PISA Sonuçlarında Finlandiya
Uluslararası öğrenci değerlendirme programı PISA araştırması, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü OECD tarafından 15 yaş grubundaki öğrencilere üçer yıl arayla yapılır. PISA amacı, öğrencilerin okulda öğrendikleri bilgileri günlük yaşamda kullanma becerilerini ölçmektir. PISA içeriği matematik okuryazarlığı, fen bilimleri okuryazarlığı, okuma ve problem çözme becerilerinden oluşur. PISA sınavında çoktan seçmeli, açık uçlu, kısa cevaplı sorular bulunur. Öğrenci seçimi OECD tarafından tesadüfi yöntemle belirlenmektedir.
Finlandiya tüm PISA çalışmalarında ya en üstte ya da en üste yakın sıralarda yer almaktadır. Fin öğrenciler arasında en üst ve en alt düzeyde puan alanların arasındaki fark küçüktür. Sınava katılan ülkeler içinde okullar arasındaki en az farkın Finlandiya’da olduğu görülmüştür. Bu bağlamda Fin öğrencilerin başarısı tüm dünyada dikkat çekmiştir. Eğitim politikalarını geliştirmek isteyen pek çok ülke için Fin eğitim sistemi araştırılması gereken bir konu haline gelmiştir.
Finlandiyalı bir eğitimci Tim Paramour, Fin öğrencilerin PISA sonuçlarına binaen “PISA sıralamasında üstlerde yer almak, Finlandiya için hiçbir zaman öncelik değildi. Finlandiya’nın amacı, genç insanlara daha iyi bir hayat sunmaktı ve uluslararası sıralamalarda edinilen konum, sadece bir bonus oldu.’’ açıklamasını yapmıştır.
Bir Ülke Olarak Finlandiya
Finlandiya 1917’de bağımsızlığını kazanmıştır. 1995’ten bu yana AB üyesidir. 5,5 milyon nüfusa sahiptir. İstanbul’un nüfusu Finlandiya’nın nüfusunun yaklaşık üç katıdır. 338.000 km2 yüzölçümlü bir Kuzey Avrupa ülkesidir. Türkiye’nin yüzölçümü Finlandiya’nın yüzölçümünün yaklaşık 2,5 katıdır. İsveç, Norveç ve Rusya’yla sınır komşusudur. Fince ve İsveççe olmak üzere iki anadili vardır. Başkenti Helsinki’dir. Halkın %75’i Protestan, %1’i Ortodoks, %22’si herhangi bir dine mensup değil ve %2’si diğer dinlere mensup topluluklardan oluşur. Milli gelirin %67’si hizmet, %30’su sanayi, %3’ü tarımdan elde edilir.
Okuyucular ülkesi Finlandiya’da ailelerin %85’i günlük gazete abonesidir. Yılda kişi başı 21 kitap kütüphanelerden ödünç alınmaktadır. 550.000 öğrenci ve 3000 zorunlu eğitim kurumu vardır.
Finlandiya Eğitim Sisteminin Temel Özellikleri
Saygın ve mesleğinde hür öğretmenler, müfredatta esneklik, eğitimde fırsat eşitliği, bireysel ihtiyaçlara yönelik yapılandırılan eğitim yaklaşımı, herkes için ücretsiz eğitim, okuryazar toplum yapısı, eğitim yönetiminde az bürokrasi, çok profesyonellik ve hayat boyu öğrenim Fin eğitim sisteminin temelini oluşturan ilkelerdir.
