Asya Kıtasında; Çin’de 3 – 6 yaşlar için okullaşma oranı 1988’de % 24’e, Sri Lanka’da 0 – 5 yaşlar için okullaşma oranı % 15’e, Filipinler’de 0 – 5 yaşlar için okullaşma oranı %24’e, Vietnam’da 0 – 3 yaşlar için okullaşma oranı % 30’a,Vietnam’da 3 – 6 yaşlar için okullaşma oranı % 35’e, Hindistan’da okullaşma oranı %35’e, Laos’ta ise 4 – 6 yaşlar için okullaşma oranı % 4’e ulaşmıştır. Afrika Kıtasında; Kenya’da 3 – 5 yaşlar için okullaşma oranı % 20, Benin’de 3 – 5 yaşlar için okullaşma oranı % 1, Botswana’da 2.5 – 6 yaşlar için okullaşma oranı % 2.6 dır. İsrail’de zorunlu eğitim yaşı 5 – 16’dır. 3 – 4 yaşları arasındaki çocukların %90’ından fazlası okul öncesi eğitimden yararlanmaktadır. Ülkede kreş ve gündüz bakımevleri, anaokulları ve Kibutz’lardaki anaokulları olmak üzere 3 farklı yapıda okul öncesi eğitim kurumu bulunmaktadır. Norveç’te ilk gündüz bakımevi 1837 yılında kurulmuştur.
Günümüzde farklı sosyoekonomik düzeydeki aileler için 3 farklı yapıda (farklı sürelerle açıklar, sadece bakım veya hem bakım hem eğitim amaçlı olabilmektedirler) gündüz bakım kurumları vardır. Bu kurumlar Çocuk ve Aile İşleri Bakanlığına bağlıdır. Çocukları yaşama hazırlayıcı oyunlar, serbest yaratıcı faaliyetler ön plandadır. Kurumlar kendi kendilerini değerlendirmek zorundadır. Formal bir denetleme ve değerlendirme yoktur. Ayrıca bu kurumlar yerel sanat, sosyal ve spor kuruluşları ile işbirliği hâlindedir.
Norveç’te ilk gündüz bakımevi 1837 yılında kurulmuştur. Günümüzde farklı sosyoekonomik düzeydeki aileler için 3 farklı yapıda (farklı sürelerle açıklar, sadece bakım veya hem bakım hem eğitim amaçlı olabilmektedirler) gündüz bakım kurumları vardır. Bu kurumlar Çocuk ve Aile İşleri Bakanlığına bağlıdır. Çocukları yaşama hazırlayıcı oyunlar, serbest yaratıcı faaliyetler ön plandadır. Kurumlar kendi kendilerini değerlendirmek zorundadır. Formal bir denetleme ve değerlendirme yoktur. Ayrıca bu kurumlar yerel sanat, sosyal ve spor kuruluşları ile işbirliği hâlindedir.
Kanada da çocukların yarısından fazlası okul öncesi eğitimi almaktadır. Bu kurumlar sosyal hizmetlere ya da bölgesel bakanlıklara bağlı olarak çalışmaktadır. Hükümet düşük gelirli ailelere çocuklarını bu kurumlara verebilmeleri için maddî destek sağlamaktadır. Bu ülkede dört tip kurum vardır; tipik kreş ve gündüz bakımevi, ailede günlük bakım, tam günlük anaokulu ve lisanslı aile günlük bakımı. Ayrıca çift dile sahip çocuklar içinde özel programlar düzenlenmektedir. Japonya’da gelenek ve göreneklerine uygun karakter eğitimine önem veren anaokulları savaş öncesinde açılmıştır. Özel grup, dernek veya yerel yönetimler de kurum açabilmektedir.
