Merak edip sizler için geneline göz atıp içinden “Mesleki Gelişim Atölyesi – 9” kitabını inceledim. Sadece bu kitap, T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, Koç Holding ve IBM Türkiye arasında imzalanan Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinde 21. Yüzyıl Becerilerinin Geliştirilmesi Protokolü kapsamında proje yürütücülüğünü üstlenen Kalkınma Atölyesi tarafından hazırlanmıştır.
Eğitim öğretimde ders kitapları hala önemli ve değerli bir konumdadır. Öğretmen ve öğrenciler için ellerinde bulunan ders kitabı, bir dönem veya eğitim-öğretim yılı içinde takip edilecek konuları/üniteleri ve ihtiyaç duyacakları temel bilgilerin de yer aldığı bir yol göstericidir. Hatta çoğu ders için bir ders kitabı yeterli gelmediği düşünülerek öğretmenler ikinci veya üçüncü kaynak/ilave ders kitabı da tavsiye etmektedirler. Milli Eğitim Bakanlığı, tüm ders kitaplarını ücretsiz olarak okulların açıldığı ilk gün öğrencilerin sıralarına koymaktadır. Onyedi yıldır hiçbir veli benim öğrenciliğim dönemindeki gibi ders kitabı peşinde koşmuyor ve hiçbir maliyete katlanmak zorunda kalmıyor. Üstelik bugünkü kitapların geçmişle kıyaslandığında gerçekten çok kaliteli olduğunu düşünüyorum. Ders kitabı, sadece derse ait ünite ve alt konu başlıklarında ansiklopedik teorik bilgilerin edinilebildiği araçlar olmaktan daha çok öğrencilerin konuları tam öğrenebilmesi için gerekli tüm iş ve işlemlerin yaptırılmasına yardımcı olan temel kaynaklara dönüşmüştür.
Milli Eğitim Bakanlığı Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü Programlar ve Öğretim Materyalleri Daire Başkanlığı, 2020–2021 öğretim yılında Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinin 9. sınıflarında kullanılacak öğretim materyallerini EBA platformu içinde herkese açık e-kitap olarak yayınladı.(1) Bu sitede şu an için 9. Sınıflara ait seksendört kitap mevcuttur. Diğer sınıflar için kitapların yazım aşamasında olduğu burada beyan edilmiştir. Merak edip sizler için geneline göz atıp içinden “Mesleki Gelişim Atölyesi – 9” kitabını inceledim. Sadece bu kitap, T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, Koç Holding ve IBM Türkiye arasında imzalanan Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinde 21. Yüzyıl Becerilerinin Geliştirilmesi Protokolü kapsamında proje yürütücülüğünü üstlenen Kalkınma Atölyesi tarafından hazırlanmıştır. Üçyüzkırk sayfalık kitabı, biri doçent, biri doktor olmak üzere yedi kişilik bir heyet ve onlara da yedi kişilik bir ekip katkı sunarak hazırlanmıştır.(2)
Kitap, ilk iki sayfasında kendisini tanıtıyor; bu kitapta neler var, her bir ünite hangi başlıklardan oluşuyor ve bu başlıklarda yapılacakların birkaç cümleyle ne işe yarayacağını şematik olarak açıklıyor. Bu kitapta; “Ahilik ve meslek etiği, İş sağlığı ve güvenliği, Teknolojik gelişmeler ve endüstriyel dönüşüm, Çevre koruma, Girişimci fikirler iş kurma ve yürütme, Fikri ve sınai mülkiyet hakları” olmak üzere altı ünite var. Siz benim “ünite” dediğime bakmayın. Eski alışkanlık, bir de size açıklayabilmek için üniteyi özellikle kullandım. Bu kitapta her bir üniteye “öğrenme birimi” ismi verilmiş. Her öğrenme birimi; “araştır düşün, merak ediyorum, mesleğe hazırlanıyorum, etkinlik zamanı, göster kendini, bilginin peşinde, bunları biliyor musunuz, izle ve düşün, yeni göreviniz ve değerlendirme” başlıklarında incelenmektedir.
