Yapısal aile terapisi, ilk olarak Salvador Minuchin tarafından ortaya çıkarılmış bir kuramdır. Yapısal aile terapisi, bireyleri birlikte yaşayan bir topluluktan ayrı görmemekle beraber, bireyi incelerken içerisinde yaşadığı toplulukla incelemek gerektiğini, aile kavramının bireylerin her birinin toplu halinden daha büyük bir model olduğunu savunmaktadır (Pak&Öztürk, 2019).
Şimdi yapısal aile terapisinin alt kavramı olan sistem kavramına bakalım:
Sistem: Yapısal aile terapisi modeline göre, aile bir sistemdir. Aileyi meydana getiren üyeler birbirleri ile ilişki ve etkileşim halindedir ve eş zamanlı olarak her biri kendi içerisinde ayrı alt sistemleri oluşturur.
Çift (Eş) alt sistemi: Birbirini tamamlayan iki bireyden oluşur. Yani anne ve babadır. Bu sistem sağlam ve sağlıklı temeler üzerine kurulduğunda aile yapısı da sağlam temeller üzerine kurulmuş demektir. Ebeveynlerin birbirlerine olan davranışlarını gören çocuk, ileride kuracağı kuracağı ilişkilerde ilk basta anne babasının ilişkisini örnek alacaktır. Çünkü bir çocuğun ilk okulu ailesidir.
Ebeveyn alt sistemi: Bu alt sistemde evdeki çocukların bakımı, eğitimi, kişisel gelişimleri için sorumluluk sahibi olan sistemi ifade eder, sadece bir anne ve babadan oluşması gerekmez (Gladding, 2011, Akt. Yıldız, M, 2017). Bu sistemde çocuk, çocuk olmayı öğrenir. Bu alt-sistemde çocuk, anne babasından ne bekleyeceğini, hangisinin daha fazla gücü olduğunu ve isteklerini nasıl ifade edeceğini öğrenir. Bunun yanı sıra, ebeveynler ve çocuk arasındaki etkileşimler, çocuğa hangi davranışlarının ödüllendirilip hangilerinin cezalandırılacağını ve ailenin çatışmayla nasıl başa çıktığını öğretir (Minuchin, 1974; Akt. Akün, 2013).
Kardeşler alt sistemi: Kardeş alt-sistemi, çocuğun arkadaş ilişkilerini deneyeceği ilk sosyal laboratuvardır (Akün, 2013). Aynı kuşaktan olan kardeşlerden oluşmaktadır. Ör: öz veya üvey kardeşler. Bu alt sistemdeki kardeşler iş birliği yapmayı, problemlerle başa çıkmayı ve sosyalleşmeyi öğrenmektedirler. Farklılıklar üzerinde uzlaşmanın ilk deneyimi bu alt sistemde yaşanabilmektedir (Şekerci, T, 2023).
Çocukların kardeş alt-sistemlerinde aldıkları roller, yaşamlarının sonraki dönemlerinde alacakları rolleri etkiler. Çocuk aile dışında arkadaşlarıyla ilişki kurduğunda, farklı ilişki kurma yolları öğrenir ve bu bilgileri kardeşleriyle olan ilişkilerine getirir. Ancak, eğer çocuğun ailesi ve dış dünya arasındaki sınırlar çok katı ise, çocuk diğer sosyal sistemlere girmekte zorluk yaşayabilir (Akün, 2013).
Bunların hepsini ve bahsetmediğimiz daha birçok kavramı ele almasak da anlıyoruz ki aile bir bütün olmasının yanı sıra içeride çok farklı bileşenler barındırıyor. Ailedeki güç savaşları, ailenin kendi içinde sınırlarının olması veya ailenin bu sınırlarını tamamen dışarıya karşı bir set olarak çekmesi, aile içindeki gruplaşmalar, kavgalar ve bu kavgalara çocukların çekilmesi, çocukların taraf olmaya zorlanması, ailedeki hiyerarşi, gücün ve kontrolün hangi oranda hangi üyede ne sıklıkla olacağı vb. birçok bileşenin hiçbiri birbirinden bağımsız değildir. Ve bu yazdıklarım bir araya gelince aslında anlatmak istediğimden çok farklı özellikleri olan aile kavramı ortaya çıkıyor. Gestalt terapiyi burada anmazsak olmaz. Bütün parçadan daha anlamlıdır, yani parçalar (ailenin alt kavamları) da tek başına bir anlam ifade eder ancak bu paçalar bir araya geldiğinde (aile) yeni bir oluşum olarak karşımıza çıkar ve tamamen parçaları açıklayarak bütüne varamayız. Bu nedenle aile her zaman içinde farklı bileşenleri barındıran karmaşık bir alan olarak kalmaya devam edecek ancak aile oldukça bütünümüz güzelleşecek.
KAYNAKÇA:
Pak, M.D., Öztürk, B. (2019). Yapısal aile terapisi kuramı ekseninde “İstanbullu Gelin” dizisinin analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(65), 1202-1208.
Yıldız, M. (2017). Yapısal aile terapisi’nin temel kavramlarıyla gelin filminin incelenmesi. OPUS- Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(12), 157-176.
Akün, E. (2013) . Yapısal Aile Sistemleri Kuramı Bağlamında Ergenlik Döneminde Aile Yapısı Ve Ergenlik Dönemi Sorunları, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 53, 1 (2013) 85-116
Şekerci, T. (2023). Yapısal Aile Terapisi, Genç Uzmanlar Dergisi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi
