Cumhurbaşkanımızın da katılımıyla açıklanan “Türkiye 2023 Eğitim Vizyonu” yayınlanan belgesi incelendiğinde Mesleki eğitimin yedi ana hedef olmak üzere toplam otuz üç alt hedefi bulunduğu görülmektedir. Bu yedi ana hedef; mesleki̇ ve teknik eğitime atfedilen değerin artırılması, mesleki̇ ve teknik eğitimde rehberlik, erişim imkânları, yeni̇ nesil müfredatlar geliştirilecek, eğitim ortamları ve insan kaynakları geliştirilecek, yurt dışında yatırım yapan iş insanlarının ihtiyaç duyduğu meslek elemanları yetiştirilecek, mesleki̇ ve teknik eğitimde eği̇ti̇m-isti̇hdam-üreti̇m ilişkisi̇ güçlendirilecek, yerli̇ ve millî̇ savunma sanayinin ihtiyaç duyduğu nitelikli̇ insan gücü yetiştirilecek şeklinde sıralanmıştır.
Bu yedi ana hedefin dışında; medyada iyi uygulama örneklerinin görünürlüğünün artırılmasıyla olumlu algının kuvvetlendirilmesi, müfredatın tanıtılması etkili yönlendirme ve rehberlik için dijital platform kurulması, her yıl meslek liselerinde üretilen ürünlerin sergileneceği fuar düzenlenmesi, mesleki eğitime ilgiyi artırmak için ulusal ve uluslar arası yarışmalar düzenlenerek başarılı öğrencilere eğitim sırasında ve mezuniyetinde mikro kredi verilecektir. Mezun öğrencilere sertifikalı eğitimler, nano kredili dersler, endüstri ve akademi akrediteli dersler gibi imkanlar sağlanarak bilgi ve becerilerinin güncel tutulması sağlanacaktır.
Kariyer rehberliğine yönelik alan dal seçimi için genel beceri test setleri geliştirilecektir. Meslek rehberlik hizmeti uygulanacak çocuklara ilişkin veriler e-portfolyo sistemine kaydedilecektir. Oklu türleri arasında program bazında esnek ve geçirgen yatay hareketlilik imkanlarıyla çocuklar kazanımlarını bir başka mesleğin beceri edinme fırsatlarında kullanmaları sağlanacaktır. Mesleki eğitim öğrencilerine yönelik özel burs imkanları artırılacaktır. Kendi mesleğinde yükseköğretime geçişe yönelik çalışma başlatılacaktır. Ustabaşı ve uzman çalışanların belli ölçütlerde işbaşı eğitiminde derslere girmesi kolaylaştırılacaktır. Üniversiteye geçmek isteyen başarılı mezunlara yönelik destekler yapılandırılacaktır.
Müfredatlar sektöre göre geliştirilecek ve dijital dönüşüme uygun alan dal açılması sağlanacaktır. Alan dersleri eğitimine 9 sınıfta başlanılacaktır. Alan dal modül içerik, süre ve materyalleri çocukların ihtiyaçları ve iş hayatının taleplerine göre gözden geçirilerek yeniden düzenlenecektir. Sektör talepleri yetkinlik ulusal meslek standartlarına göre beceri uygulama payı, süresi 9. Sınıftan itibaren uygulanmaya başlanılacaktır. Geleneksel el sanatları mesleki eğitim müfredatı oluşturulacaktır.
Güncel atölye laboratuvar standart donatım listeleri ve mimari yerleşim planları yenilenecektir. Okul döner sermaye gelirlerinden alınan % 15 hazine kesintisi % 1’e indirilecektir. Okullarda döner sermaye üretimi hizmet miktarı çeşiti artırılması teşvik edilerek, eğitim ortamlarının altyapı donatım temrinlik malzeme ihtiyaçları karşılanacaktır. Öğretmenler gerçek üretim ortamında mesleki gelişimleri desteklenecektir. Öğrencilerin işbaşı eğitimleri, yabancı dil becerileri geliştirmek için yurtdışı hareketlilik projeleri hazırlanacaktır.
Uluslararası yatırımcıların ihtiyaç duyduğu nitelikli işgücü yetiştirmek için sektör işbirliği yapılacaktır. Ülkemizin stratejik önemdeki ülkelerde TİKA işbirliğiyle mesleki teknik eğitimde destek sağlanacaktır.
Mesleki ve teknik Anadolu liselerinin sektör liderleriyle yoğun etkileşim halinde olması sağlanacaktır. Mezunların istihdamına öncelik verilerek seviyelerini göre farklı ücretlendire yapılacaktır. Organize Sanayi Bölgeleri ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı işbirliğinde okul sayısı artırılacaktır. Kamu ve sivil toplum kurumlarının meslek lisesi açması finans katkı sağlaması girişimleri desteklenecektir. Teknoparklar içinde bilişim meslek lisesi modeli yapılandırılacaktır. Buluş, patent, marka üreten okulların öğrenci, öğretmen ve yöneticilerine DÖSE kaynaklı gelirden pay verilecektir.
Savunma sanayi kuruluşlarının ihtiyaç duyduğu stratejik insangücü yetiştirilmesi desteklenecektir. Bu alandaki okulların tamamı savunma sanayi kuruluşları işbirliğiyle açılması sağlanacaktır. Geleceğin meslekleri konusunda çeşitli kuruluşlarla proje, eğitim, kurum açma işbirlikleri geliştirilecektir.
