Bir işi en iyi yapanlar bilir prensibinden hareketle ülkemiz eğitim sisteminin en önemli parçası olan meslek liselerinin, sonuçları itibariyle istenilen seviyeye getirilmesi için neler yapılmalıdır? sorununun cevabını da o süreçte yer alan paydaşların daha doğru isabetli bileceğini kabul ederek bilgi toplamak amacıyla bir anket hazırladım.
Anket soruları, araştırmacının birkaç mesleğin çıraklığından başlayan meslek yaşamının tamamını örgün ve yaygın mesleki eğitimin (halk eğitim, çıraklık eğitim ve meslek lisesi) her kademesinde öğretmen, müdür yardımcısı, müdür başyardımcısı, müdür, şube müdürü olarak geçirmiş, esnaf ve zanaatkâr bir ailede yetişen, dört meslekte yaz tatillerinde ve mezuniyet sonrası özel sektörde çalışmış tecrübeli biri olarak kişisel bilgi ve deneyimlerine, İstanbul’daki Meslek Liseleriyle Üniversiteler, Müsiad, İstanbul Ticaret Odası ve İstanbul Sanayi Odası ile yapılan çalışmalar sonucunda uzlaşılmış ortak konulara, Milli Eğitim Bakanlığınca yayınlanan AÖL öğrenci sayıları, meslek liselerindeki devamsızlık, başarısız, sınıf tekrarı ve okul terk oranı istatistiklerine, eğitim konularında rapor yayınlayan Eğitim Reformu Girişimi (ERG) gibi sivil toplum örgütleri raporlarına dayanarak hazırlanmıştır.
Yirmibeş soruluk kısa yargı cümlelerinden oluşan tek sayfalık anketi İstanbul’da dokuz ilçedeki (Arnavutköy, Avcılar, Bağcılar, Bahçelievler, Bakırköy, Bayrampaşa, Eyüp Sultan, Küçükçekmece, Zeytinburnu) ondört meslek lisesinde görev yapan 68 okul müdürü ve müdür yardımcısı, 211 atölye ve meslek dersi öğretmeni, 168 öğrenci, 120 işletme yetkilisi ve 163 veliden oluşturulan 730 kişiye uyguladım.
Anket sonuçları üzerinden tasarladığım modelin, meslek lisesi yönetici, öğretmen, işletme temsilcisi, öğrenci ve velilerin öncelikle sorunu anlama ve kavramalarına, yeni alternatif yollar bulabilmek için fikirlerini de alarak konulara bakış açılarını anlamaya çalışmak suretiyle yeni bir meslek lisesi eğitim modeli geliştirerek ilgili ve yetkililere işe yarar uygulanabilir önerilerde bulunmaktır.
Araştırmanın amacı;
- Mesleki tanıtım, rehberlik ve yönlendirmenin etkili yapılabilmesi,
- Meslek liselerini ve meslek öğrenimini öğrenciler açısından daha zevkli hale dönüştürmek,
- Meslek lisesi mezunlarının alanlarında istihdam edilebilirliğini ve kariyer imkânlarını artırmak,
- Sektörün aradığı nitelikli ana eleman ihtiyacının karşılanmasına destek olmak,
- Sektör temsilcilerinin, mezunların becerilerinden şikâyeti azaltmak, işyeri açma ve teknisyenlik belgelerinin gerektirdiği niteliklerde öğrenciler yetiştirmek,
- Daha çok işbaşında uygulamalı mesleki eğitime geçmek,
- Devamsızlık/başarısızlık/sınıf tekrarı ve okul terk oranlarını azaltmak,
- Ulusal mesleki yeterliliklere uygun eğitim verilebildiğini ölçmek,
- Atölye ve meslek dersi öğretmenlerinin de öğrencileriyle işbaşında gelişimlerine imkân sağlamak,
- Okul işletme işbirliğini, okul yönetimine işletme sahiplerini aktif katılımıyla güçlendirilerek daha işlevsel hale getirmek,
- Mesleki eğitimin öğrenciye burs, işletmedeki çalışmasına ücret, emeklilik hesabında başlangıç sayılmasının önemini hatırlatmak,
- İşletmelere destek verilerek uygulamalı eğitimin ortamının çoğaltılmasını temin etmek,
- Mesleki eğitimin toplumdaki düşük profil algısının olumlu yönde güçlendirilmesine katkı sağlamaktır.
