HELİKOPTER EBEVEYN TUTUMUYLA İLGİLİ BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR NE SÖYLÜYOR?
Bir çalışmada helikopter ebeveyn tutumundan kaynaklı temel psikolojik ihtiyaçların etkisi konusunda öğretmen desteğine vurgu yapılmıştır. Buna göre, helikopter ebeveyn tutumuyla muhatap olan çocuklara öğretmenleri tarafından verilen özerklik desteği, bu çocukların temel psikolojik ihtiyaçlarının giderilmesinde etkili olmaktadır. Söz konusu ihtiyaçların sağlıklı bir biçimde karşılanması halinde çocukların psikolojik ve sosyal yeterlilik anlamında daha iyi düzeyde oldukları görülmüştür. Ayrıca, depresyon düzeylerinin daha düşük seviyede seyrettiği tespit edilmiştir (Wang, Lai, Yang, Yang, Guo, 2021).
Öğretmenin çocuklarla etkili bir iletişim dili kullanması, onlarla sevgi bağıyla ilişki kurması ve aileyle iş birliğini dikkate alan bir eğitim yaklaşımı benimsemesi çocuğun yüksek yararı için önemli görülmektedir (Çetinkaya, Bayer, Bingöl ve Karaağaç, 2021). Öğretmen ile aile arasında kurulan iş birliği çocukların kişilik gelişimine etki ettiği kadar akademik gelişimini de destekleyen bir nitelik taşıması bakımından önemli görülmektedir (Oktay, 2020). Son yıllarda artan bir eğilim gösteren helikopter ebeveynlik tutumu, çocuğun hayatını sadece bu ebeveyn tutumuyla muhatap olduğu zaman diliminde değil, bir bütün olarak tüm gelişim dönemlerinde etkilemektedir. Bu nedenle, helikopter ebeveyn tutumunun çocuğa yansımalarıyla ilgili çalışmalar önem taşımaktadır (Çetin-Avcı ve Güleç-Şatır, 2020).
Aile içindeki iletişim biçimini de belirleyen ebeveyn tutumları çocuğun ruhsal dünyasını belirler. Buna göre, çocuklar ebeveynlerinin iletişim dilinden etkilenmektedir. Helikopter ebeveyn tutumunun akademik, etik veya ahlak boyutlarında çocuğa yansımasında cinsiyete göre farklılık olduğu görülmüştür. Yılmaz’ın (2020) çalışmasında kız çocuklarına etik veya ahlak boyutta, erkek çocuklarına ise akademik boyutta helikopter ebeveyn tutumunun yansımasının baskın olarak yer bulduğu belirtilmiştir.
Ankaralı ve Savaş’ın (2021) çalışmasına göre, helikopter tutumunu benimseyen ebeveynler çocuklarının yerine de düşünmektedir; çocukların kendilerini fiziksel ve duygusal dünyanın zararlarından korumalarına aşırı derecede müdahale ederek onlar yerine hareket etmektedir. Çocukları için en iyisini kendilerinin bildiğini iddia etmektedirler. Bu tutumun çocukları olumsuz yönde etkilediği bulgulanmıştır. Ayrıca, bu çalışmada çocuğu ve çocuğun ilişki halinde olduğu çevresini olumsuz yönde etkilediği için helikopter ebeveyn tutumunun duygusal şiddet olarak değerlendirilebileceği belirtilmiştir. Okul öncesi öğretmeni olan katılımcılara ebeveynlerin çocuklarıyla ilgili kendilerini ne sıklıkla aradıkları sorulduğunda aşağıdaki gibi cevaplar alınmıştır.
Hemen her gün arıyor, kibar ve sevimli anlatmaya çalışıyor. Aslında sevimliliğin altında isteklerini dayatıyor. Çok kötü hissediyorum. Çünkü aşırı korumacı olarak çocuğunu savunurken diğer çocuklarıma suç atıyor. Çocuğundaki huzursuzluğu okula ve arkadaşlarına bağlıyor. En ufak bir şeyde siz benim kızımı bilmezsiniz içselleştirir içine atar modu ile duygusala bağlıyor (Ankaralı ve Savaş, 2021, s. 130).
Katılımcılara helikopter ebeveyn tutumuyla yaşayan çocukların özellikleri sorulduğunda ise aşağıdaki gibi cevaplar alınmıştır.
