Akıcı okuma, yazılı sembollerin belirli bir hız ve uygun vurgulama ile doğru bir şekilde okunmasını ifade etmektedir. Akıcı okumanın okuma hızı, kelime tanıma (doğru okuma) ve prozodi olmak üzere üç temel bileşeni bulunmaktadır. Okuma hızı kelimelerin belirli bir sürede okunmasını, kelime tanıma kelimelerin doğru bir şekilde seslendirilmesini, prozodi ise metnin uygun vurgu ve tonlamalarla okunmasını ifade etmektedir (Akyol, 2006). Bu üç bileşen, zincirin halkaları gibi birbirini tamamlamaktadır. Okuma hızında kelime dağarcığının önemli bir yeri bulunmaktadır. Bir okuyucu ilk defa karşılaştığı bir kelimeyi hem seslendirmede hem de anlamada zorluk çeker. Kelimeyi seslendirme esnasında bir taraftan da anlamını düşünür. Okuyucu bu esnada kelimeyi heceleyebilir. Bu durum, okuma hızında düşüş meydana getirir. Kelimeyi tanıma aşamasındaki bu zorluk, metnin vurgu ve tonlamalara uygun bir şekilde okunmasının da önüne geçer. İşte bu noktada prozodik okuma olumsuz etkilenir. Prozodik okuma, bir metnin ifadeli bir şekilde okunmasıdır. Bir nevi sesin rengi veya tonu da denebilir (Rasinski, 2006).
Literatürde akıcı okuma becerilerinin okuduğunu anlama becerisi ile ilişkisini ortaya koyan çeşitli araştırmalar (Aytaç, 2017; Başaran, 2013; Baştuğ ve Akyol, 2013; Kaya ve Yıldırım, 2016) bulunmaktadır. Okuduğunu anlama becerisinin akademik başarıyı da etkileyen bir etmen olduğu göz önüne alınacak olursa (Balcı, 2013), akıcı okuma becerilerinin önemi daha da artmaktadır. Bu bağlamda özellikle ilkokul çağındaki çocukların akıcı okuma bileşenlerine uygun bir şekilde okuması gerekmektedir. Bu noktada hem öğretmenlere hem de velilere önemli görevler düşmektedir. Akıcı okuma becerilerini geliştirmek amacıyla çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Bu yöntemlerden bazıları şunlardır:
Tekrarlı okuma
Bu yöntemde okuyucunun, bir metni akıcı bir şekilde okuyana kadar sürekli tekrar ederek okuması gerekmektedir. Öğrenci, metni okurken de yanında mutlaka dinleyici olması gerekmektedir. Dinleyici, öğrencinin okurken yaptığı hataları öğrenciye göstermeli ve hatasız bir şekilde tekrar okumasını sağlamalıdır. Bu, bir döngü şeklinde okuma en akıcı halini alana kadar devam etmelidir (Akyol, 2006). Öğretmenlerin sınıfta, öğrenci velilerinin ise evde kolayca uygulayabileceği bir yöntemdir.
Eşli okuma
Bu yöntemde öğrenci bir arkadaşı, aile bireylerinden biri veya okuması iyi olan herhangi biri ile birlikte okuma yapar. Yani öğrenciye eşlik edecek bir yardımcının olması gerekmektedir. Yardımcı olacak kişinin okuma düzeyinin öğrenciden daha üst seviyede olması gerekir. Kitap seçiminde öğrencinin seviyesinin biraz üstünde bir kitap tercih edilmelidir. Öncelikle öğrenciyle beraber kitabın ana başlıkları ve görselleri incelenip tartışılmalıdır. Daha sonraki aşamadaki ise metin, öğrenciyle birlikte okunmalıdır. Okuma esnasında öğrenci duraksayacak olursa, kısa bir süre beklendikten sonra hemen müdahale edilmelidir. Yardımcı kişi okuma hızını mutlaka öğrenciye göre ayarlamalı ve zaman zaman öğrenciye olumlu dönütler vermelidir (Akyol, 2006). Bu yöntem de tekrarlı okuma yöntemi gibi hem sınıfta hem de evde uygulanabilecek bir yöntemdir.
Koro halinde okuma
Bu okuma yönteminde şiirler önemli bir yer tutmaktadır. Şiirlerin öğrencilerin yaş ve ilgi seviyesine uygun olması önemli bir noktadır. Koro halinde okuma birçok şekilde yapılabilir. Öğretmen, bütün öğrencilerle bir koro kurabileceği gibi öğrencileri küçük gruplara ayırarak da okuma yaptırabilir. Bu yöntemin öne çıkan yönü zayıf okuyucu ile iyi okuyucuyu bir araya getirmesidir. Bu yöntem daha ziyade sınıfta uygulanabilecek bir yöntemdir.
Kaynakça
Akyol, H. (2006). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
Aytaç, A. (2017). Prozodi ile okuduğunu anlama arasındaki ilişki. Anadili Eğitimi Dergisi, 5(2), 102-113.
Balcı, A. (2013). Okuma ve anlama eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
Başaran, M. (2013). Okuduğunu anlamanın bir göstergesi olarak akıcı okuma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(6), 2277-2290.
Baştuğ, M. ve Akyol, H. (2013). Akıcı okuma becerilerinin okuduğunu anlamayı yordama düzeyi. Kuramsal Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(4), 394-411.
Kaya, D. ve Yıldırım, K. (2016). 4. Sınıf öğrencilerinin akıcı okumalarının basit ve çıkarımsal anlama düzeylerine göre değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4 (3), 416-430.
Rasinski, T. V. (2006). Reading fluency instruction: Moving beyond accuracy, automaticity, and prosody. The Reading Teacher, 59, 704-706.