Anaokulları devletin ya da yerel yönetimlerin doğrudan kontrolü altındadır. İki farklı eğitim kurumu vardır. 3 – 6 yaş arasındaki çocukları ilkokula hazırlamayı amaçlayan genellikle özel ve yarım günlük kurumlar ve hükümet destekli olan tam günlük kurumlar. Çocukların %90’ından fazlası ilkokula gitmeden önce bu programlardan birine gitmektedirler. Avusturya’da 3 – 5 yaşlarındaki çocukların % 32’si yarım günlük okul öncesi eğitim kurumuna, % 20’si ise çocuk bakım merkezlerine gitmektedir. Anaokulları 1820’den itibaren görülmeye başlanmış ve Montessori, Pestalozzi ve Frobel’in fikirlerinden etkilenerek programlar oluşturulmuştur. Bu eğitim zorunlu değildir, okuma – yazma çalışmaları, konuşma, çevre, aritmetik, müzik, sanat, beden eğitimi ve trafik eğitimine önem verilmektedir. 6 yaş zorunlu okula başlama yaşıdır. Her sınıfta bir öğretmen ve bir de yardımcı bulunur. Öğretmenler ön lisans mezunu olmak zorundadırlar, tam gün ve haftada 40 saat çalışmaktadırlar. Her sınıfta 25 – 28 çocuk olabilmekte, sınıflar aynı yaş ve karma yaş gruplarından oluşmaktadır.
İsviçre 26 ayrı bölgeye ayrılmış olduğu ve her bölge özerk bir şekilde yönetildiği için ulusal bir aile eğitimi politikası yoktur. Her bölge kendi ihtiyacını belirleyip ona göre politikasına yön vermektedir. İsviçre’de annelerin % 74’ü çalışmaktadır ve büyük çoğunlukla yarı zamanlı olarak çalıştıkları için okul öncesi çocukların da büyük çoğunluğu yarım günlük okullara gitmektedir.
Çocuk bakımı özel organizasyonlarca yürütülmektedir ancak hâlâ nicelik nitelikten önce gelmektedir. Kore’de anaokulları (3 – 5 yaş) Eğitim Bakanlığı’na; gündüz bakım merkezleri (0 – 6 yaş) ise Sağlık ve Refah Bakanlığı’na bağlı olarak çalışmaktadır. Anaokulları 4, 6 ve 8 saatlik programlarla 3 farklı hizmet verirken gündüz bakım merkezleri 12 saat hizmet vermektedir. 3 ve 4 yaşların anaokuluna gitme oranı % 16.2 iken beş yaşların oranı %42.8’e ulaşmıştır. Anaokullarının çok büyük çoğunluğu özeldir.
Anaokulu öğretmenlerinin 4 yıllık üniversite, 2 yıllık kolej veya ulusal açık üniversite mezunu olmaları gerekmektedir. Her aşamadan yükselebilmek için alınması gereken hizmet içi eğitim sertifikaları vardır. Irak’ta 4 – 5 yaşlarındaki çocuklar anaokullarına gitmektedir ve bu çağdaki çocukların ancak % 5,7’si okula gidebilmektedir. 1991 yılından 2003’e kadar ülkede yaşanan olumsuz koşullar nedeniyle hem bu oranda hem de anaokulu sayısında düşme kaydedilmiştir (% 7’den % 5,7’ye düşmüştür).
Çin Halk Cumhuriyeti, nüfusu çok yüksek bir ülke olduğu için 0 – 6 yaş arasındaki çocukların sayısı da 200 milyon civarındadır. Ancak % 20 – 25’i okul öncesi eğitime devam edebilmektedir. Bu oran kentlerde % 60 – 70 olurken kırsal kesimde % 20 – 30 oranındadır. Bu ülkede okul öncesi eğitim hizmeti veren üç tür kurum bulunmaktadır; yuva, anaokulu ve anasınıfı. Bunlar hükümet, enstitüler veya özel sektör tarafından yönetilmektedir. Genellikle yarım gün hizmet veren anasınıfları ilkokullara bağlıdır ve bilgiyi ön planda tutan akademik amaçlı okul öncesi eğitim kurumlarıdır. Öğretmenler öğretmen okullarından yetişmektedirler. Bu ülkedeki okul öncesi eğitim kurumlarında ahlâk eğitimi ve aile eğitiminin önemli bir yeri vardır.