F.B.: “İstenildiği olduğunda çok mutlu bir çocuk ama yapılmadığı zaman hırçınlaşan bir çocuk.”
H.Z.: “Huzursuz, mutsuz ve hırçın.”
L.P.: “Her zaman annemi özledim cümlesi ile başlayan bir ağlama halinde.”
H.Z.: “Ağlamaklı ve huzursuz.”
F.T.: “Çoğunlukla; kaşları çatık memnuniyetsiz, şikâyetçi, öfkeli ve mutsuzluğu tercih ediyor.”
A.V.: “Hırçın, baskın karakter, duygusal, mutsuz.”
H.T.: “Duygu durumu genel olarak kaygılı.”
Z.L.: “Mutlu ve umursamaz bir çocuk. Üzüldüğü zaman hiç belli etmiyor üzüntüsünü içinde yaşıyor. Yani duygusal dalgalanması çok var bazen umursamaz olurken bazen mutlu ya da içinde yaşıyor üzüntüsünü” (Ankaralı ve Savaş, 2021, s.136).
Ankaralı ve Savaş’ın (2021) çalışmasında, helikopter ebeveyn tutumunun çocuğa olan yansımasında çocuğun özgüven duyma ve sorumluluk alma konusunda desteklenmeye ihtiyacı olan, kendini ifade etmekte zorlanan ve başkalarına bağımlı bir kişilik yapısı oluşturduğu tespit edilmiştir. Helikopter ebeveyn tutumunun özellikleri düşünüldüğünde, çocuğu aşırı derecede kontrol etme eğilimindeki bir mekanizmanın varlığında çocukların başkalarından bağımsız olma ve kendini ifade etme konusunda desteğe ihtiyaç duyan bireyler haline gelmeleri anlaşılabilir bir boyut taşımaktadır.
Çocuğun kendi kişiliğini inşa edebileceği bir alana helikopter ebeveyn tutumunda rastlanmamaktadır (Dursun, 2021). Günümüzde gittikçe zorlaşan yaşam koşulları, eğitim politikaları ve sınav sistemi düşünüldüğünde gelecek kaygısı bireylerin psikolojik alanını dikkate değer ölçüde işgal etmiş durumdadır. Bu kaygı, ebeveynlerin çocuklarına aşırı derecede müdahale etmesine ortam hazırlamaktadır. Çocukların ilk özdeşim kurduğu yetişkinler çoğu durumda ebeveynleridir, bu nedenle kişilik gelişiminde ebeveynlerin rolü önemli görülmektedir. Helikopter ebeveyn tutumuyla yaşayan çocukların ebeveynlerinin düşüncelerini kendi düşüncelerinin önüne koydukları görülmektedir. Helikopter ebeveyn tutumunun varlığında çocuklar kendi potansiyellerini değil, ebeveynlerinin uygun gördüğü rolleri yaşadığı için psikolojik iyi oluş bakımından dezavantajlı durumdadır.
Mavi Tuğba Ateş
Erken çocukluk eğitimcisi/Psikolojik danışman
KAYNAKÇA
Ankaralı, F. ve Savaş, G. (2021). Okul Öncesi Çocuklarda Öğretmen Açısından Helikopter Ebeveyn Tutumlarının Şiddet Bağlamında Değerlendirilmesi. Sosyoloji Dergisi, 41(42), 117-143.
Çetinkaya, F., Bayer, M., Bingöl, A. A. ve Karaağaç, Y. (2021). Ebeveynlerin okul öncesi kurumlarından beklentileri ve okul öncesi kurumlarının bu beklentileri karşılama durumları. Cihanşümul Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 81-89.
Çetin-Avcı, S. ve Güleç-Şatır D. (2020) Yeni bir kavram: Helikopter ebeveynlik. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 3(2), 163-168. DOI: 10.38108/ouhcd.738884
Dursun, C. (2021). Helikopter ebeveynin yeni nesil çocukları. Sanat ve Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildiri Kitapçığı, 369-388.
Wang, J., Lai, R., Yang, A., Yang, M. & Guo, Y. (2021). Helicopter parenting and depressive level among non-clinical Chinese college students: a moderated mediation model. Journal of Affective Disorders, 295, 522-529.
Yılmaz, H. (2020). Türkiye’de helikopter ebeveynlik eğilimi ve helikopter ebeveynlerin demografik özellikleri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 46, 133-160.
