HELİKOPTER EBEVEYN TUTUMUYLA İLGİLİ BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR NE SÖYLÜYOR?
Ekşi, Barış ve Demir’in (2020) çalışmasında, sosyal kaygı ile helikopter ebeveyn tutumu arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bu çalışmada helikopter ebeveyn tutumu ile şişirilmiş benlik, duygusal özerklik ve sosyal kaygı ilişkili bulunmuştur.
Ebeveynlerinin kendilerine yüklediği ideal kimliğe uygun davranan çocuklar, bu durumun doğal bir sonucu olarak kaygı yaşamaktadır. İdeal benlik ile gerçek benlik arasındaki boşluğa ebeveynlerinin yapay benlik yüklemeleri çocukların kendilerini gerçekte olduklarından daha farklı bir kimlikte algılamasına sebep olmaktadır. Helikopter ebeveynlerinin onayına aşırı derecede bağımlı hale gelen bu çocukların duygusal bakımdan bağımsız hareket edebilmesi konusunda geliştirilmeye açık alanları vardır. Sosyal karşılaşmalarında ebeveynlerinin kendilerine yükledikleri (ideal benlik ile gerçekte olan benlik arasındaki) boşluktan kaynaklı çatışmalar yaşamaktadırlar.
Teknolojik gelişmeler düşünüldüğünde, helikopter ebeveynlerin çocuklarını dijital mekanizmalar aracılığıyla kontrol etmesi kolaylaşmıştır. Teknolojik gelişmelerin getirdiği iletişim kolaylığı, helikopter ebeveynlerin çocuklarını kontrol etme dürtülerini hayata geçirebilmelerine ortamı hazırlamaktadır. Bunun yanı sıra, söz konusu ebeveyn tutumu sosyal-duygusal ve akademik alana da etki etmektedir. Helikopter ebeveyn tutumu özerklik, olumsuz bağlanma örüntüsü, yüksek kaygı, depresyon, düşük akademik başarı bakımından yüksek seviyede etki oluştururken; olumlu akran ilişkileri, olumlu sosyal davranış ve problem çözme becerisinde düşük seviyede etki oluşturmaktadır.
Çocuklara yansıyan olumsuz etki konusunda, yaşam koşullarında meydana gelen değişikliğe ebeveynleri tarafından yüklenen anlamın da payı bulunmaktadır. Değişen yaşam koşulları ebeveynlerin dış dünyayı tehdit olarak algılamasında çocuklarına karşı daha fazla korumacı ve müdahaleci tarzı benimsemelerinde etkili görülmektedir (Güçlü ve Çok, 2021).
Gençdoğan ve Gülbahçe (2021) tarafından yapılan bir çalışmada, çocuklarda psikolojik iyilik hali ile yaşam doyumunda helikopter ebeveyn tutumunun etkisinin olduğu görülmüştür. Buna göre, helikopter ebeveyn tutumu arttıkça yaşam doyumu ve psikolojik iyi oluşta azalma görülmektedir. Helikopter ebeveyn tutumunda annelerin ve babaların helikopter ebeveynlik düzeyi karşılaştırıldığında annelerin daha baskın helikopter ebeveyn tutumunu sergiledikleri görülmüştür.
Cinsiyetler açısından bakıldığında anneyi helikopter ebeveyn olarak algılama düzeyi erkek çocuklarda daha yüksek seviyede bulgulanmıştır. Babayı helikopter ebeveyn olarak algılama düzeyine bakıldığında ise kız çocuklarında babayı helikopter ebeveyn olarak algılama durumu daha yüksek seviyede tespit edilmiştir. Araştırma sonuçlarında, annelerin helikopter ebeveyn tutumunun babaların helikopter ebeveyn tutumuna göre çocukların psikolojik sağlığını daha fazla düzeyde olumsuz etkilediği bulgulanmıştır.
Lotfi, Meydan ve Erbaş’ın (2020) üniversite öğrencilerinde algılanan helikopter anne tutumunun benlik saygısı ve problemlere karşı tutumlarına etkisinin incelendiği çalışmasında kadın öğrencilerin algıladığı helikopter ebeveyn tutumu erkek öğrencilere göre daha düşük düzeyde bulgulanmıştır. Bu çalışmada, kadınların benlik saygısı daha yüksek çıkarken problem durumlarına yönelik olumsuz tutumun daha düşük seviyede olduğu tespit edilmiştir.
Helikopter ebeveyn tutumuyla problemlere yönelik olumsuz tutum geliştirmek arasında pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Buna göre, helikopter ebeveyn tutumu arttıkça problemlere yönelik olumsuz tutum seviyesi de artmaktadır. Problemlere karşı olumsuz tutum geliştirme ile benlik saygısı arasında da negatif yönlü bir ilişki tespit edilmiştir. Bir başka deyişle, benlik saygısı arttıkça problemlere karşı olumsuz tutum geliştirme düzeyinde azalma bulgulanmıştır.
Set’in (2020) çalışmasına göre, helikopter ebeveynlik algısı ile şişirilmiş benlik algısı, dürtüsellik ve psikolojik belirtiler arasında pozitif yönlü bir ilişki söz konusudur. Bu çalışmada, helikopter ebeveyn tutumu ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkide şişirilmiş benlik duygusu ve dürtüselliğin aracı rolü araştırılmıştır. Buna göre, katılımcıların algıladığı helikopter ebeveyn tutumundaki artış, katılımcıların şişirilmiş benlik algısı, dürtüsellik ve psikolojik belirtiler göstermesine etki etmektedir.
Yam ve Kumcağız’ın (2021) çalışmasında, üniversite öğrencilerinin annelerinden algıladıkları helikopter ebeveyn tutumları ile psikolojik iyi oluş ve yaşam doyumları arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmada, katılımcıların annelerinden algıladıkları helikopter ebeveyn tutumunun yaşam doyumuna ve psikolojik iyi oluşa olumsuz yönde bir etkisinin olduğu bulgulanmıştır.
Mavi Tuğba Ateş
Erken çocukluk eğitimcisi/Psikolojik danışman
KAYNAKÇA
Ekşi, H., Barış, Ş. ve Demir, İ. (2020). Ergenlerde Helikopter ebeveyn tutumu, şişirilmiş benlik: duygusal özerklik, sosyal kaygı değişkenlerinin aracı etkisi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cumhuriyet Armağan Sayısı, 83-100. doi: 10.18026/cbayarsos.627884
Gençdoğan, B. ve Güzelbahçe, A. (2021). Psikolojik iyi oluş ve yaşam doyumunun bir yordayıcısı olarak algılanan helikopter ebeveyn tutumu. Milli Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi, 1(1), 66-98.
Güçlü, C. H. ve Çok, F. (2021). Helikopter Anababalık ve Gençler Üzerindeki Gelişimsel Etkileri. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 4(7), 134-150.
Lotfi, S., Meydan, S. ve Erbaş, K. (2020). Üniversite öğrencilerinde algılanan anne tutumunun benlik saygısı ve problemlere karşı olumsuz tutuma etkisinin incelenmesi. Arc Health Sci Res 2020, 7(3), 231-237.
Set, Z. (2020). Helikopter ebeveynlik tutumu ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkide şişirilmiş benlik duygusu ve dürtüselliğin aracı rolü. Arch Neuropsychiatry, 57, 318-324.
Yam, F. C. ve Kumcağız, H. (2021). Helikopter anne tutumları: Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumları ve psikolojik iyi oluşları üzerindeki yordayıcı rolü. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(35), 1946-1967. DOI: 10.26466/opus.784171
