20. Millî Eğitim Şûrasının Gündemi Ne Olmalıdır? (1)

Bu makalede Cumhuriyet tarihindeki Milli Eğitim Şuralarının analizi yapıldıktan sonra 20. Milli Eğitim Şurası için gündem önerilerinde bulunulacaktır. Yazı iki ayrı bölümden oluşmaktadır. Birinci Maarif Kongresi 1921 yılında ve istiklal savaşının en kritik günlerinde öğretmenlerin bir araya gelmesi ile kurulan ve 1926 yılına kadar görev yapan Heyet-i İlmiye tarafından çok zor şartlarda toplanmıştır. Yeni kurulacak cumhuriyetin eğitim politikalarının belirlendiği bu kongreye katılan ve henüz Atatürk soyadını almayan Mustafa Kemal kongrenin açılış konuşmasını bizzat yapmıştır.

Giriş

Millî Eğitim Şûralarının Analizi

Birinci Maarif Kongresi 1921 yılında ve istiklal savaşının en kritik günlerinde öğretmenlerin bir araya gelmesi ile kurulan ve 1926 yılına kadar görev yapan Heyet-i İlmiye tarafından çok zor şartlarda toplanmıştır. Yeni kurulacak cumhuriyetin eğitim politikalarının belirlendiği bu kongreye katılan ve henüz Atatürk soyadını almayan Mustafa Kemal kongrenin açılış konuşmasını bizzat yapmıştır.