Finlandiya’da Öğretmen Olmak
Ortaöğretimi bitiren öğrenciler, Finlandiya’nın tek milli sınavı olan olgunluk sınavına girerler. Aldıkları puana göre eğitim fakültesine başvuru yapacak olan öğrenciler kabul testine tabi tutulur. Kabul testi; kitap sınavı, mülakat, örnek ders anlatımı ya da grup tartışması yönetme olmak üzere 3 aşamadan oluşur. Kitap sınavında öğrencilerin eleştirel düşünme, sentez, savunma becerileri; mülakatta karakteristik özellik, kendini geliştirme isteği; örnek ders anlatımı ya da grup tartışması yönetmede ise konuşma, sunum, yönetim kriterleri ölçülür. Öğretmenlik için müracaat eden öğrencilerin yaklaşık %10 ile 15’i eğitim fakültelerine kabul edilirler.
Eğitim fakültelerinin öğretmen yetiştirme programında teorik derslerin sayısı kadar uygulama dersleri mevcuttur. Her eğitim fakültesi kendi uygulama okuluna sahiptir. Bu uygulama okulları genellikle üniversite kampüsü içerisinde ilgili bölümlere yakın yerlerde konumlandırılmıştır. Uygulama okullarında hem asil öğretmen hem de öğretim görevlisi rehberliğinde staj yapma imkânı sağlanmaktadır.
Finlandiya’da öğretmen olmak için (okul öncesi hariç) tezli yüksek lisans yapma zorunluluğu bulunur. Sınıf öğretmenleri 1’den 6. sınıfa kadar, branş öğretmenleri 7’den 12. sınıfa kadar derslere girerler. Bir sınıf öğretmeni eğitim bilimleri alanında, bir branş öğretmeni ise kendi branş alanında tez yazar. Amaç, her öğretmenin tek başına araştırma yapabilecek bir donanıma sahip olmasıdır.
Finlandiya’da öğretmen, öğretiminde özgürdür. Devlet tarafından oluşturulan çerçeve müfredat dâhilinde sınıf dinamiğine göre müfredatta esneklik sağlayabilir. Kitap, materyal, yöntem ve teknik seçiminde hürdür. Öğretmene güvenilir. Denetleme yapılmaz.
Finlandiya’da Eğitim Sistemindeki Kademeler
- 0-5 yaş: Erken çocukluk eğitimi
- 6 yaş: Okul öncesi
- 7-12 yaş: İlkokul (1-6.sınıflar)
- 13-15 yaş: Ortaokul (7-9.sınıflar)
- 16-18 yaş: Lise (10-12.sınıflar)
Finlandiya’da Okullar
- Ulaşım, kırtasiye, yemek, gezi, sağlık hizmetleri dâhil olmak üzere Finlandiya’da eğitim ücretsizdir. Engelli öğrencilerin okula gelip giderken kullandığı taksi masraflarını dahi devlet karşılar. Okullarda verilen ücretsiz öğle yemeği, resmi müfredatın bir parçasıdır. Öğle yemeği gelenekler, sağlık ve beslenme konusunda bir nevi ders niteliğindedir. Öğle yemeğinde çıkan menünün maliyeti 1 Euro’dur.
- Okulların %3’ü özeldir. Yabancı ailelerin çocukları özel okula giderler. Eğitim dili İngilizcedir. Özel okullarda okuyan öğrencilerin masraflarının %70’ini devlet karşılar.
- Dersler 45 dakika, ders araları 15 dakikadır.
- 1 ve 2.sınıf öğrencilerinin teneffüslerde okul bahçesine çıkmaları zorunludur.
- Her sınıf seviyesinde el işi eğitimi ve ev ekonomisi (mutfak, ütü, temizlik…vs) eğitimi verilir. Erkekler küçük yaşta ev işlerine alıştırılmaktadır.
- Okul üniforması yoktur. Öğrenciler okula girişte montlarını askılara asmakta, ayakkabılarını çıkarıp çoraplarıyla ya da terlikleriyle sınıflara girmektedir. Öğretmenler için de kılık kıyafet tamamen serbesttir.
- İlkokulda zil varken, ortaokul ve lisede zil yoktur. Okulun başlangıç ve bitiş saatlerinde zil çalar. Ara derslerin giriş çıkışında zil kullanılmaz.
