Milli Eğitim Bakanlığınca açıklanan 2023 eğitim vizyon belgesinden beklentiler ve başarılı olacağına oldukça yüksek inanç ve buna hizmet edecek bence yirmiiki başlıktaki ana hususlar ve alt hedefler içinde belki de en önemlisi de “öğrenme analitiği araçlarıyla veriye dayalı yönetim anlayışıdır.” Bu sayede; bürokratik iş yükü azalacak, eğitimin yönetiminde kullanılan veri tabanları bütünleştirilerek sadeleştirilecek, çocuklarımızın öğrenmelerinin takibi ve desteklenmesi için öğrenme analitiği platformu kurulacağı belirtilmiştir. Alınan kararların gerçekçi ve isabetli olması, bilimsel yöntemlerle toplanmış, işlenmiş ve yorumlanmış varsa diğer alan ilişkilendirilmiş olarak verilere dayanması daha doğru olacaktır.
“Mesleki eğitimin Endüstri 4.0 anlayışı ile yeniden yapılandırılması” hedefine yönelik olarak yapılan çalışma kapsamında iller bazında sanayinin üretim kapasitesi, çalışan profili ve sektörün bölgesel olarak dağılımı verileri TOBB Kapasite Raporları çerçevesinde değerlendirilmiş ve veri tabanı Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğünce oluşturulmuştur. Mesleki eğitim haritası adıyla oluşturulan web sitesinde yayınlanmıştır.
Bu haritalandırma çalışması yoluyla veri tabanına işlenen sektöre ait çalışan profil bilgileri ile Mesleki ve Teknik okullarca eğitimi verilen ve Endüstri 4.0’a uyumlu 25 alanda eğitim alan öğrenci sayılarının iller bazında değerlendirilmesi mümkün olabilmektedir. Bunun yanı sıra ülkemizde bulunan ARGE merkezlerinin sayısı ve sektörlere göre dağılımları da iller bazında veri setine dâhil edilmiştir.
Yapılan bu çalışma ile Türkiye genelinde mesleki alanlarda eğitim gören öğrencilerin ve çalışmakta olan bireylerin profili belirlenerek meslek alanlarındaki potansiyel hakkında bilgi edinilmesi amaçlanmıştır. Sektörün ihtiyaç duyduğu profile yönelik ihtiyaç analizi yapılabilmesi, sektörün arz- talep dengesinin karşılanabilmesi, Endüstri 4.0’ın verimliliği, kaliteyi, esnekliği ve hızı arttıran yapısı ile sektörlerin dağılımında, üretim süreçlerinde ve istihdam şekillerinde değişimlere uyum sağlanabilmesi açısından önem arz etmektedir. (*)
Yayınlanan web sitesindeki üç menüden “öğrenciler” menüsünde; 81 ili gösteren Türkiye haritası üzerinde MTAL’de eğitim alan öğrenci sayıları yazılmıştır. Örnek olarak İstanbul ili üzerinde 742.915 yazmaktadır. Haritanın altındaki grafikte Türkiye genelinde ortaöğretim okul türlerine göre dağılımında % 40,52 genel ortaöğretim, % 33,01 mesleki teknik eğitim, % 13,55 özel ortaöğretim, % 12,12 Anadolu imam hatip lisesi öğrenci oranları yer almaktadır. İstanbul üzerine tıklatınca yeni bir sayfa açılarak İstanbul ilçeler haritasında 39 ilçe ismi yer görünmektedir. (Henüz ilçelere tıklatınca bir sayfa açılmıyor ilçe bilgilerine ulaşılamıyor.) İstanbul ilindeki ortaöğretim yüzde öğrenci dağılım grafiğinde ise % 34,81 mesleki ve teknik eğitim, % 30,12 genel öğretim, % 22,35 özel öğretim ve % 12,46 Anadolu imam hatip lisesi öğrenci oranları görülmektedir.
Aynı sayfada, mesleki eğitimde alanlara göre öğrenci grafiğinde ilk 20 alandaki öğrenci sayıları sütun grafiğiyle gösterilmektedir. Buna göre ilk sıralarda; bilişim teknolojilerinde 29.067, elektrik elektronik teknolojilerinde 18.098, yiyecek içecek hizmetlerinde 8410, makine teknolojilerinde 7457, giyim üretim teknolojilerinde 5590 öğrencinin eğitim aldığı görülmektedir. (henüz alan grafiğine tıklanınca ilçe ve okul listesi açılmıyor)
“Çalışan grafiğinde” en çok çalışanın bulunduğu ilk 12 alanda çalışan eleman sayıları; giyim üretim teknolojisi (ki bölümün ismi şu anda “moda tasarım teknolojileri” olarak değiştirilmiştir) 65.503, elektrik elektronik teknolojisi 46.624, yiyecek içecek teknolojisi 46.008, tekstil teknolojisi 37.334, bilişim teknolojileri 19.359 çalışan olarak gösterilmektedir. Alt dağılıma örnek verecek olursak giyim üretim teknolojisi alanında; 52.954 işçi, 2505 usta, 403 teknisyen çalışmakta olduğu anlaşılmaktadır.