1. Millî Eğitim Şûrası 17-29 Temmuz 1939 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’in başkanlığında toplanmıştır. Şurada çeşitli eğitim kademesindeki okullar arasındaki koordinasyonun sağlanması ve müfredat programları üzerinde derin bir analiz yapılmıştır. Bu şurada yüksek yüksek okul ve fakülteler Millî Eğitim Bakanlığına bağlanmıştır. Bu şurada alınan kararla devlet okullarında tek tip devlet kitabı uygulamasına geçilme kararı alınmıştır.
2. Milli Eğitim şurası 15-21 Şubat 1943 tarihinde toplanmıştır. Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel başkanlığında toplanan şurada ahlak eğitimi, ana dil eğitimi ve tarih eğitimi ana gündem olarak ele alınmıştır. Şurada ilk ve ortaokullarda okutulan ders kitaplarının çocukların seviyesine uygun olmadığına özellikle dikkat çekilmiştir. Anadil ve tarih öğretimi konusunda tavsiyelerde bulunularak ahlaklı nesillerin yetiştirilmesi için çareler aranmıştır.
3. Millî Eğitim Şûrası 2-10 Aralık 1946 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Reşat Şemsettin Sirer başkanlığında ağırlıklı olarak mesleki ve teknik eğitimi görüşmek üzere 6 maddelik bir gündemle toplanmış ve gündem maddelerine uygun kararlar alınmıştır.
4. Milli Eğitim şurası 23-31 Ağustos 1949 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Dr. Tahsin Banguoğlu başkanlığında toplanmıştır. Öğretmenlerin ülkenin kuruluşunda ön saflarda dövüştükleri gibi demokrasinin hak ettiği yere gelmesi için de en ön savlarda dövüşeceklerine vurgu yapılmıştır. Bu şurada köy enstitüleri ile öğretmen okullarının birleştirilmesi yönünde karar alınmıştır.
5. Milli Eğitim şurası 04-14 Şubat 1953 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri başkanlığında toplanmıştır. Bu şurada okul öncesi eğitim ve ilköğretime özel bir önem verilmiştir. Bu şurada özel eğitim konusunun ele alınması bir yenilik olarak dikkati çekmektedir.
6. Milli Eğitim şurası 18-23 Mart 1957 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Prof. Dr. Ahmet Özel başkanlığında toplanmıştır. Bu şura mesleki eğitim ve halk eğitimi gündemiyle toplanmış ve bu yönde tavsiye kararları almıştır.
7. Milli Eğitim şurası 5-15 Şubat 1962 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Hilmi İncesulu başkanlığında toplanmıştır. Altı farklı komisyon oluşturulmuş ve geniş katılımlı bir akademisyen ve eğitim kadrosu tarafından çok geniş kapsamlı bir rapor hazırlanmıştır. Temel eğitimden mesleki eğitime, öğretmen yetiştiren kurumlardan dış ilişkilere ve savunma amaçlı olarak kurulan vakıflara kadar çok farklı konular derinlemesine ele alınmıştır. Şura raporunun incelenmesinden askeri bir disiplin izlenimi alınmaktadır. Bu şuraya kadar yapılan şuralardaki raporların en kapsamlısının bu rapor olduğunu ve çok önemli kararlar alındığını söyleyebiliriz. Bu şurada düşülen şerhlere ayrıca yer verilmiş, ayrı bir anket komisyonu görev yapmış ve 142 farklı konuda önerge hazırlanarak şura başkanlığına sunulmuştur. Oldukça üretken bir şura olduğunu söyleyebiliriz.
8. Milli Eğitim şurası 28 Eylül-3 Ekim 1970 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Prof. Dr. Orhan Oğuz başkanlığında toplanmıştır. 8. Milli Eğitim şurasında milli bünyemize uygun bir eğitim sistemi kurulması konusuna önem verilmiştir. Ayrıca ezberci eğitime karşı öğrenmeyi öğrenmek ve bilimsel düşünceye ayrıca dikkat çekilmiştir. Ders kitaplarının verimliliği konusuna ayrı bir yer verilmiştir. Eğitim kademeleri tekrar ele alınarak ders geçme ve not sistemi ile dikey geçiş sistemine yönelik önemli tavsiyelerde bulunulmuştur.
9. Milli Eğitim şurası 24 Haziran-4 Temmuz 1974 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Mustafa Üstündağ başkanlığında toplanmıştır. Eğitim kalitesinin artırılmasına yönelik çalışmalar yapılmıştır. Ders programlarına ve müfredat geliştirmeye yönelik tavsiyelerde bulunulmuştur. Mesleki eğitimin önemine dikkat çekilmiştir.
10. Milli Eğitim şurası 23-26 Haziran 1981 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Hasan Sağlam başkanlığında toplanmıştır. Bu şura ülkenin içinde bulunduğu ekonomik, sosyal ve kültürel şartlar dikkate alınarak “Türk milli eğitimini yüceltecek yeni bir sistem inşa etmek” vurgusuyla toplanmıştır. Şurada okul öncesi eğitimin önemine bugüne kadar yapılan şuralarda olmadığı kadar vurgu yapılması dikkat çekicidir. Bu durum yaşanan sosyal sıkıntılara karşı kökten ve temelden bir çözüm bulunması isteğinin bir yansıması olarak kabul edilebilir. Bu da yaşanılan askeri darbenin bir yansıması olarak değerlendirilebilir.
11. Milli Eğitim şurası 8-11 Haziran 1982 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Hasan Sağlam tarafından 1 yıl aradan sonra tekrar toplanmıştır. Bu yönüyle cumhuriyet tarihinde frekansı en yakın olan şura olmuştur. Şuranın ana gündemi Atatürk ilke ve inkılaplarına göre öğretmen yetiştirmek ve öğretmenlerin özlük haklarını iyileştirmek olarak özetlenebilir. Bu durum da darbe sonrası dönemde ülkeyi istenilen şekilde düzeltmek için çare arandığının bir göstergesi olarak okunabilir.