Şimdi de ilk öğrenme birimi olan “Ahilik ve Meslek Etiği” ünitesini inceleyelim. İlk sayfada Piri Ahi Evran (Ahi Evren)’in küçük bir fotoğrafı ve güzel bir nasihati olan; “Ahi’nin eli, kapısı, Sofrası açık olmalı; Gözü, beli ve dili kapalı olmalı. Eline, diline, beline sahip ol. Kalbini, kapını, alnını açık tut. Gelen gelsin saadetle, Giden gitsin selâmetle. Eşine, işine, aşına özen göster.” Veciz bir metin paylaşılmış.
Sonrasında; “Sosyal bir varlık olan insan, hayatı boyunca eğitimden çalışma hayatına pek çok alanda karşılaştığı sorunları çözmek için diğerleriyle bir araya gelerek farklı teşkilatların bir parçası olmuştur… Para kazanmanın yegâne amaç olmaktan çıkarak etik ilkelerinin özümsenmesi ve uygulanması gerekmektedir. Bu yüzden insanlar bir an önce iş ve meslek hayatındaki yozlaşma ve kirlenmeden şikâyet etmek ve kendisini savunmak yerine etik davranışlar sergileyip sergilemedikleri konusunda sorgulamaya başlamalılardır. Meslek etiği ilkeleri, şirketler veya işletmeler için ise çalışma ortamındaki sorunları azaltırken huzur ve üretimin artmasını sağlayarak yükselişe geçmelerine olanak sağladığı için önem arz etmektedir.” bilgisi verilmektedir. “Bu öğrenme birimindeki etkinlikler ile okul, iş ve meslek hayatındaki örnek durumları etik ilkeler bakımından sorgulayarak, etik karar verme becerinizi geliştireceksiniz.” açıklaması yer almaktadır.
Sonraki sayfada; “1. Öğrenme Birimi Beceri Şemasında; İletişimde karşılaşılan engelleri anlamak, İş birliği içinde çalışmak, Kendini yazılı ve sözlü ifade etmek, Etik ilkelerin katkılarını anlamak olmak üzere “sosyoduygusal beceriler”, Kuralların gerekliliği ve işlevi, Ahilik ve meslek etiği, Ahilik ilkeleri, Meslek kuruluşları ve Ahiliğin tarihsel gelişimi olmak üzere “temel okuryazarlık” Problemi tanımlamak, Eleştirel okuyarak analiz etmek, Problemin olası nedenlerini araştırmak, Çözüm yolları araştırmak, Çıkarımda bulunmak olmak üzere “üst bilişsel beceriler”. Üç farklı baloncuk içinde şematik olarak paylaşılmıştır.
Ahilik ve Meslek Etiği Öğrenme Birimi Akışında ise “1.1 Meslek etiği ve iletişim, 1.2 Ahilik ve ahilik ilkeleri, 1.3 Meslek etiğine uygun problem çözme.” Olmak üzere ünitenin üç başlıkta inceleneceği anlaşılmaktadır. Hem defter hem kitap kullanımı formatında hazırlanmış, her sorudan sonra yeteri kadar yazılacak boş yer bırakılmış bu çalışmaya, “1.1 Meslek etiği ve iletişim” başlıklı ilk bölümle başlanmış. “Araştır ve Düşün” başlığında; Konuya başlamadan önce aşağıdaki soruların cevaplarını düşününüz/araştırınız ve cevaplarınızı yazınız.