Hong Kong’da devletin özel idarî bölümünün eğitim dairesi, okul öncesi eğitim kurumlarının genel eğitsel kalitesinden sorumluyken sosyal refah dairesi bu kurumların devlet standardına uyma durumunu denetlemektedir. Okul öncesi eğitim kurumları kreş (0 – 2 y.) ve gündüz bakımevi (2 – 6 y.) diye ikiye ayrılmaktadır. Ayrıca 3 – 6 yaş arasındaki çocuklar Hong Kong’taki anaokullarına devam edebilmektedirler. Bunun yanı sıra birkaç uluslar arası okul da vardır. Öğretmenlerden biri başöğretmen diğerleri yardımcı öğretmen olarak çalışmaktadır.
Başöğretmen olmak için bir yıllık yarı zamanlı bir eğitim programından geçmek gerekmektedir. Yeni Zelanda da anaokulları, yerli halkın dili ve kültürünün eğitiminin verildiği merkezler, oyun merkezleri, çocuk bakım merkezleri, Pasifik adaları erken çocukluk eğitimi merkezleri, ev temelli servisler, toplum oyun grupları ve hastanelerdeki oyun odaları gibi eğitim kurum veya ortamları vardır. Beş yaşın altındaki çocukların yaklaşık % 56’sı bu eğitime katılmaktadır. 3 – 5 yaşlarındaki çocukların gittiği anaokullarında daha küçük olanlar haftanın üç günü öğleden sonra okulda olurken daha büyükler haftada beş sabah da okula gelirler. Bütün öğretmenlerin diplomalarını almış olması gereklidir. Aile katılımı çalışmaları için okullar cesaretlendirilmektedir. Her anaokulunun kendi ebeveyn birliği/komisyonu vardır fakat yönetim sorumluluğu ulusal birliğe bağlı olan bölgesel anaokulları organizasyonundadır.
Filipinler Eğitim Kültür ve Spor Bakanlığı geliştirdiği politikalarla resmî ilköğretim okullarının ebeveyn – öğretmen birliklerinin de desteğiyle 5 – 6 yaş için okul öncesi sınıfları amaçlarını cesaretlendirmektedir. Özel ve resmî anaokullarının yanı sıra din eğitimi veren, Hıristiyan aile yaşamını, öğreten okullar, öğretmen enstitülerine bağlı uygulama anaokulları ve Montessori okulları bulunmaktadır. Almanya’da anaokulları 1840’lı yıllarda görülmeye başlanmış, gerçek bir okul öncesi eğitim anlayışı ise Frobel ile birlikte yaygınlaşmıştır. 6 yaşla birlikte zorunlu eğitim başlamaktadır. Oyun ile eğitimin öneminin vurgulandığı bu ülkenin batısında okullaşma oranı % 73, doğusunda ise % 96’dır. Doğu Almanya ile Batı Almanya birleştikten sonra doğudaki merkeziyetçi sistemin yerini batı sistemi almıştır.
Kurumlar günlük bakımevleri (0 – 3 y.), anaokulları (3 – 6 y.), tam gün anaokulları (0 –12 y.), 5 yaş grubu çocuklar için ilkokullar içindeki anasınıfları, aile bakım merkezleri (0– 3 y.) ve engelli çocuklar için özel anaokulları şeklinde gruplandırılmaktadır. Öğretmenler meslekî yüksekokulu veya üniversite mezunudurlar. Belçika’da da zorunlu okula başlama yaşı 6’dır. Öğretmenler meslekî yüksek eğitim enstitüsünden mezun olmak zorundadırlar. Okul öncesi dönemdeki çocukların okullaşma oranı yaklaşık % 95’tir.
