Küreselleşme, modern dünyaya geçişte en etkili olgulardan biri olarak, ulus ve devletlerin ekonomi, sosyal, kültür, teknoloji ve eğitim alanlarında önemli değişimler ve etkiler yaratmıştır. Bu süreç dünyada ortak bir kültür şekillendirme iddiasıyla bazı ulusların ‘küreselleşme’ kavramına olumsuz tavır almasına sebep olurken bazı uluslarda da tersi etkiler yaratmıştır. Aynı zamanda birçok ulus küreselleşme kavramıyla beraber gelen küresel standartlara yönelirken geçmişten bu yana var olan yerel kültürlerin de varlığını koruma çabası devam eden bir süreçtir. Türk kültürü, binlerce yıllık köklü bir geçmişe, tarih boyunca geniş alanlara yayılmasıyla ve birçok medeniyetle kültürünü çeşitlendirmesiyle (etkilemesi ve etkilenmesi) güçlü ve zengin bir birikime sahiptir. Bu yönüyle küreselleşmenin kültürleri birleştirme (homojenleştirme) etkilerine karşı direnç gösterebilecek önemli ve kritik yönlere sahiptir.
11. yy’da Orta Asya’dan gelen Anadolu’ya göç eden ozanlarla oluşan Türk Edebiyatına, Türkçe’nin edebi zenginliklerine, aile yapısında yer alan saygı ve hoşgörüye, halk danslarından, kıyafet kültürüne, mutfağın zenginliklerine ve kültürüne kadar daha birçok unsur, Türk toplumunun kültürünü korumasında önemli rol oynarlar. Aynı zamanda türk sanatı, müziği, dizileri ve Yeşilçam filmleriyle Türk kültürünün adeta bir çınar misali ayakta kalmasını korumakla kalmayıp Türk kültürünü küreselleşmenin bir ürünü olan uluslararası platformlarda da tanınmasını, yayılmasına imkan sağlar. Bu bağlamda Türk kültürü, köklü tarihine dayanarak küreselleşme karşısında öz kimliğini korumaya çalışırken küreselleşmenin getirdiği fırsatları da avantaja çevirebilecek kendi kültürü ile harmanlayabilecek esnek ve dinamik bir yapıya sahiptir.
Küreselleşme, kültürel çeşitliliği, kültürel özgünlüğü, kültürler arası alışverişi tehdit edebileceği gibi yerel, köklü kültürlerin direnişini de tetikleyen bir süreçtir. Bu noktada Türk kültürü kendi kültürünü ve kimliğini koruyabilmek adına birçok direnç noktaları ve güçlü yönlerini açığa çıkartan tutum sergilemiştir.
Küreselleşme yerel dillerin homojenleşmesine dillerin kimliğini korumasını zorlaştırabilir. Özellikle küreselleşme ile hayatımıza giren yabancı diller (ingilizce, almanca vs.) etkisini bilim, teknoloji, sanat, sinema gibi alanlarda artırarak popüler kültürde Türkçe kelimelerin yerini İngilizce başta olmak üzere yabancı dillerin almasına neden olmaktadır. Bu süreçte Türkçeye gereksiz yabancı kelimelerin entegre edilmeye çalışılması (örneğin; online, bye bye, cv, global, laptop vb.) dilin sade, anlaşılır ve akıcı yapısını bozmaktadır. Ancak Türk kültüründe Türkçe, tarih boyunca zengin donanıma sahip olmuştur. Halk Edebiyatı, Divan Edebiyatı ve Modern Edebiyatı bunun önemli bir göstergesidir. Bu yönüyle Türk kültürü dilin homojenleşmemesine karşı halen mücadele halindedir. Aynı zamanda küreselleşmenin etkisiyle beraber Türkçe’nin -sosyal ağların etkisiyle- uluslararası düzeyde yayılmasına da imkan sağlamış, dünyada Türkçe öğrenen kişilerin sayısında da artış gözlemlenmiştir.