- Sizce etik davranmak ne demektir? Bir insanın etik davranışlar sergilediğini nasıl anlarsınız? Açıklayınız
- Sizce “etik” ve “ahlak” kavramları arasında fark var mıdır? Açıklayınız
- Bir insanın etkili iletişim kurduğunu nasıl anlarsınız? Açıklayınız
Konuya giriş sayılabilecek yarım sayfalık bir bilgi notu yazıldıktan sonra “Mesleğe Hazırlanıyorum” başlığında; “iş ve meslek hayatınızda etkili iletişim kurmak çok önemlidir. Çünkü iş arkadaşlarınız, müşteriler ve farklı kuruluşlarla ilişki kurmanız, plan yapmanız, fikir sunmanız, problem çözmeniz gerekir. Bu öğrenme biriminde ahilik ve meslek etiği ile ilgili konular üzerinde çalışırken iş ve meslek hayatınızda başarılı olabilmek için gerekli en temel becerilerden biri olan iletişim becerileri üzerine odaklanacaksınız.” Açıklaması yer almaktadır.
“Etkinlik Zamanı” başlığında; Okul Seçimlerine Hazırlanıyorsunuz! Aşağıdaki etkinliği yapmak üzere bir grup oluşturunuz. Etkinliğe başlamadan önce grup isminizi, sınıfınızı ve grup arkadaşlarınızın isimlerini aşağıdaki kutucuklara yazınız.
- İkna edici olduğunu düşündüğünüz seçim vaatleriniz neler olacak?
- Okul seçimleri konuşmasında nelere dikkat edeceksiniz?
“Seçim Konuşmaları Üzerine Düşünme Zamanı, Sınıf Anlaşmamızda; Eğlenceli ve üretken bir eğitim ortamı için sınıf olarak hep birlikte belirlediğimiz yukarıdaki kurallara elimden geldiğince uyacağıma söz veriyorum”. Bölümleri yer almaktadır.
“Merak Ediyorum” başlığında; Sınıf kurallarını öğrenmek ne işe yarar? Sorusu sorularak öğrencinin uzun süre varolacağı sosyal ortam olan sınıfa uyumu hedeflenmiştir.
“Göster Kendini” başlığında; 1. Bu derste sınıf kuralları, bunların işleyişi ve önemine yönelik düşüncelerinizde ve/veya alışkanlıklarınızda değişiklik oldu mu? Nasıl? Açıklayınız.
- Aşağıdaki metni okuyunuz ve Emre’nin karşılaştığı iki iletişim engelini açıklayınız.
Sorularıyla öğrencilerin öğrenme sonrasında düşünce ve davranışlarındaki değişimleri gözden geçirmeleri ve açıklamaları istenerek kendilerini ifade etmeleri, bu sayede iletişimin insan hayatı için ne kadar önemli olduğunu kavramaları istenmiştir.
İkinci alt başlık “1.2 Ahilik ve ahilik ilkeleri” konusunda “Bunları biliyor musunuz?” başlığında; “Osmanlıdan günümüze kadar gelen “Pabucu dama atılmak” deyiminin kökleri, Ahilik teşkilatına dayanmaktadır. Müşteri aldığı bir ayakkabıdan (pabuçtan) memnun olmaz ise hemen esnaf şeyhi, kâhya, yiğitbaşı, vb. şikâyet makamlarını takip ederek ilgili kişiye şikâyetini dile getirirdi. Bu durum incelendikten sonra söz konusu kusur esnaftan kaynaklanmış ise o ayakkabının ücreti müşteriye iade edilirdi. Dava konusu olan kusurlu/kalitesiz ayakkabı ise o ayakkabıyı yapan esnafın damına atılırdı. Bu olay o esnaf için çok ağır bir cezaydı çünkü çarşıdan gelen geçen vatandaşlar için bu durum o esnafın iyi ayakkabı yapmadığı anlamına geliyordu. Başka bir deyişle, bugünkü̈ ticaret ve sanayi odalarının, meslek odalarının, meslek birliklerinin görevlerini yapan Ahilik teşkilatında; kalitesiz üretilen “pabucun dama atılması” uygulaması, kalite kontrol mekanizmasının ve meslek etiğinin etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamıştır.” Bilgi notu paylaşılmıştır.