- 5.sınıf itibariyle notlu sisteme geçilir. 4-10 puan arası not verilir. 5 geçer bir nottur. Hiçbir zaman 1 notu verilmez.
- Mesleki yönlendirme 9.sınıfta başlar.
- Davranış bozukluğu olan öğrenciler sınıf tekrarı yapar. Sınıf tekrarı akademik başarısızlıktan dolayı olmaz ve oran çok düşüktür. Öğrenci affedilemez davranışlardan birini gerçekleştirdiyse ona oturma cezası verilir. Örneğin öğrenci okul saatlerinde dışarı çıktı ise 2 saat oturma cezası alır. Olumlu örnek davranış sergileyen öğrenci ödüllendirilebilir. Fakat bu ödül yiyecek olmaz. Örneğin, yemekhane sırasında en başa geçmek bir ödüldür.
- İlkokulda sabit bir ders programı yoktur. Beden eğitimi ders programında belirlidir. Diğer dersler ihtiyaca göre programa yerleştirilir.
- Çalışan annelerin 1 ve 2. sınıfa giden çocuklarına okulda saat 17.00’ye kadar sosyal kulüp açılabilir. Fakat 3. sınıftan itibaren öğrenci velinin sorumluluğundadır, dersler tamamlanınca öğrenci eve gönderilir.
- İlkokulda haftada 20 saat, ortaokulda haftada 25 saat ders görülür.
- Ev ödevleri çok azdır, 10-30 dakikada bitecek yoğunluktadır.
- Atölye dersleri öğleden sonra yapılır.
- Cep telefonu kullanımı, okul yönetimi kararına bağlıdır. Tamamen tabletli eğitim yapan okullar bulunduğu gibi, derslerde araştırma yapmak için tablet kullanan okullar da vardır.
- 1-7.sınıf öğrencilerinin karnelerinde nitel değerlendirme, 8.sınıftan itibaren öğrencilerin karnelerinde ise nicel değerlendirmeler bulunur.
Finlandiya’da Özel Eğitim
Finlandiya’da hiçbir öğrencinin geride kalmasına izin verilmemektedir. Tam öğrenme modeli uygulanır. Bu bağlamda, öğrenme güçlüğü hafif-orta dereceli öğrenciler sınıfta herkesle beraber eğitim görür. Bu öğrencilere birebir ders desteği yapılır. Öğrenme güçlüğü daha fazla olan öğrencilere okulda küçük gruplar içinde ek dersler yapılır, psikolog desteği alınır. Gerekiyorsa özel öğrenci statüsü tanınarak arkadaşlarıyla beraber aynı sınıfta seviyesine uygun öğrenim görmesi sağlanmaktadır. Öğrenme güçlüğü ileri derecede olan öğrenciler, özel eğitim yapan okullarda okur.
Down sendromlu öğrencilere özel bir okul da vardır. Burada ilkokulu bitiren down sendromlu öğrenciler, gelişme gösterirlerse normal bir ortaokula geçiş yapabilirler.
Üstün yetenekli öğrencilere ek çalışma yapılmaz. Üstün yetenekli öğrencilerin proje geliştirmesi desteklenir.
Sonuç
Finlandiya’da öğretmenlik en saygın mesleklerden biridir ve öğretmen olmak, doktor olmak kadar meşakkatli süreçler gerektirir. Donanımlı eğitmenlerin önderliğinde yetişen öğrenciler asla canlı bir robot ve test çocuğu olmazlar, oyun odaklı bir süreç içerisinde akademik yönden geliştirilirler. Her ne kadar nüfusu ülkemizden oldukça az olsa da, Fin eğitim modeli aynen alınıp uygulanamasa bile, Finlandiya’yı başarıya götüren ilkelerden esinlenerek eğitim sistemimizde iyileştirilebilecek noktalar tespit edilebilir.
