Okul öncesi dönem, çocuğun gelişimi için en önemli ve en çok dikkat edilmesi gereken dönemdir. Bu dönemde çocuğun öğrenme hızı çok yüksektir. Çocukların gelişim düzeylerine uygun, onları her yönüyle destekleyecek zengin uyaranlı bir çevre sağlamak, dikkat ve duyu bütünlüğünün sağlıklı olması büyük bir önem taşır.
Dikkat ilgili uyarıcıları seçebilme ve onlara yoğunlaşabilme kabiliyetidir ve günlük etkinliklerin birçoğunda olduğu gibi, eğitimde de bilişsel işlevlerin en önemli parçalarından biridir. Yani dikkat; algılamadaki seçici ve aktif bir öğeye verilen isimdir. Uyarıcıların büyük bir kısmı duyu organlarınca algılanır fakat bireyin sınırlı kapasitesinden dolayı beyin bu uyarıcıların bir kısmını seçici olarak algılar.
Okulöncesi dönem çocuğun dünyayı keşfetmeye çalıştığı, insanın yaşamındaki en temel becerilerinin kazanıldığı önemli yılardır. Bütün alışkanlıklarımız ve temel becerilerimizin kazanılmasında duyu organlarının rolü çok büyüktür. Yeni doğan bir bebeğin görme, işitme, dokunma, tat ve koku gibi uyaranlara karşı duyarlı olduğu tartışmasız kabul edilmektedir.
İnsanda dokunma duyusu bazı görüşler göre insanın en temel duyusudur. Bu görüşe göre, çocuk daha anne karnındayken, dokunma etkisindedir ve seslere karşı duyarlıdır. Harlow (1958) çalışmalarından, çocuğun doğduğu andan itibaren annenin teninin sıcaklığını hissettiğini ve dokunma duyusunun en önce uyarılan duyu olduğunu ifade etmektedir. Gözlenen çocuk nesnelere ait özellikleri öğrenirken, onları manupüle eder ve hemen ağzına götürmek ister. Dokunma duyusu, duyusal yaşantı ve deneyimin ilk ve en temel yolu olmakla birlikte, zamanla görme duyusunun bunu bastırdığı ve çocuğun çevresini algılamasında, bütün diğer duyu organlarının daha önemli olduğu savunulmaktadır.
Çocuk çok erken dönemde dokunma duyusuyla algılayamadığı birçok şeyi önce, gözüyle algılamaktadır. Piaget ve Inhelder (1956) bebeklerin çeşitli geometrik şekilleri dokunarak değil, önce görsel olarak algılayıp, ayırt ettiklerini belirtmektedirler. Fantz (1961) bebeklerin bazı nesneleri diğerlerine göre daha fazla tercih ettiklerini ve daha uzun süre baktıklarını ortaya koymuştur. Bebekler insan yüzlerini, diğer şekillere ve düz şekillere; yuvarlak şekilleri çizgili şekillere daha çok tercih etmişlerdir. Gibson ise, `yapay uçurum deneyi` ile bebeğin görsel olarak algıladığı boşluğu, eliyle dokunarak, düz yüzey olduğunu algılayabildiğini göstermiştir.
Okulöncesi dönemde çocuğun dikkat gelişimini desteklemek için biz eğitimciler büyük ölçüde oyunları kullanılırız. Çocuklar için özel olarak geliştirilen hafıza oyunlarının görsel tarama, planlama ve uzamsal hafıza gelişimlerinde çocuklara büyük katkı sağladığı söyleyebilirim. Çocukların söz konusu hafıza oyunları ile matematik becerilerini, planlama ve görsel dikkatlerini geliştirmesi ise mümkündür. Özetle hafıza oyunlarının çocuklar için görsel dikkat, uzun süreli konsantrasyon gibi konularda oldukça fayda sağlar. Sınıfımızda öncelikli ve sıklıkla kullandığımız bu oyunlardan en önemlileri;
SATRANÇ, DAMA, SUDOKU: Bu tür oyunlar zihinsel süreçlerin gelişimine önemli katkılar sağlayıp, zihni dinç ve sağlıklı kılıp üretici düşünceyi geliştirir.
SEK SEK (Çizgi oyunu): Çocuğun bedenini kontrol edebilmesini, bedenini istediği gibi kullanabilmesini öğrenmesini ve kaba motor gelişimini sağlar.
TANGRAM, YAPBOZ, LEGO: Görsel uzamsal yeteneğin gelişmesine ve ince kas gelişimini sağlar.
UÇURTMA: Çocuk, uçurtma ile geniş bir alanı dikkatli bir şekilde kullanabilmeyi, çevreye uygun davranmayı öğrenir. Uçurtma uçurmak çocuğun ince motor, kaba motor ve el-göz koordinasyonun gelişimine katkıda bulunur.
DİKKAT KİTAPLARI: Çocuğun öğrenme becerisi ve dikkatini geliştirmek için hazırlanan kitaplardır. Bu kitaplar çocuğun yaşına ve gelişim seviyesine göre seçilmelidir.
LABİRENT OYUNLARI: Kâğıt üzerine çizilmiş labirentin bir girişi ve birçok çıkışı vardır. Amaç girişten yolu takip ederek en az hata ile doğru çıkışı bulmaktır.
FARK BULMA: Fark bulma egzersizleri ayrıntıları çabuk fark etmeyi ve bulmayı, dikkati dar alanda iyi kullanmayı sağlar.
HİKAYE – FIKRA: Dinlediği hikaye ya da fıkrayı kendisinin anlatması istenebilir.
TEKERLEMELER: İşitsel dikkat çalışmak amacıyla önceden tekerlemeler belirlenir ve hazırlanır. Tekerlemeyi bir kişi çocuğa okur veya söyler, çocukta bu tekerlemeleri doğru tekrar etmeye çalışır.
HAFIZA KARTLARI: Üzerinde resim olan kartlar hazırlanır. Kartlardaki resimler çocuğa gösterilir. Resimlere baktıktan sonra kartlar kapatılır. Çocuktan bu resimleri kartlara bakmadan hafızasından tekrar etmesi istenebilir.
Okul öncesi dönemde dikkat çalışmaları, bir oyun gibi hayata geçirildiğinde çocuklar için daha ilgi çekici olmaktadır. Böylelikle etkinliklerin düresi ve verimi de yükselmektedir. Ayrıca okul öncesi dikkat çalışmaları esnasında ortamın çocukların dikkatinin dağılmayacağı şekilde düzenlenmesi gereklidir. Farklı ses veya görüntü çocukların hemen dikkatini çekeceği için dikkatlerinin kısa süre içerisinde dağılması olasıdır. Bu nedenle okul öncesi dikkat çalışmaları için etkinlik yaparken ortamın sessiz, farklı uyaranlardan izole edilmiş bir şekilde olmasına dikkat edilmelidir.
Okul öncesi dikkat çalışmalarında temel noktası çocuğun eğlenmesi ve keyifli vakit geçirmesidir. Çocukların sıkılmaması için okul öncesi dikkat çalışmalarında katı kurallardan, yaşına uymayan etkinliklerden uzak durulmalıdır. Her yaşın gelişimine uygun olacak şekilde eğlenceli dikkat geliştirme etkinlikleri olduğu için çocuğun yaşına en uygun etkinliği seçmeniz önemlidir. En önemli son noktada özellikle bu etkinlikleri çocuğa bir oyun gibi vermektir. Okul dönemine kadar okul öncesi dikkat çalışmaları ile odaklanması güçlenen çocuklar, okul dönemlerinde de öğrendiklerini kolaylıkla kavrayabilmektedir.
