Ekolojik model eğitimde geleceğin modellerinden olabilir. Eğitimi kasıtlı davranış değişikliği yaratma süreci olarak tanımlamak mümkün. Bu süreç kasıtlı olduğundan birçok model oluşturup eğitimde kullanmak da olanaklı. İşte bence ekolojik model bunlardan biri olabilir. Nedir ekolojik model? Aslında ekoloji çevre bilimi olarak bilinir. Canlıların birbiriyle ve çevresiyle kurduğu ilişkileri ifade eder.
O halde bu ilişkilerin anlamı ne ve eğitimdeki rolü ne olabilir? Bakıldığında canlıların hepsinin doğada bir rolü var, yani her canlının bir habitatı vardır. Peki bu durum insanlar için ne kadar geçerlidir? Çünkü insan kasıtlı olarak bilme eylemi gerçekleştirecek varlıktır. Her canlının doğada bir işi bir görevi var. Bu o canlının nişidir. O halde doğanın bir parçası olan insanında kendine ait bir amacı olmalıdır. Ve her insanın içine doğduğu bir çevresi var. Bu çevre çocuğun düşünsel, duygusal ve sonucunda davranışsal olarak değişimini ifade eder.
Yine ekolojik olarak düşündüğümüzde birey düşünsel, duygusal ve davranışsal olarak da bir çevrenin içindedir. Bu alanı dengeleyebilmek için kişinin kendi kişilik özelliklerini iyi bilmesi gerekir. Kendisi de bir habitata sahip olan canlıyı temsil ettiğinden başka canlılarla olan ilişkisinde bir model üretebilmelidir. Kişi habitatını ve nişini iyi tanıdığında bu modellemeyi yapabilir. Jung’un söylediği gibi hepimiz düşünsel duygusal ve davranışsal olarak kolektif alanı temsil ederiz. Elbette bu kolektif alana yakın çevremiz daha fazla etki ederken uzak çevremiz daha az etki edebilir.
Birey kendi habitatını belirlerken mutlaka diğer canlıları da tanımalı ve ilişkisel bağlarını güçlendirmek için bu alanda kendine iyi bir rol, yani niş belirlemelidir. Bence bu konuda her birey kendi ekolojik modelini yaratabilir. Bu modeli üretebilmek içinde düşünsel, duygusal, davranışsal evrim gerçekleşmelidir. Birey kendi düşünceleri ile çalışmaya başladığında duygu ve davranış yönetimine sahip olabilir.
Peki kişi bu yönetimi sağladığında ne olur? İste burada bir beyin fırtınası yapmak bizi doğru sonuca götürebilir. Öncelikle düşünce yönetimi nedir? İle başlarsak şöyle diyebiliriz. Sürekli beynimizden birçok düşünce geçer. Bu düşünceler çoğunlukla bilincimizin dışında kalan düşünceler olabilir. Bu düşünceleri bilinçsiz alandan bilinçli alana taşımak için düşünme çalışmasına ihtiyaç var.
Bilgi istasyonları olan insanlar doğadan, evrenden, Tanrı’dan ya da adına ne derseniz deyin kaynaktan gelen bilgileri alır. Kendi içinde dönüştürür. İste biz bu bilinç çalışmasını yapamadığımızda düşünce akışı bilinçli alana geçemez. Eğer yaparsak duygularımızı da kontrol edebilir ve davranışlarınızda iştendik davranış değişikliği sağlarız. İste bu değişikliği sağlayan en sağlam kaynak da eğitimdir. Bu sayede kendimizle ilgili bir çerçeve oluşturup bir model belirleyebiliriz.
Ekolojik Modeli yaratan Bronfenbrenner’e göre gelişme bireylerin içinde bulunduğu durumlar ve bireyler arasında kurulan ilişkilerin bir sonucudur. Sonucun içindeki fonksiyonları kavramak için değişim kavramını ele almak gerekir. Çünkü; bireyler, içinde bulunduğu çevre ve kültür zamanla değişmektedir Kanımca okullarımızda soyut düşünce evresinin başladığı on yaş sonrasından itibaren kendini tanıma çalışmaları yaparak lisede öğrencilerimize kendilerinden başlayarak çevreyi yani ekolojilerini tanıma çalışmalarıyla doğayla bütünleşerek kendi modellerini oluşturma fırsatı tanınırsa her öğrenci lise sonda bir ürünle okuldan ayrılabilir. Ve üniversiteye girişlerde bu ürünlerin değerlendirilmesi yapılabilir.
Aslında doğaya baktığımız zaman canlıların birbirileriyle ve çevreyle ilişkisi bir denge içinde ve var olan dengesizliklerin denge içinde yeri tolere edilebilir durumda. Aslında elbette doğanın dengesi insan eliyle bozulabiliyor olsa da bir dengede söz konusu kendi içinde. İşte burada ekolojiyi tanımlamanın başlı başına önemi var. Çünkü doğadaki canlılar birbiriyle fayda amacıyla ilişkili işte eğitim de ekolojik modelde de kişiler fayda amaçlı diyalogları geliştirmek üzere yola çıktığında insanlık adına gerekli dönüşümün yaşanacağı bellidir.
Belki de burada yapmamız gereken bir başlangıç yapmak. Bu başlangıç kişinin kendine yaklaşmaya başladığı an. Bu anı yaşayan birey kendini tanırken doğayı çevresini tanımak için adim atar. Eğer biz eğitimde modelleme yapmanın önemini kavrayabilirsek ve bunu bireylerde farkındalık yaratacak biçimde kazanırsak herkes kendi ekolojik modelini yapabilir. Bu modelde giriş ve çıkış bilgileri bir yaratıma döner. Her bilgi istasyonu insanda bu tür yaratıcı ekolojik modeller için birbirimizden ögrenmemize olanak tanır. Elbette bu ekolojik modellemelerde kişinin kendisi sonuçta bir model olma yolunda gidecek ve oluşturduğu modeli de kendi adına ekoloji için bir kaynak niteliği taşıyacaktır.
Bronfenbrenner’ın Kuramının Ekoloji ve Eğitim Evrenindeki Bir Yorumu
