileri Atölye ve Meslek Dersleri Öğretmenleri; Ateş TAŞ- Küçükçekmece Dr. Oktay DURAN MTAL, Berkay KARAHÜSEYİN- Beylikdüzü Borsa İstanbul ÇPAL, Cengiz ZENGİN- Silivri Yusuf Sarıbekir MTAL, Dr. Mehmet CAMGÖZ- Ataşehir İbrahim Müteferrika MTAL, Mustafa ŞEN-Zeytinburnu İTO MTAL Eğitimci-Yazar Erol DEMİR moderatörlüğünde meslek liselerindeki mesleki eğitim sürecini enine boyuna değerlendirdiler. Konuşmacılar sırasıyla aşağıdaki fikirleri paylaştılar.
Meslek liselerindeki gençlerin matbaa alanına yeteri kadar ilgi göstermemesi ve öğrenci gelmemesinin temel sebebinin mesleğin toplumdaki itibarı ve algısının düşük olmasıdır. Dönüşen çalışma hayatı ve mesleklerin sosyal konumu araştırmasında; ülkemizde 2019 verilerine göre işgücü % 57 hizmet, 26 sanayi ve 18 tarım sektöründedir. İşgücüne katılım oranı % 54, % 69 maaşlı/yevmiyeli çalışan, % 16 kendi hesabına çalışan, % 10 aile işçisi, % 4,5 işveren olarak çalışmaktadır. İstihdam edilenlerin meslek grupları içinde oranları; % 5,64 yöneticiler, % 11,47 profesyonel meslek mensupları, % 6,04 teknisyenler, % 6,89 büro ve müşteri hizmetinde çalışanlar, % 20,15 hizmet ve satış elemanları, % 14 nitelikli tarım orman su ürünlerinde çalışanlar, % 12,4 sanatkâr işinde çalışanlar % 14,09 nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar oluşturmuştur.
İnşaat işçisi, boyacı, sıvacı, çöpçü, tarım işçisi gibi yapılan işin gereği olarak kirlenmeye dayalı iş elbisesinin kirlenmesine dayalı meslekler toplum önünde itibarı da düşük çıkmıştır. Güçlü, eğitimli yüksek vasıflı, vasıflı rutin, zanaat ve esnaf, bedensel ve kategori dışı meslekler olarak itibar bakımında beş anlamlı grup tespit edilmiştir. 2020 yılında mesleklerin itibar puanı sıralamasında 135 meslek içinde ilk beş sırayı; tıp doktoru, hâkim, profesör, pilot, büyükelçi alırken falcı, gündelik temizlikçi, hamal, düzensiz işlerdeki işçi ve dansöz son beş sırayı almıştır. Öğretmen 14. Eczacı 24. Hemşire 30. Postacı 76. Berber 85. Matbaacı/basımcı ise 92 sırayı almıştır. Teknisyenlik genel olarak 50. Sıradadır. (Lütfi Sunar, İst. Medeniyet Üni. Sosyoloji Bl.)
Dikkat çekici olan sanayi mesleklerinin itibarı düşük çıkmıştır. matbaa mesleği; görsel medyada haber olarak sahtekârlık yapanların matbaa baskınlarında ortaya çıkması, tanıtım eksikliği, kötü örnekler, eski filmlerdeki matbaaların çok ilkel kara makinaların gösterilmesi olumsuz algıyı artırmaktadır. Öncelikle bu durumun değişmesi için meslek alan adının “basım yayın teknolojileri” olarak değiştirilmesi, büyüyen ve sürekli gelişen “ambalaj” dalı eklenmesi, iyi örneklerin sosyal medya başta olmak üzere paylaşılması, sektör temsilcilerinin ve sektörün kıdemli ustaların okullara gelerek öğrencilere ve öğretmenlere mentörlük yapmaları gerekiyor. Sektör okullarda olsun, çalışanlar gelsin öğrenci ve öğretmenlerle sıklıkla buluşsun. Öğretmenler işletmelerde koordinatörlük yaparken daha nitelikli görüşme ve paylaşımlarda bulunsun. Çalıştaylara öğrenci ve veliler de davet edilsin. Hepimiz biraraya gelirsek problemleri çözebiliriz.
Matbaacılık alanında öğrenci sayıları 9. Sınıftan itibaren heryıl azalmakta, son sınıfta neredeyse üçte biri ayrılıp nakil gitmektedir. Nedeni ise istemeden meslek seçtirilmesi, meslek liselerinin genel olumsuz düşük algısı ve ulaşım sorunlarıdır. Meslek cazip hale getirilmeli, ortaokullara yönelik tanıtım çalışmaları artırılmalı ve matbaa sahipleri meslek liselerinde daha çok zaman geçirmelidir.
LGS öğrenci yerleştirme sistemi mesleki eğitimi olumsuz etkiliyor. Sınav puanı ve diploma notu düşük öğrencilerin mecburen matbaacılık alanına yönlendirilmesi faydalı olmuyor. Sınavlı öğrenci alınması ve meslek tanıtımlarının etkili yapılması gerekiyor. Meslek lisesi öğrencileri içinde son tercih matbaacılık oluyor. Öncelikle bilişim ve grafik alanı tercih ediliyor. Sınıf tekrarı, devamsızlık ve nakil gidenlerle üç sınıf başlarsa bir sınıfa düşüyor. Alan adı mutlaka değişmeli ve İSO protokol okullarındaki tanıtım ve mesleki etkinlikler artırılmalıdır.
Ortaokullarda mesleki tanıtım rehberlik ve yönlendirme çalışmaları 7. Ve 8. Sınıflarda yoğunlaştırılmalıdır. Öğrenciler sevebileceği alanlara yönlendirilmelidir. Öğrenciler işletmelerde daha uzun süre işbaşında mesleki eğitim yapmalıdır. Mesem programı ve işletmede meslek eğitimi gören öğrencilere mezuniyetinde mesleğinde işe devam etmesi için devlet teşvik ve desteği yanında işveren ilave ücret ödemelidir. Matbaa alanındaki meslek liseleri tematik ve ihtisas okullarına dönerek mesleki ismini koruyarak marka itibari kazandırılmalıdır.
Özetle; matbaa, basım yayın sektörü kendi meslekleri için atölye ve meslek dersleri öğretmenlerinin süreçteki kritik ve önemli rolünün farkında olduğunu düzenlemiş olduğu bu buluşmayla göstermiştir. En modern atölyeler kurulsa, en güncel ders programları geliştirilse, sınavla öğrenciler seçilse, süreç ve organizasyon olarak en kaliteli mekanizmalar uygulansa da başarının kilit faktörü bu sistemi işletecek olan alanın atölye ve meslek dersleri öğretmenlerinin nitelikli yetiştirilmesi ve bu işe inanmasıyla mümkün olacaktır.