Yukarıda sıralanan hedeflerin hiçbirine itiraz etmek mümkün değil. Ancak bu yapılacakların beklenen amaçlara ulaştırması için hepsinin bir sistem ve süreç bütünlüğü içinde tasarlanması gerekmektedir. Şu an yürürlükteki memnun olunmayan mesleki eğitim modelinin orasını burasını düzeltmekle sorun tam olarak çözülemeyecektir. Tam olarak açıklığa kavuşturulmayan hususları ve çözüm önerilerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
Meslek liselerinde eğitim-öğretim açısından (başarısızlık, devamsızlık, disiplin, sınıf tekrarı, okul terk) en sorunlu sınıf olan 9. Sınıfta genel kültür derslerinin seçmeli ve basit içerikli olması sağlanmalıdır. Meslek seçiminde sadece akademik notla yerleştirmeden vazgeçilmelidir. Mesela sektörün en çok şikâyet ettiği konuların başında mezunların beceri ve mesleki bilgi düzeyinin nasıl artırılacağı belirtilmemiştir. Bunun için şimdiki olduğu gibi işletmede beceri eğitimi/işbaşında uygulamalı eğitim kimilerine göre staj için hala 12. Sınıf beklenmemelidir. İlk yıldan itibaren başlayan her yıl artan oranda işletmede meslek eğitimi başlatılmalıdır. Uzun yaz döneminin mesleki gelişim açısından boş geçirilmemesi işbaşı deneyimine devam edilmesi faydalı olacaktır.
Sektörle isteğe bağlı işbirliği protokolleri yerine 3308 sayılı Kanunda var olan stajyer ve kursiyer kabul etme zorunluluğu yaptırımları uygulanmalıdır. Mezun olmadan son sınıfta istihdam ilişkisinin kurulması için net mekanizmalar kurulmalıdır. Okula kayıt olan atölyeye giren ve sektöre işletmede beceri eğitimine giden her öğrenci sigorta ve emeklilik hakkına kavuşturulmalıdır.
Meslek liselerinin bilinçli tercih edilmesinin önündeki en büyük engellerden biri de veli zorbalığı olduğu düşünülerek anne-babanın akademik düzeyi uygun olmasa da benim oğlum mutlaka üniversite okuyacak söylemlerinin düzeltilmesi gerekiyor.
Gelecek yıldan itibaren kaldırılacağı beyan edilen özel okullarda okuyan öğrencilere verilen eğitim desteğinin OSB içindeki meslek liselerinde devam etmesi sağlanmalıdır.
Okulun ve dört yıllık meslek eğitimi sürecinin zevkli ve keyifli geçmesi için haftanın bir günü sosyal-kültürel ve sportif etkinlikler günü olarak belirlenmesi ortamları uygun olmayan okul öğrencilerinin her tür kamu imkanlarının kurslarından serbestçe yararlanması sağlanmalıdır.
Okulların standartlarını iyileştirmek için temel mesleki becerilerin kazandırılması hedeflenmeli mesleki güncel teknolojiyle donatılmasının hem çok masraflı, uzun zaman alması ve öğrencilerin işletmeye ilk yıldan itibaren gönderilmeye başlanmasıyla buna gerek olmadığı dikkate alınmalıdır.
Hak edilmeden verilen meslek lisesi diploma dışındaki işyeri açma ve teknisyenlik unvanı için son sınıfta yeterlilik sınavlarında başaranlara verilmelidir.
Her öğrenci son sınıfta bireysel yada grupla bir bitirme projesi yapmalıdır.
Meslek lisesi müdürlüğü için atölye ve meslek dersi öğretmeni olması şartı tekrar getirilmelidir.
Son yıl ikinci dönemde her ilçede düzenli olarak kariyer öğrenci iş mülakat görüşmeleri zorunlu tutulmalıdır.
Meslek liselerinin atıl zamanlarında meslek öğrenmek, mesleğini geliştirmek yada meslek değiştirmek isteyen herkese yönelik Hayatboyu öğrenme kapsamında kurs açma yetkisi meslek liselerine verilmelidir. Bu kaynak atıl olarak bekletilmemelidir.
Mesleki Yeterlilik Belgesi verilen mesleklerde öğrenim gören son sınıf öğrencileri zorunlu olarak devlet desteğiyle sınav ve belgelendirmeye alınarak mesleki eğitimin performansı ölçülmelidir.
Atölye ve meslek dersi öğretmenleri işe ilk başladığı anda derslere girmeden zorunlu en az altı ay sektöründe işletmede çalıştırılmalı deneyim kazanması sağlanmalıdır.
Tüm bu yeni fikir ekleme ve katkı amaçlı değerlendirmelere rağmen her şeyin vizyonda yazılamayacağını, yazılmadığı halde yapılmayacağı anlamına gelmeyeceğinin de bilincinde olduğumu hatırlatmak isterim. Çok işimiz var yapacak! Meslek lisesi memleket meselesi değil aslında “Meslek lisesi dünya meselesi” bizim dışımızdaki tüm ülkelerde bu konuda çabalıyor, kimi ilerde kimi geride en iyisi mi pedal çevirmeye devam etmeliyiz.