Geleneksel Türk aile yapılarında küreselleşmenin etkisiyle beraber direnç, değişim, uyum sağlama gibi süreçler etkili olmaktadır. Geleneksel Türk aile yapılarında ailede baba otoritesinin baskın olduğu ataerkil yapı, gelenekler, ahlaki kurallar ve dini inançlar ailenin temel yapı taşlarını oluşturur. Fakat küreselleşme geleneksel Türk aile yapılarında geniş aileden çekirdek aileye, kadınların sadece evde hizmet etmekle sınırlandırılmış görevleri kendi güçlerinin farkına vardıkları sosyal iş kollarına, hayallerinin sadece anne olmaktan ziyade kendini keşfetme ve kariyer odaklı hayallere dönüşmesine olanak sağlamıştır. Bununla beraber geleneksel Türk aile yapısında aile içi dayanışma, misafirperverlik, güçlü aile bağları gibi geleneksel unsurlar hala gücünü korumaktadır.
Küreselleşme Türk kültüründe milli ve dini değerler üzerinde hem tehditler hem de fırsatlar yaratmaktadır. Batı merkezli kültürlerin yaygınlaşması, bireylerde materyalist yaklaşımlar, küresel kültür etkisiyle genç nesillerde tarih bilincinde azalma, gelenek ve göreneklere karşı ilginin azalmasında tehdit unsuru olarak karşımıza çıkar. Aynı zamanda küreselleşme, Türk Kültürü’nün milli ve dini değerleri dijital platformlarda daha görünür hale gelmesini sağlarken önemli turizm alanlarımızın bilinirliğinin artmasıyla da Türk kültürünün ve milli değerlerinin daha fazla tanıtılmasına olanak sağlar.
Türk mutfağı, zengin bir geçmişe sahip, yerel ve bölgesel farklılıkları bulunduran ama aynı zamanda da geleneksel lezzetleriyle dünya çapında bilinen bir kültürdür. Ancak küreselleşmenin etkisiyle hem Türk mutfak kültürü hem de yeme alışkanlıkları değişim yaşamaktadır. Fast-Food zincirlerinin yaygınlaşmasıyla geleneksel lezzetlerin tüketilmesinde azalma gözlenmiş, dondurulmuş gıda tüketiminin artmasıyla evde yemek yapma alışkanlığı ve kültürel ürünlerin tüketilmesinde azalma yaşanmaktadır. Türk aileleri geleneksel tarifleri ve yöntemleri koruyarak özellikle yöresel yemekler konusunda modern yaşamın getirdiği hız ve pratiklikten uzak durarak Türk mutfak kültürünün küreselleşmesinde direnç göstermektedirler.
Türk sanat ve müziği, Orta Asya’dan günümüze kadar gelmiş olmasıyla köklü ve derin bir kültürel birikime dayanan bir alandır. Küreselleşme ile birlikte Batı sanat anlayışının hakimiyeti, Türk sanatlarını temsil eden el sanatları, minyatür, hat sanatı, geleneksel gölge oyunu, Türk sanat ve halk müziği daha az rağbet görmekte ve her geçen gün unutulma tehlikesiyle karşı karşıya gelmektedir. Dijitalleşmeyle beraber Türk Kültürü’nün birçok alanında Türk Kültürü’ne ilgi artsa da Türk sanat ve müziği yeteri kadar mücadele edememekte zamanla popüler kültüre doğru dönüşüm yaşamaktadır.
Sonuç olarak Türk kültürü, küreselleşme sürecinde dinamiğini korurken modernitenin getirilerine öz kimliğini koruyarak adapte olmaya çalışır. Küreselleşme, Türk Kültürü’nü yabancı diller, Türk aile yapısı, milli ve dini değerler, Türk mutfağı ve Türk sanat ve müziği gibi önemli kültürel ögelerini homojenleşmeye dayalı etkide bulunurken Türk Kültürü, bu etkiler karşısında öz kimliğini koruyarak, geleneksel değerlerine sadık kalarak ve yerel kültürel öğelerini modern dünya ile uyumlu bir şekilde harmanlayarak kendini yeniden şekillendirme sürecindedir.
