Karakter, kişiliğin, deneyim, eğitim ve sosyalleşme süreçleri yoluyla öğrenilen yönlerini, kişinin sosyal ya da kişiler arası ilişkilerde nasıl davranması gerektiğini öğrenmesini ifade eder. Karakterin oluşumu kişinin kim olduğu, kendini nasıl tanımladığı, kim olmak istediği ve kim olmak istemediği ile ilgili öz değerlendirme sürecidir.
Karakter eğitimi, okul tarafından başlatılan, başka topluluklarla ve kurumlarla işbirliği içinde planlanmış, doğrudan ve sistemli bir şekilde istenilen davranışın ortaya çıkması için hazırlanmış program olarak tanımlanır. İnsanların aile, arkadaş, komşu, toplum ve ulus olarak birlikte yaşamalarına yardımcı olacak düşünce, eylem ve alışkanlıklarını öğretir.
Karakter eğitimini örtük yâ da açık program aracılığıyla yetişen yeni nesile temel insani değerleri kazandırma, sorumluluk sahibi olabilme, değerlere karsı duyarlılık ve onların davranışa dönüştürme konusunda yardımcı olma gayreti olarak tanımlayabiliriz. Karakter eğitimi okul içindeki öğrenci ve yetişkinlerin saygı, adalet, vatandaşlık, kendisi ve diğerleri için sorumluluk gibi çekirdek etik değerleri anlama, önemseme ve onlara göre davranmalarını sağlayan öğrenme sürecidir. Karakter eğitiminde öğrencilerin hem erdemi, hem de ahlâksızlığı tanımaları gerekir. Erdemi yapıcı, ahlâksızlığı yıkıcı bir güç olarak görmeye ihtiyacı vardır.
Karakter eğitimi başlangıç felsefesi olarak iyi karakterin temellerini oluşturan özen, dürüstlük, adalet, sorumluluk, kendine ve diğerlerine saygı gibi toplumsal mutabakat sağlanmış, objektif olarak önemli olduğu kabul edilen temel ahlaki değerleri alır. Ayrıca iyi karakterin temeli olarak çekirdek etik değerleri (merhamet, dürüstlük, adalet, sorumluluk, kendine ve diğerlerine saygı) ve yardımcı performans değerleri (çalışkan olma, güçlü iş etiği ve azim) içerir. Etkili bir karakter eğitimi programında karakter moral yaşamın bilişsel, duygusal ve davranışsal boyutlarını kapsayacak genişlikte olmalıdır.
Etkili karakter eğitimi okul yaşamının tüm basamaklarında temel değerleri teşvik eden maksatlı, inisiyatifi eline alan ve kapsamlı bir yaklaşımı gerektirir. Maksatlı ve inisiyatifi ele alan yaklaşım sadece fırsatların oluşmasını bekleyen bir yaklaşımdan ziyade karakter geliştirmek için üzerinde düşünülmüş yollar planlar. Okul insancıl ve şefkatli bir topluluk olmalıdır. Okulun bizatihi kendisi iyi karakterin vücut bulduğu yer olmalıdır. Sınıftaki günlük yasam kadar koridorlar, kafeterya gibi diğer okul ortamları da temel insani değerlerin yaşandığı mekânlar olmalıdır.
Tüm okul personeli, karakter eğitimi için sorumlulukları paylasan ve aynı temel değerlere bağlı bir öğrenme ve ahlak topluluğu olmalıdır. Burada üç konunun altını çizmek gerekiyor:
İlk olarak; öğretmenler, yöneticiler, danışmanlar, memurlar, servis personeli yani kısaca herkes karakter eğitimi çabalarının içinde olmalıdır.
İkincisi; öğrencilerin hayatı için öngörülen aynı değer ve normlar, okul topluluğunun yetişkin üyeleri için de geçerli olmalıdır.
Üçüncü olarak; okul, ahlaki konular üzerinde personelinin eğilmesi için zaman ayırmalıdır. Karakter eğitimi hem personelden hem de öğrencilerden ahlaki liderlik gerektirir. Bir lider (müdür veya yardımcısı veya bir koordinatör öğretmen), bir karakter eğitimi komitesi (uzun erimli planlama ve programın uygulamasıyla sorumlu) ve öğrenci inisiyatifi (öğrenci kulüpleri, akran çatışma çözme programları vb.) gereklidir.