“Bilginin Peşinde” başlığında ise; “Püf noktası, iflas bayrağını çekmek, iflas topunu atmak gibi esnaflığa dayanan deyimlerin hikâyelerini internetten araştırınız” öğrencilerden istenilmektedir.
“Yeni Göreviniz” başlığında da; Bir sonraki ders için yan sayfada verilen çalışma alanına, etik denince aklınıza gelen kavramları içeren bir zihin haritası çiziniz. “Zihin haritası” oluştururken aşağıdaki yönergeyi takip ediniz. Zihin Haritası Yönergesi; Zihin haritasını sadece okulda (okuma, gözden geçirme, not alma, yaratıcı fikirler geliştirme, proje yönetimi ve ders anlatma) değil, iş hayatınızda (beyin fırtınası yapma, zaman yönetimi, proje geliştirme, ekip kurma, sunum yapma), özel hayatınızda (öncelikleri saptama, projeleri ve günlük işleri planlama), toplumsal hayatınızda (özel günleri takip etme, insanları ve mekânları hatırlama, tatilleri ve toplumsal olayları planlama ve iletişim kurmada) kullanabilirsiniz. Zihin haritalarının kullanım alanlarını özetleyen bir zihin haritası örneği yukarıda sunulmuştur.
Bu öğrenme biriminin son alt başlığında; “1.3 Meslek etiğine uygun problem çözme” konusu incelenmiştir. 1.4. Öğrenme birimi değerlendirme başlığında da beşli çoktan seçmeli beş soruyla öğrenme birimi sona ermektedir.
Okuma, dinleme ve yazma gibi temel öğrenme becerilerinin ötesine geçilebilmesi, kalıcı tam öğrenmenin gerçekleşebilmesi, öğrenilenlerin hayatta ihtiyaç duyulacak temel yaşam bilgileri olduğunun kavranabilmesi için öğrenciyi öğrenme faaliyetinin merkezine tutmaya yarayan tüm tekniklerin kullanılmaya çalışıldığı görülmektedir. Öğrencilere bilgilerin öğretmen tarafından hazır verilmesi yerine görev verilerek merak etmeleri sağlanmış. Araştırmaları ve düşünmeleri sonucunda elde ettikleri bilgileri grup faaliyetiyle arkadaşlarıyla paylaşırken kendilerini ifade etmelerine imkân sağlanmış olması ve akran öğrenmesi yoluyla pekiştirecekleri düşünülmüş. Dersin amaçlarına ulaşılma düzeyinin tespiti amaçlı değerlendirme testi uygulanmış. İpucu ve ilginç hikâyeciklerle konunun zihinde kalıcı öğrenilmesi ve hatırlanması amaçlanmıştır. Temel okuryazarlık, sosyokültürel ve üst bilişsel beceriler kazanılabilmesi için çok sayıda yöntem ve teknik kullanılmıştır. Zihin haritasını buna örnek gösterebiliriz.
Kitabın sonunda ise her kitapta olduğu gibi kaynakça, sözlük ve cevap anahtarı bölümü yer almaktadır. Kitaplar genel olarak itinayla renkli ve çok güzel hazırlanmış, kaliteli, yeterli, interaktif grup çalışmalarına yer verilmiştir. Bu haliyle öğrencilerin sıkılmadan takip edeceklerini, beğeneceklerini ve faydalanacaklarını düşünüyorum. İlgi çekici renkli görsellerin de de yer aldığı bu kitabı çok beğendim. Emeği geçenleri tebrik ediyorum. Gerçekten iyi bir ürün çıkarmışlar. Tüm ders kitaplarının en kısa zamanda bu vasıflarda hazırlanmasını ümit ederim.
- http://meslek.eba.gov.tr/materyal.html
- http://kitap.eba.gov.tr/panel/dosyalar/upload/1474/0/U_0_15_10_2020_16_42_34_545.pdf