Bu verileri yorumlayacak olursak İstanbul ilinde Türkiye ortalamasına göre mesleki eğitimde % 1,8 oranında, özel okullarda % 9 oranında fazla ve genel ortaöğretimde % 10 oranında az öğrenci eğitim öğretim yaptığı anlaşılmaktadır.
İstanbul ilinde alanlara göre çalışan ve öğrenci sayıları karşılaştırıldığında; ilk beş meslek alanında en çok eleman çalışan giyimde öğrenci sayısı 5. Sırada yer alırken bilişimde çalışanların sayı sırası 5. Sırada iken öğrencide 1. Sırada yer almaktadır. Buradan bir olumlu bir olumsuz yorumda bulunulabilir. En çok işin ve çalışanın olduğu meslekte en çok öğrenci öğrenim görmesi gerekebilir. Ya da eleman çalışan zaten çok var yenilerine ihtiyaç az olabilir en az eleman çalışanın olduğu meslekte daha çok öğrenci yetiştirilip açık kapatılabilir.
İşletmeler ve Çalışanlar menüsünde; yine Türkiye haritasında her il üzerinde belli sayılar yazmaktadır. İstanbul üzerinde 296.361 çalışan olduğu yazmaktadır. Tabiki İstanbul gibi 18 milyonun yaşadığı bilinen mega metropol büyükşehirde çalışan sayısı bu kadar değildir. Girişte de belirtildiği gibi Endüstri 4.0 uyumlu 25 meslek alanında bu çalışmanın yapılmış olması 53 alanın geri kalan 28 alanında da bu çalışmanın yapılması gerekecektir.
Türkiye genelinde giyimde 562.331, tekstilde 528.935, gıdada 283.577, mobilyada 207.549, inşaatta 149.162, motorlu araçlarda 144.066, elektrik elektronikte 140.422, metalde 103.987, makinede 96.898, yiyecekte 88.655 çalışanın bulunduğu anlaşılmaktadır. İçinden örnek olarak giyimde çalışan 562.331 kişinin 486.751 kişisi işçi (% 86,55), 19.886 kişisi usta (% 3,55), 5699 kişisi teknisyen (% 1,01), 6497 kişisi ise mühendis (% 1,15) olarak çalışmaktadır. Bu bilgiden mavi-beyaz yaka çalışan oranları üzerinden yorumlamalar yapılabilir. Ülkemizin KOBİ yapısına uygun bir dağılım olduğunu, üniversite mezunu çalışanın ve ihtiyacın çok az olduğunu ve işçi oranının azaltılarak eğitimli nitelikli eleman sayısının (usta ve teknisyen) artırılarak çoğunluğun ihraç ve rekabet edebilir nitelikli marka üretebilecek çalışan oranına çıkarılması gerektiği düşünülebilir.
Arge Merkezleri menüsünde; yer alan Türkiye haritası üzerinde her ilde yer alan arge merkezi sayıları yazılmıştır. Ülke genelinde toplam 936 arge merkezinin 331 arge merkezi sayısıyla en çok İstanbul’da arge merkezi bulunduğu görülmektedir. Daha sonra sırasıyla Kocaeli 103, Bursa 96, Ankara 85, İzmir 74 arge merkezi bulunmaktadır.
Diğer yanda arge merkezlerinin sektörel dağılımının makine ve teçhizat imalatı 134, otomotiv yan sanayi 99, yazılım 86, bilişim teknolojisi 81, tekstil 60, elektrik elektronik 59, kimya 66, gıda 44, savunma 31 adet arge merkezi ilk sıralarda yer almıştır. 38 ilimizde hiç arge merkezi bulunmamaktadır. Her ilde bir üniversiteden sonra o ile ait sektörün öncü alanlarında en az bir arge merkezi açılması düşünülebilir.
Sadece ortaöğretimde yeterli olmasa bile yükseköğretimle birlikte çalışma yapılarak makine ve teçhizat imalatı, otomotiv yan sanayi ve yazılım konusunda nitelikli eleman yetiştirilerek katma değeri fazla ihraç edilebilir mal, ürün ve hizmetler üretebilecek alanlarda eğitim öğretim faaliyetlerine önem verilmelidir.
Yerinde isabetli ve faydalı bu çalışmayı başlangıç kabul ederek daha ayrıntılı ve kullanışlı hale getirerek il ve ilçelerde alan/dal açılmasında bu verilerden faydalanılması gerekmektedir.
(*) http://meslekiegitimharitasi.meb.gov.tr/index.php adresindeki bilgilerden yararlanılmıştır.