Belçika federal bir devlet olduğu için eğitim sisteminde devlet, bölge, komün ve Katolik kilisesi tarafından desteklenen kurumlar vardır. Anaokulları parasızdır ve isteğe bağlıdır. Sınıflar genellikle yaş gruplarına göre ayrılır. İngiltere de okul öncesi eğitim hizmeti, resmî kurumlar, gönüllü kuruluşlar ve özel sektör tarafından verilir. Resmî kurumlara bağlı okul öncesi eğitim kurumları ücretsizdir. Diğerlerinde ise verilen hizmete ve ailenin durumuna göre ücret alınır. Bu kurumlar çok çeşitli yapılarda oluşmuştur. Anaokulları, ana sınıfları gündüz bakımevleri, oyun grupları, birleşik okul öncesi merkezleri, aile merkezleri, bebek ve ebeveyn kulüpleri gibi. İngiltere, oyuncak kütüphanelerinin en yaygın olduğu ülkedir. Ülkede okula başlama yaşı 5’tir. Öğretmenler dört yıllık üniversite veya yüksekokul mezunudur. 3 – 5 yaş arası okullaşma oranı % 53’tür.
Hindistan’da okul öncesi eğitim, devlet ve gönüllü sektör tarafından günlük bakım, kreş ve anaokulları ile gezici kreşler aracılığıyla gerçekleştirilir. Ancak şehirlerin yoksul varoşlarında yaşayan, tarım ve ev işlerinde çalışmak zorunda kalan, kırsal kesimde yaşayan, geçici mevsimlik işçilerin çocuğu olan küçük çocuklar bu eğitimden yeterince yararlanamamaktadır. Üst sınıflara hizmet eden kurumlar dışındaki özel okul öncesi eğitim kurumlarında çocuğun anadili kullanılır.
Amerika’da ulusal bir müfredat programı olmadığı için genel amaçlar belirlenmiştir. Her eyalet kendi sistemini oluşturmuştur. Küçük çocukların eğitimi ile ilgili vakıf veya birliklerin geliştirdiği programlar kullanılmaktadır.
Danimarka’da 0 – 10 yaşlarında çocuğu olan annelerin % 76’sı ev dışında çalıştığı için ülkede aile ve çocukların yararına kanunlar çıkarılmış ve imkânlar sağlanmıştır. Yerel yönetimler çocuk bakımını sağlamak, yürütmek ve kontrol etmekle yükümlüdürler. Tam gün anaokulları farklı yaş grupları için merkezler, okul sonrası programlar ve gündüz bakımevleri vardır. Zorunlu okula başlama yaşı 6’dır. 3 – 6 yaş arası okullaşma oranı ise yaklaşık % 100’dür. Öğretmenlerin meslekî yüksek eğitim enstitüsünü bitirmeleri gerekmektedir.
Finlandiya’da da zorunlu okula başlama yaşı 7’dir. Öğretmenlerin üniversite mezunu olması gerekmektedir. 3 – 6 yaş arası okullaşma oranı % 63’tür. Merkezî, bölgesel ve yerel yönetimler eğitim çalışmalarını yönetir.
Fransa’da zorunlu okula başlama yaşı 6’dır. Beş yaşındaki çocukların % 100’ü okula giderken, 3 yaşın altındakiler için bu oran % 20’dir. Öğretmenler üniversite mezunu olmak zorundadırlar. Bu ülkede okul öncesi eğitimin asıl amacı yetersiz koşullarda bulunan ve annesi çalışan çocukların ilkokula hazırlanmalarına yardımcı olmak olduğu kadar, özel eğitim gerektiren çocukların erken teşhis ve tedavisini de sağlayabilmektir.
İtalya’da 1827’lerde ilk çocuk bakım merkezinin kurulmasıyla başlayan eğitim çalışmaları, çıkarılan ve düzenlenen yasalarla tüm çocukların eğitilmeleri gerektiği vurgulanarak devam etmiştir. Zorunlu eğitim yaşı 6’dır. 6 ay – 3 yaş arası çocuklar çocuk bakım merkezlerine, 3 – 6 yaş arası çocuklar ise anaokullarına verilmektedir. Agazzi, Montessori ve Reggio Emilio okulları açılmış, İtalyan kültürünü yansıtan, sanat ve estetik konuları ile çevreye önem veren Reggio Emilio okulları daha çok yaygınlaşmıştır. Oyuncak kütüphaneleri de hızlı bir gelişim göstererek yaygınlaşmıştır. Öğretmenler üniversite mezunu olmak zorundadırlar. Devlet okullarında çalışanların iki yılda bir sınavdan geçmeleri gerekmektedir. 3 – 6 yaş arası okullaşma oranı % 92’dir.İsveç’de okula başlama yaşı 7’dir. 3 – 6 yaşta okullaşma oranı ise yaklaşık %100’dür. Belediyeler, özel sektör, kooperatif ve aile birlikleri okul öncesi eğitim kurumu açabilmektedirler.