Ankete verilen cevaplara, soruların tümü birden tekbir soruymuş gibi düşünülerek ortalama çıkan sonuç olarak bakıldığında; Katılımcıların 25 soru toplamına ortalama olarak % 51 oranında “katılıyorum”, % 18,1 oranında “kısmen katılıyorum” cevabı vererek modelin alt yapısını oluşturan sorulara yaklaşık % 70’e yakın destek verdikleri görülmektedir. Bunun yanında % 16,2 “katılmıyorum” ve % 5,58 “kısmen katılmıyorum” diyerek yaklaşık % 22’si modele karşı çıktıkları anlaşılmaktadır. Kararsızım seçeneğini işaretleyen katılımcıların oranı % 9,46 olarak gerçekleşmiştir.
Tüm katılımcıların anket sorularına verdikleri olumlu (kısmi katılıyorum ve katılıyorum oylarının toplamı) oyların yüzdelik dağılımına göre;
a) % 49 ve altında oy verilen 2 soru: 4. ve 5. (düşük düzeyde)
b) % 50 – % 65 arası oy verilen 9 adet soru: 1, 2, 6, 7, 8, 13, 16, 19, 21 (orta düzeyde)
c) % 66 – % 80 arası oy verilen 7 adet soru: 3, 11, 12, 14, 15, 18, 20 (yüksek düzeyde)
d) % 81 – % 100 arası oy verilen 7 soru: 9, 10, 17, 22, 23, 24, 27 (çok yüksek düzeyde)
Elde edilen verilere göre; Mesleki Lisesi öğrencilerine düzenli burs verilmesi, işletmeye başladığında emeklilik başlangıcı sayılması, işe alımlarda öncelik verilmesi, firma sahipleriyle söyleşiler yapılması, mülakat deneyimi imkanı, meslek eğitimi veren firmalara ilave teşvik verilmesi, 9. Sınıfta zevkli beceriler atölyesi uygulaması, serbest etkinlik günü, yöneticilerin meslek öğretmeni olması, meslek tanıtımının iş ortamında yapılması, öğretmenlerin işbaşında hizmetiçi eğitimi, beceri eğitiminde öğrencilere ücret ödenmesi, ulusal mesleki yeterlilik belge sınavına alınmaları, öğrencilerin bitirme projesi yapması, meslek dersi öğretmenlerinin kariyer, iş ve meslek danışmanlığı da yapması, alan seçiminin 9.sınıfta yapılması, okul yönetimine işletme sahiplerinin aktif katılımı, yaz tatilinde staj yapmaları, genel kültür derslerinin sadeleştirilmesi, öğretmenlerinde beceri eğitimine eşlik etmeleri, işletmede beceri eğitimine erken başlanması ve günlerinin artırılması gibi uygulamaların bulunduğu model istenilen hedef ve amaçlara ulaştırabileceği belirlenmiştir.
Model, okulun yönetilmesinde sektörün aktif rol alması, okul yönetici ve öğretmenlerinin seçilmesi, öğrencilerin yönlendirilmesi ve alana yerleştirilmesi, işletmede beceri eğitim/staj, öğrencilerin sağlıklı mutlu sosyal bireyler olarak yetişmesi, haftalık ders çizelgesinin programı, belgelendirme ve akreditasyonu kapsayan bir süreç tasarımıdır.
( * )
1. Bu çalışmaya esas teşkil eden mesleki eğitim modeli, IX. Ulusal Öğretmenim Sempozyumunda bildiri olarak sunulmuştur. 3/12/2017 – Üsküdar/İSTANBUL
2. Bu anket ve geliştirilen mesleki eğitim modeli 25/10/2018 GESS/Türkiye Eğitim Fuarı – İstanbul’da ve Antalya’da 01/11/2018’de yapılan EYFOR IX. Eğitim Yönetimi Forumu bildiri olarak sunulmuştur.
( ** ) Bakırköy Milli Eğitim Şube Müdürü, Uzman Öğretmen, İşletme Sosyal Bilim Uzmanı, Dr. Öğrencisi.
