Anne ve babalar çocukları için ellerinden gelenin her zaman en iyisini yapmaya çalışırlar. Özellikle kendi ayakları üzerinde duran, özgüvenli ve sorumlu bireyler yetiştirmek için var güçleriyle çalışırlar.
“Kendileri için sorumluluk almak, çocuklar için doğal bir şey değildir. Hayatın ilk senesinde, bebek bunun tam tersi bir işle meşguldür yani başkalarına bağlı olmayı ve ihtiyaç duymayı öğrenmekle. Anneden sevgi ve huzur almaya çalışır ve ona güvenmeyi öğrenir. Hayatı gerçekten de başkasının elindedir ve doğru türden bir ilgi gösterilmezse yok olabilir. O erken yaşta bile, ihtiyaçlarını karşılamak için kendi adına sorumluluk almayı öğrenir. Sıkıntılı olduğunda ağlar, annesine bir terslik olduğunu anlatır. Annesi onu kucağına alsın diye kollarını uzatır. İnmek istediğinde, onu iter. Tanrı bizi daha en başında hayatta kendi yükümüzü omuzlarımıza almayı öğreneceğimiz şekilde yaratmıştır.”
Fakat ebeveynler bu yaradılışı çocukların yaşamasına ne derece izin vermektedir? Ya da verememektedir? İlkokul çağındaki bir çocuğun sorumluluk sahibi bir birey olmasını sağlamaya çalışırken sorunlu bireyler ortaya çıkarmak da oldukça olağan görünüyor. Gelin şimdi hep birlikte sorunlu değil sorumlu bireyler yetiştirmek ve çocuğun yaradılışına uygun yaşayabilmesi üzerine biraz düşünelim.
Her ebeveyn her çocuk gibi farklıdır. Her birinin çocuğundan beklentileri farklı olacaktır. Ayrıca çocukların potansiyelleri ve yapabilecekleri de birbirinden farklılık gösterir. Anne babalar bu ayırımı ve farklılığı göremedikleri anda sorunlar ortaya çıkmaktadır. Çocuklarına sorumluluk kazandırmaya çalışırken hatalar yapan iki çeşit aile tipi vardır.
Birinci aile tipi; çocuğunun her işini kendine görev bilen aile tipidir. “O çocuktur yapamaz.”, “O çocuktur tek başına yiyemez.” gibi cümlelerle çocuğunun bilinçaltına “Ben olmadan hiçbir şey yapamazsın.” mesajını veren ebeveynler çocuklarını sorumluluk almaktan mahrum bırakırlar. O çocuklar yetişkin olduklarında da tek başına sorumluluk alamaz ve hayatları boyunca kendi kararlarını veremez hale gelirler.
İkinci aile tipine gelelim; bu aile tipi çocuğuna potansiyelinin üzerinde sorumluluk verip çocuğun kendine güvenini yıkan ailelerdir. Bu tip aileler her çocuğun aynı anda aynı sorumluluğu alamadığını göremezler. Yetişkinler dahi aynı anda iki sorumluluğu aldıklarında tedirgin olabiliyor. Çocuklar ise potansiyelinin üzerinde bir görev ile karşılaştıklarında ne yapacağını bilemez ve tamamen kendilerini görevlere ve sorumluluklara kapatır hale geliyorlar. Ardından yetişkinliğe kadar uzanacak sorunlar ile karşılaşıyorlar.
Peki sorumluluk dengesini sağlamak için neler yapmalıyız? Ebeveyn olarak bizim sorumluluklarımız neler? Öncelikli olarak bu sorular üzerinde düşünüp çocuklarımızı yönlendirmeliyiz.
Sorumluluk Kazandırmada Anne Babalara Düşen Görevler:
- Öncelikle çocuğunuza koşulsuz sevgi ve onay gösterin .
- Çocuğunuz her ne yaparsa yapsın ona değer verdiğinizi ve ondan karşılık beklemediğinizi hissettirin.
- Çocuğunuzun size bağımlı hale gelmesini engelleyin .
- Çocuğunuzun kendi davranışlarının sorumluluğunu almasına fırsat verin .
- Çocuğunuzun kendi yaşına uygun sorumluluklar listesi hazırlayın. Sorumluluğunu üstlenmek istediği işleri bu listeden seçmesine fırsat tanıyın. Seçimlerine karşı saygılı olun.
- Ev ile ilgili sorumlulukları çocuklarınız arasında adil şekilde paylaştırın. Bunun en iyi yolu işleri sırayla yapmaktır.
- Çocuğunuzun yaptığı yanlış seçimlerin (hayatını tehlikeye atmadığı sürece) sonuçlarını yaşamasına izin verin ki onlardan dersler çıkarabilsin.
- Çocuğunuza yardım ederken , onun sorumluluğunun gelişmesini engelleyebileceğinizi unutmayın. Eğer işin nasıl yapılacağını bilmiyorsa ona işin nasıl yapılacağını gösterin , işi yapmayın.
- Çocuğunuza model olun. Eğer siz sorumluluklarınızı yapmazsanız çocuk da sizden gördüğünü yapar.
- Çocuğunuzdan hiçbir zaman sizin kadar sorumlu olmasını beklemeyin.
Belirtilen görevleri yapmak da ebeveyn için büyük bir sorumluluktur. Çocukları yönlendirmek yazıldığı kadar kolay olmayabilmektedir. Anne babalar tıpkı yeni doğan bebeğin hayatta kalmaya karşı aldığı o büyük sorumluluklar gibi büyük bir sorumluluk aldıklarını hiçbir zaman unutmamalıdır.
Kaynak : Dr. Henry Cloud ve Dr. John Townsend , Çocuklarda Sınırlar ( Boundaries with Kids ),çev.Belgin Selen Haktanır. İstanbul : Koridor Yayıncılık ,2019 .