İsveç’te de Danimarka’da da bu dönemde okuma – yazma ve matematik öğretilmemektedir. Dil gelişimine çok önem verilen bu ülkede erken çocukluk eğitimi yaklaşımı benimsendiği için öğretmenler hem okul öncesi, hem de ilköğretim birinci kademede öğretmenlik yapabilecek şekilde öğrenim görmektedirler.
Yunanistan’da zorunlu okula başlama yaşı 6’dır. 3 – 6 yaş arasında okullaşma oranının % 64 olduğu bu ülkede öğretmenlerin Meslek Yüksek Eğitim Enstitüsünden mezun olmaları gerekmektedir. Okul öncesi eğitim kurumlarının sayısı yeterli değildir. Portekiz’de zorunlu okula başlama yaşı 6, 3 – 6 yaş arası okullaşma oranı ise yaklaşık % 40’dır. Öğretmenlerin Meslek Yüksek Eğitim Enstitüsü mezunu olmaları gereken bu ülkede çok çeşitli kurumlar açılmış – gündüz bakım evleri, anaokulları, farklı projeler gibi – daha sonra eğitimin diğer kademeleri ile de paralelleşerek daha merkezî bir yönetim sistemi kazanmıştır.
İspanya’da zorunlu okula başlama yaşı 6’dır. 4 – 5 yaşları için okullaşma oranı % 90, 5 yaş için % 100, 3 yaş için ise yaklaşık % 55’dir. Öğretmenler üniversite mezunu olmak zorundadır. 0 – 3 yaşındaki çocukların gittiği okullara çocuk bahçesi, 4 – 5 yaşındaki çocukların gittiği okullara ise anaokulu denmektedir. Bu kurumların sorumluluğu Eğitim Bakanlığı, Çalışma Bakanlığı, Ulusal Sosyal Yardım Enstitüsü, Belediyeler ve özel kuruluşlar gibi çeşitli kuruluşların üzerindedir. İrlanda’da da zorunlu okula başlama yaşı 6’dır. 4 – 5 yaşlar ilkokulların bünyesindeki anaokullarına devam etmektedirler. Bu okullar ilkokul müdürünün sorumluluğu altındadır. 5 yaş grubu çocuklarda okullaşma oranı % 100 iken, 4 yaş için bu oran % 50’ye düşmektedir. Öğretmenlerin üniversite mezunu olmaları gerekmektedir.
Nepal’de çocuklarla ilgili olarak yakınlarda yapılan bir araştırma, yaygın okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların % 90’ının ilkokula başladığını, buna karşılık okul öncesi eğitim kurumlarına gitmeyenler arasında bu oranın % 70’e düştüğünü göstermiştir. Oktay’ın (2003, s.24-31) Erken Çocukluk Eğitimi Politikaları: Yaygınlaştırma, Yönetişim ve Yapılar Toplantısı” Raporundan aktardıklarına göre, dünyadaki okul öncesi eğitim ile ilgili bilgiler; Genelde çeşitli ülkelerde çocukları kurumlarda eğitmeyi amaçlayan birimler, eğitim sistemlerinin yapısı içinde yer almaktadır. Bunlarda ülkelere göre, anaokulları, anasınıfları, hazırlık sınıfları (ilkokula bağlı), gündüz bakım evleri, birleşik okul öncesi merkezler, çocuk bakım merkezleri ve oyun grupları vb. oldukça çeşitli isimler altında görev yapmaktadırlar. Buna karşılık gerek evde gerekse kurumda anne – babayı tek başına veya çocuğuyla birlikte eğiten programlar, alternatif okul öncesi programlar olarak yetişkin eğitimi programları içinde yer almaktadır. European Commission, (1995).