12. Milli Eğitim şurası 18-22 Haziran 1988 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Hasan Celal Güzel başkanlığında toplanmıştır. Şurada temel eğitim, öğretmen yetiştirme sistemi, eğitim finansmanı, yeni teknolojiler, Türkçe ve yabancı dil eğitimi ele alınmıştır. 8. Yıllık mecburi eğitim kararı bu şurada alınmıştır. Oldukça kapsamlı kararlar alınmıştır.
13. Milli Eğitim şurası 15-19 Ocak 1990 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Avni Akyol başkanlığında toplanmıştır. Bilgi toplumuna vurgu yapılan şurada örgün ve yaygın eğitimi güçlendirerek gençlere eğitimde fırsat eşitliği sağlama ve çağın teknolojik gelişmelerini yakalamak için adımlar atılması ana gündemiyle toplanmıştır. Şura kararlarında yaygın eğitimin güçlendirilmesine özellikle vurgu yapılmıştır. Şuraya devlet başkanı düzeyinde katılım olması konuya atfedilen önemin işareti olarak yorumlanabilir.
14. Millî Eğitim Şûrası 27-29 Eylül 1993 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Nahit Menteşe başkanlığında toplanmıştır. Toplumun sosyal gelişmesinin ve ekonomik kalkınmasının hızlanması için bilgi ve teknoloji toplumunu yakalamak için okul öncesi eğitimden yüksek öğretime kadar yoğun bir gündemle toplanmıştır. Bu şurada milli eğitim akademisinin işlerlik kazanmasına, teftiş ve denetim sisteminin güçlendirilmesine, eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanmasına ve özellikle okul öncesi eğitimin güçlendirilmesine ve okul öncesi ders araç ve gereçleri hazırlayanlara vergi kolaylığı ve kredi desteği verilmesi yönünde tavsiye kararları alınmıştır.
15. Milli Eğitim şurası 13-17 Mayıs 1996 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Turhan Tayan başkanlığında toplanmıştır. 15. Millî Eğitim Şûrası, millî eğitim sistemimizi 2000’li yılların toplumsal, bilimsel ve teknolojik gelişmelerine uygun olarak yapılandırmak, geleceğimizin teminatı çocuk ve gençlerimiz başta olmak üzere, tüm toplumumuzu çağın gereklerine göre yetiştirmek amacıyla düzenlenmiştir. “2000’li yıllarda Türk Milli Eğitim Sistemini” başlığı altında gündem maddeleri toplanmıştır. Ayrıca Şûra hazırlıklarını destekleme amacıyla iç ve dış kaynaklı 38 projeyle 12 bilimsel araştırma gerçekleştirilmiş, ulusal ve uluslararası toplantılar düzenlenmiştir. Bu yönüyle bu şuranın hazırlık çalışmalarının oldukça kapsamlı olduğunu görüyoruz. İlköğretimin yeniden yapılanmasından, ortaöğretimin ve mesleki eğitimin yapılandırılmasına, öğretmen eğitiminden eğitimin finansman konusuna kadar çok kapsamlı kararlar alınmıştır.
16. Milli Eğitim şurası 22-26 Şubat 1999 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Metin Bostancıoğlu başkanlığında toplanmıştır. Başkanlık divanında Bener Cordan ve Cevat Alkan bulunmuştur. Şura mesleki eğitim ana teması ile toplanmıştır. Mesleki eğitimin geliştirilmesine yönelik olarak önemli kararlar alınmıştır.
17. Millî Eğitim Şûrası 13-17 Kasım 2006 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik başkanlığında toplanmıştır. Şurada özel eğitim, okul öncesi eğitim, e- öğrenmenin yaygınlaştırılması ve özendirilmesine atıf yapılmıştır, Avrupa Birliği ile uyum sürecine ve sosyal medyanın çocuklar üzerindeki zararlı etkilerine vurgu yapılmıştır. OKS sınavının kaldırılmasına ve eğitimde yeteneklere göre kademeli geçiş sisteminin desteklenmesi gerektiğine atıf yapılmıştır. Yaşam boyu öğrenme yaygın eğitimin güçlendirilmesi konusuna özel bir önem verilmiştir. Eğitimde hareketlilik ve yabancı öğrenciler konusu ele alınmıştır. Şurada eğitimin niteliğinin artırılması konusuna dikkat çekilmiştir. Şurada yapılan önemli ve dikkat çekici bir tavsiye de şöyledir; “Gençlerimizi, emek ve başarı olmadan şöhret olma ve para kazanmayı teşvik eden programlar ile şiddet ve cinsel içerikli programların da televizyonlarda yayınlanmaması konusunda kamuoyu oluşturularak, bu tür programların denetimlerinde daha hassas davranılmalıdır.” Bu tavsiyenin nasıl uygulandığı ve sonuçlarının izlenip izlenmediği bir soru işareti olarak kalmıştır.
18. Millî Eğitim Şûrası 1-5 Kasım 2010 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Nimet Çubukçu (Baş) başkanlığında “öğretmen yetiştirilmesi, istihdamı ve niteliğinin geliştirilmesi” ana gündemiyle toplanmıştır. İlköğretim ve ortaöğretimin güçlendirilmesine, Pedagojik danışmanlık ve rehberlik sisteminin güçlendirilmesine, mesleki eğitimin güçlendirilmesine vurgu yapılmıştır. Bu şurada sunulan ve dikkati çeken bir diğer bir öneri, ideal öğretmenler yetiştirmek için bir Öğretmen ya da Eğitim Üniverisitesi kurulması teklifinin yapılmış olmasıdır.
19. Millî Eğitim Şûrası 2-6 Aralık 2014 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Nabi Avcı başkanlığında toplanmıştır. Şurada, eğitim kademlerindeki ders programlarının hazırlanmasına, öğretmen niteliğinin artırılmasına, eğitim yöneticilerinin niteliğinin artırılmasına ve yönetici atama kriterlerinin düzenlenmesine yönelik tavsiyelerde bulunulmuştur. Bu şura kararları ve gündemi bir önceki şura kararları ile oldukça benzerlik göstermektedir. Diğer şuralarda olmayan bir gündem ise okul güvenliği konusu olarak dikkat çekmektedir. Bu şurada daha ziyade milli eğitim bürokrasisi içindeki birikmiş sorunlara çözüm arandığı ve bürokratların etkisinde bir şura olduğu izlenimini vermektedir.

Yazının 2. kısmı: 20. Millî Eğitim Şûrasının Gündemi Ne Olmalıdır? (2); Gündem tekliflerimiz gelecek yazımızda…